Γυναίκα Λευκαδίτισσα, αγρότισσα, σου πρέπει, ευγνωμοσύνη
Λευκαδίτισσα Αγρότισσα
Εσένα Λευκαδίτισσα, αγρότισσα κυρά μου,
μάνα, γυναίκα κι’ αδελφή, ποιμένα, ζευγολάτη,
μορφή Τιτάνια, θεά, πως να σε περιγράψω;
Φτωχά τα λόγια στο χαρτί, μη μπας και σ’ αδικήσω!
Δος μου μια μέρα μοναχά απ’ τη σκληρή ζωή σου,
έπος να γράψω ηρωικό, να σου το τραγουδήσω.
Στου κοκοτού το λάλημα, το πρώτο, τρεις η ώρα,
θα σηκωθείς για ζύμωμα, θα φκιάσεις το σακκούλι
για το χωράφι το πρωί, νάν’ έτοιμο στην ώρα.
Λίγο φαΐ μαγειρευτό, άλλοτε ξεροφάι,
το κολοκύθι το κρασί, δυό κούπες για τους άντρες.
Θα σπαργανίσεις το παιδί κι ως τόσο έχει φέξει.
Γρήγορα πλάθεις το ψωμί, έξι καλά καρβέλια.
Τα βάζεις στην πινακωτή, κι ως ότου αυτό να «γίνει»,
ξυπνάς τους άντρες να σκωθούν, κι αμέσως στο κατώγι
να σαμαρώσεις τ’ άλογο, τα σγύρια να φορτώσεις.
Αλέτρι αν είναι για σπορά και λαιμαριές και ζεύλες.
Αν θερισμός ή αλώνισμα, δρεπάνια, δεκριάνια,
δριμόνι για το γέννημα, σβάρνα και καρπολόγια.
Αν ίσως είναι τρυγητός, κοφίνια και καλάθια,
να ’ναι η κάδη καθαρή, πλυμένο το βαγένι.
Ετοιμασμένα για μουστιά, τρόκολο, πατητήρα.
Το καρατέλο το μικρό, για νάμπει κεροπάτι.
Κι αν είναι για λιομάζωμα, τους λούρους τα στρωσίδια,
να καθαρίσεις το οργό, την πίλα, τις καπάσες.
Όλα χαζίρι στην αυγή. Πας το ψωμί στο φούρνο
κι η πρώτη αχτίδα του ηλιού, σε βρίσκει στο χωράφι.
Στο διπλανό το πέτσουρο, θα δέσεις τα μαρτίνια
και θα δουλέψεις τον αγρό, αϊτάροντας τους άντρες.
Τα χέρια αλέστα εργάζονται, τα χείλη τραγουδάνε,
στ’ αρμονικό τ’ αντάμωμα της γης με τους ανθρώπους.
Μάνα και σύ, μάνα κι η γη, της δίνεις και σου δίνει.
Ολοχρονίς παλεύετε κι’ οι δυό αντρειωμένες.
Εσύ της σκίζεις τα πλευρά κι εκείνη σε ματώνει.
Τρέφεται με τους κόπους σου κι εσύ με το ψωμί της.
Ακούραστη κι αγόγγυστη, στο γυρισμό το δείλι,
αφού ξεζώσεις την ποδιά και κάνεις ποδολόγα,
φορτώνεις στο κεφάλι σου ένα δεμάτι ξύλα.
Να ξαβοηθήσεις γρήγορα κ’ αρπάζεις τη βαρέλα,
κρύο νερό να πεταχτείς στη βρύση να γιομίσεις.
Μετά το δείπνο, η φαμελιά γέρνει να ξαποστάσει.
Μα εσύ δε ξεντρεγάρησες, την τάβλα να σηκώσεις.
Θα γαλουρίσεις το παιδί και θα τ’ αποκοιμίσεις,
κι από κοντά στον αργαλειό με το φαρδύ το χτένι,
να πλέξεις με τα δάχτυλα τη μόστρα στο υφάδι.
Βάζεις σαΐτες τέσσαρες και τέσσερα μιτάρια
κ’ υφαίνεις με τα όνειρα, την προίκα της θυγατέρας.
Κι όσο να πάει και ναρθεί το χτένι στο διασίδι,
η κόρη αξαίνει μονομιάς και γίνεται φρεγάδα.
Τη βλέπεις νύφη ολόλαμπρη πάνω σε άσπρο άτι,
και δίπλα της ρηγόπουλο να της κρατά το χέρι.
Πίσω, δυό άλογα γερά, το γοίκο φορτωμένα,
τα βλογημένα τα σκουτιά που ύφανε η μάνα.
Άσπρα μαλλινοσέντονα κι απλάδια και ντρεμίδια,
βελέντζες και σαγιάσματα, καρπέτες, μαντανίες,
κοντέσια και πουκάμισα, πετσέτες και μεσάλια,
σακούλια, πάντες και χαλιά και δυό καβαλοσκούτια.
Μπροστά πηγαίναν τα βιολιά και σύ ακουρμενόσουν,
μέχρι π’ ακομοιμήθηκες, στ’ αντί για προσκεφάλι.
Γυναίκα Αλεξαντρίτισσα και απ’ όλη τη Λευκάδα,
σήκω, λαλούν οι κοκοτοί, έρχετ’ η άλλη μέρα.
Φέρνει καινούργιο κάματο, αγώνα, μα κ’ ελπίδες.
Μ’ αντρειωμένες δρασκελιές κι αυτή θα την περάσεις.
Κι ύστερα θάρθει Κυριακή, θάρθει γιορτή και σκόλη
θα βάλεις τα φτιασίδια σου, θα βάλεις τα καλά σου
με το παιδί στην εκκλησιά, θα πας στο πανηγύρι.
Κάνε Φανερωμένη μου, νά ’χει σοδειά και φέτος,
νά ’χει ψωμί, νά ’χει κρασί, λάδι για το καντήλι.
Γυναίκα Λευκαδίτισσα, αγρότισσα, σου πρέπει,
ευγνωμοσύνη και τιμή και προτομή και δόξα!!!*
* Διονύσης Δουβίτσας (1942-2008)
Οι φωτογραφίες περιλαμβάνονται στο Λεύκωμα «Φωτογραφικές Αφηγήσεις – Πρόσωπα και Εικόνες από τη Λευκάδα» του Φώτη Καζάζη: ISBN 978-960-98083-8-5
The Author All posts
2 Σχόλια
Τα λόγια είναι περιττά, όταν «μιλούν» οι σπάνιες φωτογραφίες εκείνης της εποχής και το εξαίρετο ποίημα. Οι μνήμες καλπάζουν στο παρελθόν, ξαναθυμόμαστε εκείνη την εποχή, δακρύζουμε με τις ηρωίδες μανάδες και γιαγιάδες μας…
Γυναίκες με ροζιασμένα χέρια, πόδια γεμάτα πληγές από τα βάτα, από τις πέτρες των μονοπατιών, γυναίκες για όλες τις δουλειές, χειμώνα – καλοκαίρι, με καύσωνα, χιόνι ή βροχή, γυναίκες που δεν γνώριζαν τη λέξη «ξεκούραση». Γυναίκες που κράτησαν όρθια την Ελλάδα στα δύσκολα χρόνια. Γυναίκες που έγιναν ένα με τη γη. Γυναίκες πάντα με το χαμόγελο.
Οι γυναίκες της υπαίθρου, μέσα στη φτώχεια της χώρας, τις επιπτώσεις του πολέμου και του εμφυλίου , το σκληρό κι απόμακρο κράτος , στήριξαν τις οικογένειές τους, μεγάλωσαν με τρυφερότητα -παρά τις ελλείψεις- τα παιδιά τους, δούλευαν τουλάχιστον 18 ώρες την ημέρα σε όλες τις δουλειές …
Όλο αυτό το σκηνικό των πολλαπλών δυσκολιών ατσάλωνε τη θέλησή τους για να αλλάξουν τη ζωή των παιδιών τους. Το κυρίαρχο πρόσταγμα της εποχής που απευθυνόταν στα παιδιά «για να φύγουν από τις λάσπες» με πεδίο κοινωνικής κινητικότητας τα γράμματα και το σχολείο ήταν η επιτομή του αγώνα τους και της ζωής τους, μιας ζωής προσφορά για τη νέα γενιά!
Όσοι από μας ζήσαμε από κοντά τη ζωή και την καθημερινότητα της αγρότισσας μάνας μας, νόνας μας , όσοι νιώσαμε τι σημαίνει να ανακατεύεις τον ιδρώτα με το χώμα, όσοι βιώσαμε τις μέρες και τις νύχτες της βιοπάλης τους στα χωράφια, παράλληλα με το μεγάλωμα των παιδιών , τη φροντίδα των ηλικιωμένων της οικογένειας, την αποκλειστική ευθύνη του νοικοκυριού, καταθέτουμε το θαυμασμό μας για τον διαρκή αγώνα τους, …είναι ανυπόκριτος.
Ίσως με την ευκαιρία αυτή θα μπορούσαμε να καταγράψουμε εν είδει ρεαλιστικού προβληματισμού κάτι παραπάνω για το σήμερα σε επιγραμματική βάση..… αφενός την κατάσταση της αγροτικής ζωής.. …τη μοναξιά των εκατό εκταρίων.. την ερήμωση της υπαίθρου, τη γη που χάνεται και λογγιάζει, τα σπίτια που ερημώνουν, αφετέρου την αντικατάσταση των γενεών με ελκυστικά κίνητρα , τη δυνατότητα ανάπτυξης καινοτομικών προϊόντων όπως είναι ο αγροτουρισμός, ο τουρισμός της υπαίθρου περιφερειακού ενδιαφέροντος ή μέσω της αναδάσωσης και της ανανέωσης των ζωικών ειδών.
Μην ξεχνάμε πως οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις αποτελούν σημαντικούς εργοδότες στις κοινότητες της υπαίθρου. Η απασχόληση προστατεύει την ύπαιθρό , διατηρεί ανοικτά τα ταχυδρομεία, τις τράπεζες, τα σχολεία και γενικά τις υπηρεσίες της υπαίθρου.
Στην κατακλείδα αναφέρω πως άκρως απογοητευτικά είναι και τα ευρήματα της απογραφής που πραγματοποίησε η ΕΛ.ΣΤΑΤ. το 2021, με έτος αναφοράς το 2020….Εγκαταλείπουν την ύπαιθρο οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι.
Μια πρώτη εξήγηση που δόθηκε για τις νέες συνθήκες στον τομέα της γεωργίας και της κτηνοτροφίας καταγράφει ότι η μείωση των ζώων, αλλά και των καλλιεργήσιμων εκτάσεων οφείλεται στο γεγονός ότι τα επαγγέλματα αυτά είναι πλέον λιγότερο προσοδοφόρα, αλλά και σε κοινωνικούς λόγους, ενώ «το παλιό μοντέλο με τις τεράστιες εκτάσεις αλλάζει, με τους παραγωγούς να στρέφονται στην “έξυπνη” γεωργία, τη βιολογική γεωργία, αλλά και τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες, που δεν απαιτούν μεν πολλαπλές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, όμως απαιτούν αρδεύσιμες εκτάσει” (άλλο μεγάλο θέμα η ύδρευση-άρδευση ). .
To λυρικότερο κομμάτι που έχει δημοσιευθεί, οι φωτογραφίες είναι μόνες τους Οδύσσεια, Ιλιάδα, Ρωμιοσύνη…