Βρακατσάνοι, το «εθνικό φρούτο του Δρυμώνα» που … εξαφανίστηκε

Της Πηνελόπης Κοψιδά

Συχνά, στις αρχές του καλοκαιριού, καθώς βλέπω τα σύκα να σχηματίζονται και να μεγαλώνουν στα δέντρα, έρχονται στο μυαλό μου οι βρακατσάνοι.

Είναι πολλά τα χρόνια που έχω να δω ή δοκιμάσω αυτό το φρούτο, καθώς αυτή την εποχή πάντα απουσιάζω από το νησί. Προσπάθησα όμως πολλές φορές να περιγράψω τους βρακατσάνους, αυτό το εξαιρετικό, μελιστάλαχτο, ευωδιαστό, πρώιμο και μεγάλο σύκο, σε μη Λευκαδίτες – συμπεριλαμβανομένου και του συζύγου μου – κανένας όμως δεν ήξερε τίποτε γι΄ αυτούς.
Συμπέρανα λοιπόν, ότι οι βρακατσάνοι φύονται μόνο στη Λευκάδα, αλλά κάθε διόρθωση ως προς αυτό, είναι καλοδεχούμενη.

Καθώς λοιπόν ξεφύλλιζα παλιές εφημερίδες του «Δρυμώνα», πλήθυναν οι πληροφορίες μου γι΄αυτούς. Ο δρυμωνιώτης δάσκαλος Π. Φίλιππας, μας πληροφορεί ότι οι βρακατσανιές είναι πολυετές, φυλλοβόλο δένδρο, που χρειάζεται ξηρό, καλλιεργημένο και ελαφρύ έδαφος για να ευδοκιμήσει. Δεν χρειάζεται πότισμα, καθώς στα υγρά εδάφη, οι καρποί της, μόλις αρχίσει η ωρίμανσή τους, σκουληκιάζουν. Οι βρακατσάνοι ωριμάζουν μέσα Ιουνίου με αρχές Ιουλίου. Κατά τον Αύγουστο η βρακατσανιά ωριμάζει και δεύτερη σοδειά, τα βρακατσανόσυκα. Αυτά είναι μικρότερα, αλλά εξίσου εύγευστα με τους βρακατσάνους. Τους βρακατσάνους χαρακτηρίζει «εθνικό φρούτο του Δρυμώνα», ενώ σε άλλο φύλλο πληροφορούμαστε ότι απαντάται κυρίως στο χωριό αυτό και στον Άγιο Νικήτα. Συχνά δε οι χωρικοί το εμπορεύονταν σε άλλα μέρη του νησιού, κυρίως στην Καρυά.

Στο Δρυμώνα δεν υπήρχε οικογένεια που να μην είχε βρακατσανιά στην αυλή της, στον κήπο της ή στο αμπέλι της. Για τους Δρυμωνιώτες η ωρίμανση των βρακατσάνων αποτελούσε σημείο αναφοράς. Δεν ήταν λίγες οι φορές που άκουγες φράσεις όπως: «θα να ΄ρτω στο χωριό άμα γουρμάσουν οι βρακατσάνοι» ή «δεν θα προλάβω φέτος τους βρακατσάνους» ή «σκαρίσανε οι βρακατσάνοι» κλπ… Νομίζω ότι είναι αρκετές για να δείξουν τη σπουδαιότητα και τη θέση που είχε αυτό το δέντρο, δίπλα στα αμπέλια και τις ελιές του Δρυμωνιώτη.

Και όσοι ζήσαμε στο Δρυμώνα αυτή την εποχή, θυμόμαστε τα καλάθια ή τους ντρουβάδες που έρχονταν στο σπίτι γεμάτοι απίδια και βρακατσάνους. Ήταν μια απόλαυση, κάτω από τον παχύ ίσκιο της κληματαριάς, που όποιος την έζησε δεν μπορεί να την ξεχάσει εύκολα. Ήταν η απερίγραπτη γλύκα, που μέσα της έκλεινε την φροντίδα, την προσφορά και την αγάπη προσώπων αγαπημένων. Προσώπων κουρασμένων και ταυτισμένων στη θύμισή μας με το μόχθο της τίμιας δουλειάς, και με το λευκαδίτικο χώμα, μέσα στο οποίο αναπαύονται.

Από την εφημερίδα «Δρυμώνας» προέρχεται και η πληροφορία ότι οι βρακατσανιές, δυστυχώς, δεν υπάρχουν πια στο χωριό. Καθώς οι νέοι εγκατέλειψαν το Δρυμώνα και οι ηλικιωμένοι δεν μπορούν πλέον να καλλιεργήσουν τα εδάφη όπου φύονταν, οι άγριοι θάμνοι τις κατέπνιξαν, κι αν μερικές δίδουν ακόμα λιγοστούς καρπούς, αυτοί είναι ακατάλληλοι για κατανάλωση.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν αποτύπωση της δικής μου μνήμης και νοσταλγίας, όπως την ανασκάλεψαν οι γραπτές πληροφορίες που βρέθηκαν μπροστά μου. Όμως, αποτυπώνουν νομίζω ταυτόχρονα και τις σιωπηλές απώλειες της εγκατάλειψης και ερήμωσης των χωριών της ορεινής Λευκάδας.