Οι «ελευθερωτές» Ρώσοι και ο «θεμελιωτής» Ουσακώφ ή πως παραποιείται η Ιστορία

Άγιος Θεόδωρος Φιόντοροβιτς Ουσακώφ (ρωσικά: Фёдор Фёдорович Ушаков‎; ΔΦΑ: [ˈfʲɵdər ʊʂəˈkof], 1743-1817), ήταν Ρώσος ναύαρχος.

Βιογραφία

Κατά τον Β΄ Ρωσοτουρκικό πόλεμο καταναυμάχησε τον στόλο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο Κερτς το 1790. Την 1 Οκτωβρίου του 1798 μετά από Ρωσοτουρκικές συσκέψεις στη Κωνσταντινούπολη ο Ουσακώφ αναλαμβάνοντας αρχηγός του Ρωσοτουρκικού στόλου και με υπαρχηγό τον Καντήρμπεη αποπλέει από την Κωνσταντινούπολη και πλέει στη θαλάσσια περιοχή των Επτανήσων όπου και καλεί με την ιστορική προκήρυξή του στις 16 Νοεμβρίου του 1798 τους Κερκυραίους σε επανάσταση, κατά της ασέβειας και αθεΐας των Γάλλων, μεταφέροντας και ειδική πατριαρχική εγκύκλιο του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄.

Μετά δε και τη συνομολόγηση της Ρωσοτουρκικής συμμαχίας του 1799, ο Ουσακώφ προχώρησε με τη στρατιωτική βοήθεια του Αλή Πασά στην κατάληψη και κατοχή της Επτανήσου από τα Ρωσοτουρκικά στρατεύματα, δίνοντας τέλος στην προηγούμενη Γαλλοκρατία των Επτανήσων.

Αγιοκατατάχθηκε το 2001 και τιμάται εξίσου με τους αγίους ήρωες Αλέξανδρο Νέφσκι και Δημήτριο του Ντον.

Οι «ελευθερωτές» Ρώσοι και ο «θεμελιωτής» Ουσακώφ ή πως παραποιείται η Ιστορία

Γράφει ο Πέτρος Πετράτος

Ρωσοτουρκική επέμβαση και κατοχή – Όχι απελευθέρωση

Ο Μ. Ναπολέοντας και ως φορέας των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης εκείνη την περίοδο και ως στρατιωτική δύναμη έχει καταστεί επικίνδυνος για τις απολυταρχικές δυνάμεις της Ευρώπης. Στα μέρη που επικρατούσε διαδίδονταν και πραγματώνονταν στον έναν ή στον άλλο βαθμό οι φιλελεύθερες ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Είχε ήδη καταλύσει το κράτος της Βενετίας και τα Επτάνησα είχαν περιέλθει στην εξουσία του (Συνθήκη του Καμποφόρμιο, 1797).

Τα Επτάνησα, βέβαια, λόγω της στρατηγικής τους σημασίας, μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τη Γαλλία ως ορμητήριο για οποιαδήποτε επιχείρησή της εναντίον των Βαλκανίων, της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και της Αιγύπτου, που ήταν βέβαια ζωτικοί χώροι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της τσαρικής Ρωσίας. Αλλά και μέσω των Επτανήσων υπήρχε ο φόβος της διάδοσης των νεωτερικών φιλελεύθερων ιδεών στο διπλανό οθωμανοκρατούμενο ελληνικό χώρο με συνέπεια ενδεχομένως μια εξέγερση των υπόδουλων Ελλήνων.

Έπρεπε, λοιπόν, να αντιμετωπιστεί ο Ναπολέοντας, έπρεπε να απομακρυνθεί ο φόβος ευρύτερης διάδοσης των επαναστατικών ιδεών στα Βαλκάνια, έπρεπε να διασφαλιστούν τα συμφέροντα του τσάρου και σουλτάνου στην Ανατολή. Την ευθύνη της εκστρατείας στη Μεσόγειο και της εκδίωξης των Γάλλων από τα νησιά του Ιονίου ανέλαβε τα τέλη Αυγούστου του 1798 ο ικανότατος Ρώσος αντιναύαρχος Φιοντόρ (Θεόδωρος) Φιοντόροβιτς Ουσακώφ, κάτω από τις διαταγές του οποίου τέθηκε και η οθωμανική ναυτική μοίρα με τον Καντίρ μπέη. (Να σημειώσουμε ότι την ίδια περίοδο τα Ιόνια νησιά επιβουλεύονταν και οι Άγγλοι, οι οποίοι μετά από δέκα χρόνια θα εφαρμόσουν με επιτυχία σχέδιο κατάκτησής τους).

Έτσι, ο ενωμένος ρωσοτουρκικός στόλος από το φθινόπωρο του 1798 μέχρι το Φεβρουάριο του 1799 κατόρθωσε να εκδιώξει τους Γάλλους, να καταλάβει τα Επτάνησα και να επαναφέρει το παλαιό αριστοκρατικό καθεστώς. Αυτό έγινε τότε – τίποτε παραπάνω, τίποτε παρακάτω. Διώχτηκαν οι δημοκρατικοί Γάλλοι και νέοι κυρίαρχοι έγιναν οι απολυταρχικοί Ρώσοι και Οθωμανοί Τούρκοι. Επομένως, από πουθενά δεν προκύπτει «απελευθέρωση». (Πάντως είναι κρίμα οι υποστηρικτές της «απελευθέρωσης» να αδικούν τους «απελευθερωτές» Τούρκους και να παίρνουν τις τιμές μόνο οι «απελευθερωτές» Ρώσοι…). Αντίθετα, σημειώθηκε πισωγύρισμα της ιστορίας.

Από τη φιλελεύθερη αναγέννηση στο δεσποτισμό και την απολυταρχία

Έχει, ωστόσο, σημασία να γνωρίσουμε επιπλέον άλλα δυο πράγματα, για να κατανοήσουμε καλύτερα το κλίμα εκείνης της εποχής:

Α. Τι νέο είχε φέρει η γαλλική κατοχή στα Επτάνησα και ποιους αυτό ενοχλούσε;

1. Άρχισε να πνέει αέρας φιλελεύθερος και να εφαρμόζονται στα νησιά μας για πρώτη φορά πρακτικές ισονομίας και λαϊκής συμμετοχής. Αναφέρουμε τις σημαντικότερες: α) καταργήθηκε το Λίμπρο ντ’ Όρο, το σύμβολο της αριστοκρατίας, β) όλοι οι κάτοικοι ονομάστηκαν πολίτες, γ) στην τοπική αυτοδιοίκηση συμμετείχαν πρόσωπα από όλα τα κοινωνικά στρώματα της πόλης και της υπαίθρου, δ) καθιερώθηκε ως επίσημη γλώσσα στη διοίκηση και στα δικαστήρια η ελληνική γλώσσα (μέχρι τότε η ιταλική), ε) ξεκίνησε η ίδρυση δημόσιων σχολείων.
2. Με αυτή τη νέα κατάσταση δυσανασχετούσαν μόνο οι ευγενείς – αυτοί που μέχρι τότε δυνάστευαν το λαό – γιατί έχαναν τη δύναμή τους, κυρίως την πολιτική. Τώρα τα ανερχόμενα αστικά στρώματα και ο απλός λαός των πόλεων και των χωριών μπορούσε να ανασάνει.

Β. Ποιοι συνέβαλαν στην εκδίωξη των Γάλλων, ποιοι δηλαδή βοήθησαν τους νέους κατακτητές των Επτανήσων, τους Ρωσότουρκους, προσβλέποντας προφανώς στην επαναφορά του παλαιού καθεστώτος;

1. Οι πράκτορες των Ρώσων στα νησιά, οι ευγενείς δηλαδή, διακινούσαν προκήρυξη του Ουσακώφ, με την οποία ο Ρώσος ναύαρχος δήλωνε την πρόθεσή του να «ελευθερώσει» τα νησιά από τους Γάλλους.
2. Ο τότε πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ (είναι ο ίδιος εκείνος που αργότερα θα αφορίσει τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τους πρωτεργάτες της Επανάστασης του 1821, ενώ λίγο πριν (1797) είχε απαγορεύσει την κυκλοφορία του περίφημου Συντάγματος του Ρήγα) με εγκύκλιό του καλούσε τους ορθόδοξους Επτανήσιους να συμπράξουν με τον αναμενόμενο στα Ιόνια νησιά ρωσοτουρκικό στόλο, για να διωχτούν οι «άθεοι» Γάλλοι, που απειλούσαν την «κραταιά βασιλεία» (του σουλτάνου δηλαδή), και γνωστοποιούσε ότι θα αφορίσει όσους θα πρόσφεραν βοήθεια στον «όφη του Σατανά» (τους Γάλλους δηλαδή). Είναι, άλλωστε, ιστορικά τεκμηριωμένο ότι η επίσημη Εκκλησία ήταν κατά του Γαλλικού και του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, εναντιούμενη σε όλα τα φιλελεύθερα μυαλά της εποχής και καταδικάζοντας την επιστήμη και τη φιλοσοφία.
3. Στα νησιά οι ευγενείς, εκμεταλλευόμενοι τα αρνητικά, που έτσι κι αλλιώς υπήρχαν, της γαλλικής διοίκησης, ξεσήκωναν τους αγρότες, τους οποίους εύκολα χειραγωγούσαν, εναντίον των Γάλλων, αξιοποιώντας και τη διακήρυξη του ομόδοξου Ουσακώφ και την εγκύκλιο του Γρηγορίου Ε΄.

Ενωμένοι, λοιπόν, οι Ρωσότουρκοι εκδίωξαν τους δημοκρατικούς Γάλλους από τα Επτάνησα και από τους πρώτους μήνες του 1799 ανέλαβαν αυτοί ως νέοι κυρίαρχοι. Επομένως, συνιστά παραποίηση, παραχάραξη της ιστορικής πραγματικότητας η άποψη περί Ρώσων «ελευθερωτών». Οι Ρωσότουρκοι ήταν ελευθερωτές μόνο για τους «αρχόντους», αφού αμέσως αποκαταστάθηκε στα Επτάνησα το παλιό αριστοκρατικό καθεστώς, το οποίο είχε καταργηθεί από τους Γάλλους, και οι ευγενείς ξαναπήραν τα καταργημένα προνόμιά τους.

Ίδρυση της Επτανήσου Πολιτείας

Την άνοιξη του 1799 οι αρχηγοί των δύο στόλων (Ουσακώφ και Καντίρ μπέης) ανακοίνωσαν ότι τα Ιόνια νησιά θα αποτελούσουν ενιαίο κρατικό σχηματισμό με κεντρική κυβέρνηση (Γερουσία), που θα εδρεύει στην Κέρκυρα. Το φθινόπωρο του 1799 αντιπροσωπία της Γερουσίας πήγε στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί ένα τμήμα της στην Πετρούπολη, για να συζητήσει με το σουλτάνο και τον τσάρο αντίστοιχα τη δομή, τη λειτουργία και τη διεθνή θέση της νέας κρατικής οντότητας. Μετά από επίπονες διαπραγματεύσεις το Μάρτιο του 1800 η Ρωσία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέγραψαν τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, με την οποία αποφασιζόταν ότι τα Ιόνια νησιά θα συγκροτούσαν ενιαίο κράτος με την ονομασία «Επτάνησος Πολιτεία» ή και «Πολιτεία των Επτά Ενωμένων Νησιών», την οποία θα κυβερνούσαν οι πρόκριτοι και οι επιφανείς του τόπου και θα ήταν κάτω από την επικυριαρχία και την προστασία του σουλτάνου, στον οποίο θα πλήρωνε φόρο.

Πάντως, αυτή η εξέλιξη έχει την αξία της, καθώς τα Επτάνησα αποτέλεσαν το πρώτο αυτόνομο ελληνικό κρατικό μόρφωμα των νεότερων χρόνων. (Μετά από τριάντα χρόνια, το 1830, θα ιδρυθεί το ανεξάρτητο νεοελληνικό κράτος). Παρά τη συντηρητική πολιτειακή της κατεύθυνση, καθώς κυνήγησε τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και υπονόμευσε τον εκδημοκρατισμό των Επτανήσων, η Επτάνησος Πολιτεία, ως οργανωμένο αυτόνομο κράτος, παρείχε μια αισιόδοξη προοπτική ελευθερίας στον υπόδουλο ελληνισμό: για παράδειγμα, ο Αδαμάντιος Κοραής ευχόταν να ξεκινήσουν από τα Επτάνησα οι απαρχές της ελληνικής ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Ωστόσο, με το σύνταγμα της Επτανήσου Πολιτείας του 1806 αναγνωρίστηκε στη Ρωσία το δικαίωμά της να επεμβαίνει στα πολιτικά πράγματα του νέου κράτους, με αποτέλεσμα τον επόμενο χρόνο η Ρωσία να παραχωρήσει τα Επτάνησα με τη Συνθήκη του Τιλσίτ (1807) στη Γαλλία…

Από τα παραπάνω δεν προκύπτει ότι ο Ουσακώφ υπήρξε ο «θεμελιωτής» της Επτανήσου Πολιτείας, όπως έχει χαραχτεί στο μνημείο, που έχει στηθεί στο Αργοστόλι, στο χώρο προσόρμισης των κρουαζιερόπλοιων, στο γνωστό «μπαστούνι». Η Επτάνησος Πολιτεία υπήρξε αναμφίβολα το θετικό αποτέλεσμα της ρωσοτουρκικής επέμβασης του 1798-1799, αλλά αυτό απέχει πολύ από το χαρακτηρισμό του Ουσακώφ ως «θεμελιωτή» της Επτανήσου Πολιτείας. Τα πράγματα είναι πολύ πιο σύνθετα. Γι’ αυτό επιβάλλεται η διόρθωση της επιγραφής του μνημείου. Αν δε διορθωθεί, δικαιολογημένα κάποιος θα κατηγορήσει τους υπεύθυνους ανέγερσης του μνημείου για σκόπιμη παραπληροφόρηση και για συνειδητή παραχάραξη του ιστορικού γεγονότος. Και φρόνιμο είναι να μη φτάσουμε μέχρι εκεί.

Ναι στη φιλία των λαών αλλά στη βάση τεκμηριωμένων ιστορικών γεγονότων

Κανείς δεν πρέπει να εναντιώνεται σε εκδηλώσεις, που αποβλέπουν στην αλληλογνωριμία, στη συναδέλφωση και τη φιλία των λαών· όλοι οφείλουμε να στηρίζουμε προσπάθειες, πρωτοβουλίες και ενέργειες, που στοχεύουν στη σύσφιγξη σχέσεων μεταξύ λαών με κοινές παραδόσεις και κοινούς αγώνες. Τέτοιες δραστηριότητες πρέπει να αγκαλιάζονται και να διευρύνονται. Το ζήτημα, όμως, είναι αυτές οι δραστηριότητες να εδράζονται σε αναμφισβήτητα γεγονότα και να αξιοποιούν σωστά τα συμπεράσματα της ιστορικής επιστήμης. Σε διαφορετική περίπτωση η χρησιμότητά τους είναι αμφίβολη και ελέγχονται ιδεολογικά και πολιτικά, ενώ παράλληλα δημιουργούν ψευδή συνείδηση, που αποπροσανατολίζει πολίτες και πολιτικούς και προσφέρει κακό μάθημα στο σήμερα και το αύριο.

Ειδικότερα με τους Ρώσους η περίπτωση του «απελευθερωτή» Ουσακώφ δεν προσφέρεται για τους παραπάνω σκοπούς. Η ρωσική πλευρά έχει ενδεχομένως τους λόγους της, αλλά εμείς γιατί πρέπει να ενδώσουμε; Τιμά την ιστορική μας διαδρομή ως Κεφαλονιτών να ερχόμαστε να τιμήσουμε αυτόν που σταμάτησε μια διαδικασία φιλελεύθερης και δημοκρατικής αναγέννησης και ανάπλασης στο νησί μας και γενικότερα στα Επτάνησα, αυτόν που γύρισε πίσω τους δείχτες της τοπικής μας ιστορίας;

Αντίθετα, υπάρχουν άλλα πρόσωπα και άλλα γεγονότα, δικά μας και της Ρωσίας, ιστορικά τεκμηριωμένα, που προσφέρονται για τη σύσφιγξη των σχέσεων των δύο πλευρών. Καλό είναι οι αρμόδιοι να τα σκεφτούν όλα αυτά.

Πηγή: kefaloniapress.gr

Δημήτρης Αρβανιτάκης*: Καλέστε και τους Τούρκους

Διαβάζω, όπως και όλοι εσείς που αγαπάτε και καυχιέστε για τον Γουζέλη, για τον Μάτεση, για τον Μαρτελάο, για τον Φόσκολο, για τον Σολωμό, για τον Κάλβο…. Διαβάζω για τις τελετές και τις παράτες που η εκκλησιαστικοπολιτική ηγεσία του νησιού μας, μαζί με την «επιχειρηματική τάξη» (ω, τι αθώα, τι ωραία λέξη!) ετοιμάζεται τώρα που γράφω να προσφέρει στους Ρώσους.

Δεν είναι η ώρα να κουβεντιάσουμε τι είδους τουρισμός και τι είδους ανάπτυξη είναι αυτή που ετοιμάζεται για τον τόπο την ώρα που η πολιτική εξουσία ξεπουλάει τα πάντα (τη γη, τις ιδέες, τις έννοιες, τα δικαιώματα…) και ο βρόγχος της κοινωνικής εξαθλίωσης πνίγει χιλιάδες ανθρώπους. Τώρα δεν θέλω να μιλήσω γι’ αυτό. Θέλω μόνο να ρωτήσω, από την ταπεινή θέση του Πολίτη, εσάς που δεν αρκείστε να σχεδιάζετε ένα εξαθλιωμένο μέλλον για μας, αλλά θέλετε να επανασχεδιάσετε ανέντιμα, ανερυθρίαστα, κάλπικα, και το παρελθόν.

Διαβάζω στις τοπικές μας εφημερίδες: «Ο κ. Κολύρης ανέφερε στη συνέχεια [μιας συνέντευξης], πως η Ρωσική εβδομάδα αποτελεί και έναν τρόπο αναβίωσης της ιστορικής μνήμης, καθώς η παρέμβαση του ρωσικού στόλου ήταν καθοριστική στην δημιουργία της Επτανήσου Πολιτείας». Δεν έχω την τιμή να γνωρίζω τον κύριο, αλλά πραγματικά έχει δίκιο: οι παράτες τους αποτελούν «και έναν τρόπο αναβίωσης» – μόνο που ο τρόπος αυτός είναι ψεύτικος, δηλαδή αντεστραμμένος και απολύτως ιδεολογικοποιημένος.

Κι ακόμα, την εξής είδηση γραμμένη από χέρι ένοχα ανυποψίαστου δημοσιογράφου: «Σημαντικό γεγονός της Ρωσικής εβδομάδας στα Ιόνια νησιά θα αποτελέσουν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου προς τιμή του ναυάρχου Θεοδώρου Ουσακώφ στις 13/10/2013 στην Ζάκυνθο. Η ναυτική μοίρα του Ρώσου ναυάρχου απελευθέρωσε τα Ιόνια νησιά το 1798-1799 και ο Θ. Ουσακώφ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην δημιουργία της Επτανήσου Πολιτείας».

Αλήθεια, λοιπόν; Αλήθεια, αυτόκλητοι ιστορικοί; Και από ποιον «απελευθέρωσε» τα νησιά ο «άγιός» σας, ο Ουσακώφ; Από τους Γάλλους τα «απελευθέρωσε», ο ναύαρχος της πιο σκληρής απολυταρχίας των χρόνων εκείνων, ο εκών-άκων υπηρέτης του ανατολικού δεσποτισμού. Από τους Γάλλους τα «απελευθέρωσε», από τους Γάλλους, που αποτέλεσαν την ελπίδα του εκτελεσμένου Ρήγα, του φιλελεύθερου Κοραή, του φλογισμένου Μαρτελάου και τόσων άλλων. Πέστε, λοιπόν, εσείς οι θρησκευτικοί και πολιτικοί υπηρέτες του ψεύδους, πέστε όλη την αλήθεια (γιατί ουαί και αλίμονο αν προφασιστείτε ότι δεν την ξέρατε!): πέστε ότι ο «άγιός» σας δεν ήταν μόνος του σε κείνον τον καλόν αγώνα της «απελευθέρωσης».

Ο ρωσικός στόλος που κατέλαβε τα νησιά του Ιονίου το 1799 ήταν μαζί με τον οθωμανικό, υπό τον τούρκο ναύαρχο Καδίρ μπέη. Πέστε ότι ήταν η συνταρακτική και αλλοπρόσαλλη για την εποχή της συμμαχία των τσαρικών και των σουλτανικών δυνάμεων εκείνη που έδιωξε τους Γάλλους από το Ιόνιο.

Πέστε ότι ο ρωσοτουρκικός στόλος δρούσε υπό τις ευλογίες του αλήστου μνήμης πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ (ναι, εκείνου που αφόρισε τον Ρήγα και απείλησε με την ίδια μοίρα και τον Κοραή). Πέστε ότι ο ίδιος αυτός πατριάρχης είχε εκδώσει μία εγκύκλιο με την οποία έστελνε στο πυρ το εξώτερον τους «άθεους Γάλλους» και απειλούσε με αφορισμό όσους νησιώτες προσέφεραν βοήθεια στον «όφη του Σατανά», πέστε ότι ετούτη την εγκύκλιο τη μοίραζαν οι ρωσοτούρκοι και οι πράκτορές τους για να φανατίσουν τον αγράμματο και φοβισμένο κόσμο των πόλεων και των χωριών.

Πέστε ότι η μεγάλη πλειονότητα των «αρχόντων» του Ιονίου πολέμησε λυσσαλέα τους Γάλλους και γιόρτασε με λειτουργίες, λιτανείες και παράτες (σαν και τις δικές σας) την «απελευθέρωση». Πέστε ότι στο διάστημα της (όσο προβληματικής) σύντομης Γαλλικής παρουσίας (1797-1799) πάνω στα βιβλία των αποφάσεων της Προσωρινής Διοίκησης κάθε νησιού γραφόταν για πρώτη φορά στην ιστορία μας το δίπτυχο «Libertà – Eguaglianza» («Ελευθερία – Ισότητα»). Πέστε ότι για πρώτη φορά συμμετείχαν στην τοπική αυτοδιοίκηση εκπρόσωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα της πόλης και της υπαίθρου, καταλύοντας την απολυταρχία αιώνων που εκφραζόταν μέσα από την κυριαρχία της κάστας των «ευγενών».

Πέστε ότι ήταν η πρώτη φορά που απέκτησαν ισονομία οι Εβραίοι, που ξεμύτισαν από τα Γκέτο και αισθάνθηκαν (όχι δίχως αντιδράσεις) άνθρωποι. Πέστε ότι ήταν η πρώτη φορά που αμφισβητήθηκε έμπρακτα –στο επίπεδο δηλαδή της πραγματωμένης ιστορίας- η αίσθηση «ιδιοκτησίας» του τόπου, του λόγου και της μνήμης, που μονοπωλούσαν για αιώνες οι «ευγενείς». Πέστε ότι ήταν η πρώτη φορά που η έννοια του «πολίτη» (cittadino, citoyen) έπαψε να αποτελεί προνόμιο κληρονομικό μίας κάστας και αγκάλιασε το σύνολο της κοινωνίας. Πέστε ότι η παρουσία των Γάλλων εσήμανε την κατάλυση της θεσμισμένης ανισότητας μιας κοινωνίας προνομίων και διακρίσεων και την είσοδο στην κοινωνία της ισονομίας.

Πέστε ότι η παρουσία των Γάλλων (περισσότερο ίσως των ιδεών, ανίσως όχι των ανθρώπων) ήταν η στιγμή που ο ελληνικός κόσμος έμπαινε στην καινούργια εποχή. Σε ποιαν εποχή; Στην εποχή του Διαφωτισμού και στην τροχιά των ιδεών που αποτέλεσαν τον θεμέλιο λίθο της νεότερης ευρωπαϊκής ιστορίας. Και πέστε, πέστε, λοιπόν, παραχαράκτες της ιστορίας, ότι η κατάκτηση των νησιών από τον «άγιό» σας τον Ουσακώφ και τον Οθωμανό σύμμαχό του ανέστειλε όλα τα προηγούμενα και επανέφερε σχεδόν στο σύνολό του το παλαιό (το βενετικό, δηλαδή) καθεστώς.

Πέστε, λοιπόν, ότι επρόκειτο για μία οπισθοχώρηση της ιστορίας, για μία στιγμή εκδίκησης, για μία στιγμιαία νίκη του παλαιού καθεστώτος. Μπορώ να φανταστώ τη χαρά και την ανακούφιση, τη χαιρεκακία και την εκδικητικότητα του κερκυραίου «ευγενούς» Αντώνιου Ροδόσταμου (σαν να βλέπω το βλέμμα του), ο οποίος έγραφε την ώρα που οι καμπάνες του άγιου Σπυρίδωνα χτύπαγαν σαν βουρλισμένες και ξεκούφαιναν τον «άγιό» σας τον Ουσακώφ που μέσα εκεί εκκλησιαζόταν: «Finalmente la Repubblica è caduta!» («Επιτέλους, η Δημοκρατία έπεσε!»). Μπορώ να φανταστώ τη χαρά της εκκλησίας όταν ένιωσε από πάνω της τις «φτερούγες» του ομόδοξου τσάρου και μπορώ και τώρα να φανταστώ την ικανοποίησή της: στο επίπεδο των συμβόλων η νίκη της είναι ολοκληρωτική.

Φυσικά θα ξέρετε, εσείς, παραχαράκτες της ιστορίας, ότι ήταν οι προπάτορες της σημερινής ορθόδοξης εκκλησίας εκείνοι που αποκαλούσαν τον Βολταίρο «Βελζεβούλη» και «γραΐδιο», ονόμαζαν «ψευδοφιλοσόφους» όλα τα πνεύματα του Γαλλικού Διαφωτισμού, πολεμούσαν όλα τα φωτεινά μυαλά της εποχής και καταδίκαζαν την επιστήμη και τη φιλοσοφία, ενώ ευλογούσαν μονάχα τα «κολυβογράμματα».

Αυτοί είναι οι σημερινοί νικητές, αυτοί είναι που έβλεπαν και βλέπουν τον «άγιο» Ουσακώφ για απελευθερωτή. Ολοκληρώστε, λοιπόν, το ψέμα σας. Καλέστε στις παράτες σας και τον εκπρόσωπο της τουρκικής πρεσβείας, για να λάβει κι αυτός μέρος της ευγνωμοσύνης σας. Το δικαιούται. Είπαμε: «ελευθερωτές» δεν ήτανε μόνο οι Ρώσοι, ήτανε και οι Οθωμανοί.

Ενημερώστε τη Γαλλική πρεσβεία, πέστε της ότι εσείς, οι θρησκευτικοπολιτικοί ταγοί του «Φιόρου του Λεβάντε», του νησιού που καυχιέται ότι αποτελεί «την ευρωπαϊκή πτυχή του ελληνικού κόσμου», εσείς, οι αυτόκλητοι ιστορικοί, γιορτάζετε τη νίκη της απολυταρχίας και του σκοταδισμού πάνω στις αρχές του Διαφωτισμού και του Δημοκρατικού φιλελευθερισμού. Ολοκληρώστε το ψέμα σας, μη φοβάστε.

Έτσι θα είστε πιο συνεπείς, πιο αληθινοί: έτσι το αίσχος σας θα μείνει ανεξίτηλο. Κι όταν τελειώσετε τις παράτες σας, εσείς, οι παραχαράκτες της ιστορίας, διαβάστε το Storia delle Isole Jonie sotto il reggimento dei Repubblicani Francesi, το φωτεινό κείμενο του φιλόσοφου Ερμάνου Λούντζη (και γι’ αυτόν τον συμπατριώτη μας καυχιέστε, έτσι;) για να δείτε πως οι πιο αντιδραστικοί, οι πιο σκοταδιστές, οι πιο απολυταρχικοί χάρηκαν με αυτή την«απελευθέρωση». *

Στη συλλογική μνήμη των νησιών του Ιονίου η σχεδόν διετής παρουσία των Δημοκρατικών Γάλλων συνιστά μια «μαύρη τρύπα», ένα κενό: στο συλλογικό φαντασιακό των τοπικών κοινωνιών μας το μόνο παρελθόν που υπάρχει είναι το «βενετικό». Η γαλλική «στιγμή» είναι ανύπαρκτη στην τοπική μνήμη.

Αυτό δεν έχει να κάνει με τα προβλήματα του τρόπου πραγμάτωσης των νέων ιδεών στο Ιόνιο – γιατί τέτοια υπήρξαν. Αντίθετα, δείχνει την απόλυτη κυριαρχία της πιο συντηρητικής ιδεολογίας, εκείνης που καλλιεργήθηκε ως μόνη δυνατή, ως «συλλογική» δηλαδή, μνήμη από την κάστα των ευγενών. Αυτό που εξόρισε από τη συλλογική μας μνήμη τη διετία 1797-1799 δεν ήταν τόσο τα πραγματικά προβλήματα της ιστορικής εκείνης στιγμής, όσο το συμβολικό της βάρος. Γιατί; Γιατί η είσοδος στη νέα εποχή, σε τοπικό επίπεδο, ισοδυναμούσε συμβολικά με μία στιγμή πατροκτονίας, γιατί είχαμε κι εμείς τη Βαστίλη μας: Οι ξεβράκωτοι έκαψαν το Λίμπρο ντ’ Όρο, γκρέμισαν τους βενετικούς Λέοντες και φύτεψαν το Δέντρο της Ελευθερίας.

Στην Κέρκυρα, μας λέει ο γαλήνιος Ερμάννος Λούντζης, το 1797, μόλις η βενετοκρατία έγινε παρελθόν, ένας χωριάτης πήγε και ξέθαψε τον πρόσφατα πεθαμένο αφέντη και του δάγκωσε το χέρι: του πεθαμένου αφέντη! Μπορούμε να φανταστούμε τι σημαίνει αυτό; Γιατί, μπορούμε να είμαστε σίγουροι: εκείνο το χέρι θα είχε «ξεμυτερά τα νύχια μαθημένα στα προστύχια», που λέει και ο Σολωμός.

Η ιστορία, πάνω από γεγονότα είναι συμβολισμοί, εκεί δίνονται οι μάχες. Για το Ιόνιο εκεί χάθηκε η μάχη των νέων ιδεών: γιατί το κοσμοείδωλο των ευγενών παρέμεινε κυρίαρχο ως τις μέρες μας – και αυτό είναι πολύ σύνθετο για να αναλυθεί εδώ.

Όταν πριν από κάμποσους μήνες είδα στο Βίδο της Κέρκυρας ένα μνημείο ακριβώς σαν κι αυτό που σήμερα στήνεται στη Ζάκυνθο, σκεφτόμενος το μαύρο σκοτάδι που μας τυλίγει από παντού, κάθησα κι έγραψα ένα κείμενο με τον τίτλο «Παραχαράκτες της ιστορίας», ένα κείμενο που δεν είχε την υψηλή τύχη να πέσει στην αντίληψή των ταγών του νησιού μας. Κατέληγα εκεί ότι ελπίζω να μην δούμε κι άλλα τέτοια μνημεία σε όλο το Ιόνιο. Αλλά, εσείς, θρησκευτικοπολιτικοί ηγήτορες του μικρού μας νησιού, αποδειχτήκατε –ευτυχώς!- ισάξιοι εκείνων της Κέρκυρας, και όπως ακούω και της Κεφαλονιάς. Ο τίμιος ίσκιος του Μαρτελάου και το ορφανό χέρι του Διονυσίου Σολωμού ας σας ευλογούν…”

* Ο Δημήτρης Αρβανιτάκης είναι ιστορικός.

πηγή: www.ermisnews.gr

Διαβάστε επίσης μέσα από το σύνδεσμο που σας παραθέτουμε, μια ενδιαφέρουσα επιστολή του ιστορικού Δημήτρη Αρβανιτακη προς τον ΣΥΡΙΖΑ Ζακύνθου με ημερομηνία 10/10/2014.  [ΕΔΩ]

Για τη θρησκευτική “διάσταση” του ναυάρχου Θεόδωρου Ουσακώφ μπορείτε να διαβάσετε: Ο ναύαρχος Θεόδωρος Ουσακώφ και η αναγνώρισή του ως αγίου από το Πατριαρχείο Μόσχας