Ακραίο φυλάκιο Αλεξάνδρου – Του Νίκου Κονδυλάτου

Φύλακες γρηγορείτε, τα τύμπανα ακούγονται πολύ κοντά!

Αυτές τις μέρες με τους σεισμούς, γυρνώντας στα στενά του Αλέξανδρου και εισπνέοντας την αύρα αυτού του μαγευτικού οικισμού, αφημένου να αναπαύεται ήσυχα μέσα σε ένα βαθύ πέπλο ηρεμίας και γαλήνης, μου ήρθαν για μία ακόμα φορά στο νου οι στίχοι του Γιώργου Σεφέρη: «όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει». Δεν θέλω να «παραστήσω πάλι τον έξυπνο» κάνοντας διάφορες προτάσεις κ.λ.π., καθώς, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, λιγοστοί είναι αυτοί που έτειναν ευήκοον ους… Θέλω όμως να πω πως αυτός ο οικισμός είναι το διαμάντι της Λευκάδας, ότι καλύτερο της έχει απομείνει απ’αυτά που δεν εντάσσονται στο γνωστό νεοελληνικό πρότυπο «ήλιος- θάλασσα, φραπές- ξαπλώστρα, γκαζόν-πισίνα».

Θέλω ακόμα να πω πως αυτός ο οικισμός πρέπει οπωσδήποτε να διασωθεί, να μείνουν στέρεα και ζωντανά τα σπίτια, τα στενά, οι εκκλησιές του! Όλα, μηδενός εξαιρουμένου! Αυτό πρέπει να είναι το στοίχημα όλων αυτών, κινήσεων, φορέων, μέσων επικοινωνίας, πολιτών που έχουν δείξει με τη στάση τους, μέχρι σήμερα, πως έχουν μια διαφορετική αντίληψη για τα πράγματα. Τα σπίτια, ακόμα και τα ερείπια, λίγο πολύ άντεξαν και σ’αυτόν το σεισμό. Ας προλάβουμε λοιπόν τον επόμενο. Απ’ ότι φαίνεται η συνδρομή του κράτους στην αποκατάσταση των ζημιών, αυτή τη φορά θα είναι μεγαλύτερη και οι προϋποθέσεις που δημιουργούνται φαίνονται περισσότερο ευνοϊκές. Ας μην αφήσουμε την ευκαιρία να πάει χαμένη…

-Γράφει ο Ελύτης στην «αυτοπροσωπογραφία σε λόγο προφορικό» όταν ανακάλυψε τις Κυκλάδες:

Εδώ δεν είχα να κάνω μόνον με τα φυσικά στοιχεία, ήτανε και τα κτίσματα που είχανε τα νησιά και οι κληρονομιές τους που σήκωναν, αρχαίες, βυζαντινές, νεοελληνικές. Μια κολόνα αρχαίου ναού, αλλού ένα μοναστήρι, ένα ξωκκλήσι, αλλού ένας περιστεριώνας. Άρχιζα να διακρίνω τη βαθύτερη συνέπεια και συνέχεια που αντιπροσωπεύανε όλα αυτά μέσα στην ελληνική διάρκεια, όπως την είπαμε αργότερα, όσο διαφορετικά κι αν έμοιαζαν μεταξύ τους. Θυμάμαι ότι τα χρόνια εκείνα, αν δεν κάνω λάθος το 1933,είχε έρθει στην Αθήνα ο Le Corbusier. Εγώ τότε είχα μία μανία με την αρχιτεκτονική και τον Le Corbusier τον θαύμαζα, γιατί πραγματικά ήταν ο πατέρας της μοντέρνας αρχιτεκτονικής .Όταν τον άκουσα λοιπόν να μιλά για τους λαϊκούς τεχνίτες ,τους μαστόρους που κάνανε τα σπίτια στις Κυκλάδες ,όταν τον άκουσα να μιλάει και να εξηγεί με ποιόν τρόπο είχανε βρεί λύσεις που ήταν και εξυπηρετικές για τον άνθρωπο και αισθητικά ωραίες ,μου έκανε μεγάλη εντύπωση, αλλά και με ικανοποίησε ,γιατί μου έλυσε μιαν αντίφαση μέσα μου: ότι μπορώ να θαυμάζω και της παράδοσης τα στοιχεία και τα μοντέρνα εξίσου.

Τα παραπάνω τα παραθέτω χωρίς σχόλια, ως συνέχεια όμως των προηγουμένων που αφορούν τον Αλέξανδρο με την πρόσθετη παρατήρηση πως ο οικισμός του Αλέξανδρου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα (διασωζόμενα) δείγματα ανθρώπινης επέμβασης στο νησί (μη φυσικό στοιχείο) και ως εκ τούτου ανεξίτηλο διατηρητέο μνημείο του Πολιτισμού της. Άλλωστε δεν έχουν απομείνει και πολλά…

Δεν θα ήθελα να μιλήσω εδώ σχετικά με την μεταχείριση που θα είχε αυτός ο οικισμός αν ανήκε σε μία κανονική ευρωπαϊκή χώρα ούτε, κατ’επέκτασιν, σχετικά με τη διαχείριση του ώστε όχι μόνο να μπορεί να επιβιώνει αλλά να εξασφαλίζει και οφέλη. Θέλω όμως να πω πως οι τοπικές αρχές θα μπορούσαν κάνοντας το ελάχιστο, από σεβασμό στην ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου, να αναλάβουν κάποιες στοιχειώδεις πρωτοβουλίες οι οποίες θα συνέτειναν στην ανάδειξη του ζητήματος και συνακόλουθα στην ανακίνηση του ενδιαφέροντος και την ευαισθητοποίηση εν πρώτοις των κατόχων των σπιτιών αλλά και ευρύτερων ομάδων στήριξης της προσπάθειας.

Τέτοιες πρωτοβουλίες είναι: ο καθαρισμός του χωριού από τα βάτα που το έχουν πνίξει καθώς και από ξύλα, σκουπίδια, μπάζα κ.λ.π. έτσι ώστε να μπορέσει να ανασάνει και να αναδειχθεί περισσότερο η ομορφιά του. Έτσι θα φανεί πιο καθαρά και η ανάγκη αναστύλωσης των ερειπωμένων κτισμάτων. Έπειτα ένας στοιχειώδης εξωραϊσμός της πλατείας και η τοποθέτηση ενός καλαίσθητου σταντ με ιστορικά και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία της περιοχής (μοναστήρια, εκκλησιές, μονοπάτια κ.α.). Η πρόταση του «Φηγός» για την αξιοβίωτη ανάπτυξη της ορεινής Λευκάδας (όπως και το πνεύμα που τη διαπερνά) θα μπορούσε να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη.

Τέλος πρέπει να αντιμετωπισθεί το θέμα των αδέσποτων βοοειδών τα οποία εκτός από τ’αμπέλια, τα δένδρα και τα μποστάνια, καταστρέφουν και τις ξερολιθιές, συστατικό στοιχείο του πολιτισμού των οικισμών και της ευρύτερης περιοχής τους. Η πλήρης ασυδοσία που κυριαρχεί στη Λευκάδα στους τομείς της κυκλοφορίας, της στάθμευσης και της μεταχείρισης του δημόσιου χώρου γενικά, εκφράζεται στον Αλέξανδρο μέσω της συμπαθούς συνομοταξίας των βοοειδών.

Κλείνουν φέτος 15 χρόνια από τότε που κάποιοι μεμονωμένοι πολίτες ενδιαφέρθηκαν για την κήρυξη των τριών οικισμών του Αλέξανδρου (Αλέξανδρος- Κολυβάτα- Κιάφα) ως παραδοσιακών. Από τότε (2001) βρίσκεται ο φάκελος στο Υπουργείο Χωροταξίας. Έχουν αλλάξει δεκάδες κυβερνήσεις, υπουργοί, υπάλληλοι και πέντε δημοτικές αρχές και η υπόθεση δεν έχει ακόμα τελειώσει. Ενδιαφέρον, βέβαια, για την εξέλιξη της υπόθεσης έχουν δείξει μόνον οι μεμονωμένοι πολίτες και ο σύλλογος «Φηγός» οι οποίοι έχουν καλύψει και τις σχετικές δαπάνες για σχέδια που χρειάστηκαν κ.λ.π. Τ ο ενδιαφέρον των αρχών του τόπου, διαχρονικά, εξαντλείται στα προεκλογικά προγράμματα και τις διακηρύξεις. Εξαιρούνται οι αποφάσεις των δημοτικών συμβουλίων, και αυτές μετά από πρωτοβουλία των πολιτών, καθώς είναι υποχρεωτικές προκειμένου να προχωρήσει το θέμα. Σήμερα ο φάκελος, αν δεν προκύψει κάτι καινούργιο, βρίσκεται στο τελικό στάδιο για τον χαρακτηρισμό των δύο οικισμών(Αλέξανδρος, Κολυβάτα) καθώς η Κιάφα έχει εξαιρεθεί επειδή δεν είναι επίσημα καταγεγραμμένος οικισμός.

Αναφέρθηκα παραπάνω στην πρόταση του «Φηγός» για την αξιοβίωτη ανάπτυξη της ορεινής Λευκάδας. Στην πρόταση αυτή (www.fhgos.com) μπορεί να δει κανείς μια διαφορετική αντίληψη για την ανάπτυξη και τη Λευκάδα σε αντιδιαστολή με την κρατούσα. Μία πρόταση η οποία εδραζόμενη σε μία πολιτισμική θεώρηση των πραγμάτων, προκρίνει την ποιότητα έναντι της ποσότητας, προβάλλει τον τουρισμό με πολιτισμική και περιβαλλοντική ταυτότητα και έχει σαν αναφορά την βιωσιμότητα του τόπου έναντι της προοδευτικής αλλοτρίωσης και της φθοράς. Σε αυτή την πρόταση εντάσσεται αρμονικά και το θέμα του Αλέξανδρου αλλά και των άλλων ορεινών οικισμών μας.

Κλείνοντας, με την ευκαιρία των γιορτών που είναι μπροστά μας, οι δικές μου ευχές είναι:
στους συνανθρώπους, υγεία, δύναμη, αγάπη και αλληλεγγύη

στους συνέλληνες, μεγαλύτερη προσπάθεια για, περισσότερη υπευθυνότητα και προσήλωση στο καθήκον, περισσότερη αυτογνωσία και λιγότερη εθνική αυταρέσκεια και προγονοπληξία, περισσότερη αυτοσυνειδησία και λιγότερο ωχαδερφισμό και τέλος περισσότερη συμφιλίωση με την κοινή λογική έναντι της ανεξέλεγκτης χρήσης του συναισθήματος και της υπερβολής.

στην Ελλάδα, λιγότερη κομματοκρατία και περισσότερη αξιοκρατία, λιγότερη συνωμοσιολογία και περισσότερη αλήθεια, λιγότερο διχασμό και περισσότερη συνεννόηση, «λιγότερα συνθήματα και πιο πολλή δουλειά».

Λευκάδα 20 Δεκεμβρίου 2015
Νίκος Σπ. Κονδυλάτος

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο τελευταίο, 23ο φύλλο της εφημερίδας: «Αντίλαλοι απ’ τους Σκάρους»