Μερικά σενάρια για την αναζωογόνηση της ενδοχώρας

H λέξη σενάριο εμπεριέχει τρεις βασικές έννοιες: μία αφετηρία (διάγνωση), έναν προορισμό και μια διαδρομή. Οποιαδήποτε προβολή σε βάθος χρόνου, με σκοπό την διαρρύθμιση μιας περιοχής, προϋποθέτει την ύπαρξη ενός συνειδητού ή υπονοούμενου σεναρίου. Ας πάρουμε αυτές τις έννοιες μία – μία.

Η διάγνωση

1ον- Aφετηρία είναι η παρούσα κατάσταση της ενδοχώρας.

Χαρακτηρίζεται από την απόλυτη εξάρτησή της από την πόλη σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας: υγεία, υπηρεσίες, αγορές, επισκευές, ψυχαγωγία, ακόμα και παιδεία. (Όποιος ζει στην ενδοχώρα διαπιστώνει ότι οι μεταφορές και η ενέργεια είναι αναπόφευκτα έξοδα που επιβαρύνουν όλο και περισσότερο τον προϋπολογισμό του), χωρίς καμία ανταπόδοση στον ισολογισμό της με την πόλη, δεδομένου ότι η ενδοχώρα δεν έχει τίποτα το εμπορεύσιμο να της προσφέρει.

Στον αγροτικό τομέα η παραγωγή περιορίζεται στην οικογενειακή αυτοκατανάλωση ως επί το πλείστον. Τα εισοδήματα της ενδοχώρας, βασικά συντάξεις και μισθοί, επιστρέφουν στην πόλη, μαζί με ένα είδος διοδίων που αντιστοιχεί στην ενέργεια και τις μεταφορές. Η παρούσα κατάσταση δεν αφήνει κανένα περιθώριο αποταμίευσης προς επένδυση επί τόπου.

Αυτό σημαίνει ότι η όποια επένδυση θα έρθει υποχρεωτικά από τον έξω χώρο. Δεδομένου δε ότι τα διάφορα κονδύλια και αναπτυξιακά προγράμματα (ελληνικά και ευρωπαϊκά) θα στερέψουν είτε λόγω της κρίσης είτε λόγω του νέου περιφερειακού νομικού πλαισίου, λίγη αισιοδοξία επιτρέπεται από αυτή την πλευρά. (Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι τα έστω μειωμένα αυτά κονδύλια προς την ενδοχώρα θα χρήσουν άψογης διαχείρισης).

Αυτό σημαίνει επίσης ότι στο μέλλον η προσοχή πρέπει να στραφεί περισσότερο στην ποιότητα και στην συνεργία των επενδύσεων και λιγότερο στο μέγεθος των κονδυλίων. Άλλωστε είναι στην εποχή των μεγάλων κονδυλίων που γίνανε τα μεγάλα «λάθη». Θα δούμε πιο πέρα ότι η αλλαγή πορείας δεν απαιτεί κονδύλια αλλά έξυπνες μικροεπεμβάσεις στο πλαίσιο ενός συντονισμένου σχεδίου ανάπτυξης της ενδοχώρας.

Ερχόμαστε στον σκοπό

2ον – Ο σκοπός, απορρέει από την ίδια την παρούσα κατάσταση: την δημιουργία ενός ενδογενούς πλεονάσματος.

Δύο οικονομικοί τομείς μπορούν να προσφέρουν πλεόνασμα στην ενδοχώρα: ο τουρισμός και ο πρωτογενής  (αγροτικός).

• Ο τουρισμός και γενικά ότι συνδέεται με αυτόν. Όμως ποιος τουρισμός; Προφανώς όχι αυτός που απευθύνεται στην πελατεία που αναζητεί ήλιο, θάλασσα και «φαρνιέντε», αλλά ενδεχομένως ενοικιάζει στην ενδοχώρα για να πετύχει χαμηλότερες τιμές.

Πρόκειται για έναν άλλο τουρισμό που αναζητεί τα ίδια τα κάλλη της ενδοχώρας. Ένας τουρισμός πού απεχθάνεται, τον συνωστισμό με όλα όσα συνεπάγονται (υψηλές τιμές σε συνδυασμό με την πενιχρή προσφορά, θόρυβο, μόλυνση) και γενικά την ανωνυμία.

Ένας τουρισμός που είναι πρόθυμος να πληρώσει το τίμημα είτε διότι έχει υψηλότερο εισόδημα είτε διότι προτιμά να συντομεύσει την παραμονή του προκειμένου να απολαύσει ποιότητα. Αυτός ο τουρισμός βλέπει την παραλία όχι σαν προορισμό αλλά σαν απολαυστικό συμπλήρωμα των διακοπών του.

Με λίγα λόγια ένας τουρισμός που απεχθάνεται τα «πακέτα». Ένας εκλεκτικός τουρισμός που ανακάλυψε και ανάδειξε την Λευκάδα όταν αυτή ήταν ακόμα ένας άθικτος παράδεισος. Και την εγκαταλείπει τα τελευταία χρόνια. Ένας «εναλλακτικός» τουρισμός, όχι μόνο με την έννοια της αστικής κατανάλωσης της ενδοχώρας υπό μορφή, ποδηλασίας και περιπάτου κλπ. Αυτός ο τουρισμός υπάρχει και αναγκάζεται να πάει όλο και πιο μακριά για να βρει αυτό που ψάχνει.

• Ο πρωτογενής τομέας. Αυτός ο παραμελημένος και παρεξηγημένος πρωτογενής τομέας του νησιού με όλα τα εξαρτώμενα από αυτόν τον τομέα επαγγέλματα ( αμπελοκαλλιέργεια, οινοποίηση, μπόλιασμα, ελαιοκαλλιέργεια, κήπος, βότανα κ.λ.π.) δύναται, υπό ορισμένες συνθήκες, βασιζόμενες σε νέες μεθόδους καλλιέργειας, στην ποιότητα, και στην μεταποίηση να δημιουργήσει συμπληρωματικό εισόδημα συνάμα και να προωθήσει τον ποθητό εναλλακτικό τουρισμό. Είναι παράδοξο, ένα νησί σαν την Λευκάδα να εισάγει όλα τα τρόφιμα για τις δεκάδες χιλιάδες των τουριστών που την επισκέπτονται ενώ μπορεί να παράγει ένα σημαντικό ποσό από αυτά.

Και φτάνουμε στα μέσα

3ον – Τα μέσα αποβλέπουν στην παράλληλη ενεργοποίηση των δύο αυτών απολύτως αλληλένδετων τομέων. Η ανάπτυξη του ενός υποστηρίζει και υποστηρίζεται από την ανάπτυξη του άλλου. Τα μέσα αυτά υπάρχουν και δεν είναι πολυδάπανα. Πολλοί δήμοι ανά την Ευρώπη τα εφαρμόζουν με επιτυχία.

Θα αρκεστώ να αναφέρω σύντομα αυτά που πιστεύω ότι αρμόζουν περισσότερο στον τόπο μας. Πρόκειται, όπως είπα, περί συντονισμένων μικροεπεμβάσεων που αποσκοπούν στην επέκταση της παραμονής των -περαστικών τουριστών- στην έλξη καινούργιων τουριστών και αν είναι δυνατόν, την μονιμοποίηση τους – την παραγωγή επιλεγμένων αγροτικών προϊόντων με νέες μεθόδους καλλιεργειών πιο αποδοτικών και οικονόμων σε νερό και ενέργεια, με προορισμό την εντόπια και την τουριστική αγορά – δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης για επιλεγμένες επενδύσεις με διάφορες παροτρύνσεις (π.χ. έλξης ξένων συνταξιούχων προς μόνιμη ή ημιμόνιμη εγκατάσταση, με διευκόλυνση της όλης διαδικασίας) κ.λ.π. – την διέγερση ενδιαφέροντος των κατοίκων και πρωτίστως των νέων, για την αναβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου και της ποιότητας της ζωής τους και, προπάντων, τον έλεγχο του μέλλοντός τους. Τίποτε δεν θα πετύχει αν δεν πιάσει αυτή η μαγιά.

Θα συνεχίσουμε σε επόμενο άρθρο με την περιγραφή μεθόδων που θα αποσκοπούν στην αναζωογόνηση της ενδοχώρας.

Ηλίας Τσαλίκης