Οι Ηνωμένες Πολιτείες Λευκάδας

Μια ακόμη προσφορά στην τοπική Ιστορία αποτελεί η έκδοση του βιβλίου «Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Λευκάδας – Εθνογραφία μιας Ελληνικής Κοινότητας» της Judith König από την Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας, με την ιδιαίτερη φροντίδα της Προϊσταμένης κ. Μαρίας Ρούσσου. Η παρουσίαση του βιβλίου έγινε το περασμένο Σάββατο στο Πνευματικό Κέντρο.

Παρουσιάζουμε στη συνέχεια αποσπάσματα από τον πρόλογο βιβλίου και από την ομιλία  στην παρουσίαση του βιβλίου,της Μαρίας Ρούσσου .

«Στην Περιοχή Διαμιλιάνι ή «Ηνωμένες Πολιτείες Λευκάδας», απ’ το 1962-1972 εξελίχθηκε ένα Πρόγραμμα ανάπτυξης, με απόφαση του Συμβουλίου Εκκλησιών να βοηθηθεί η Ελλάδα, που δυστυχούσε μετά απ’ τον Πόλεμο.

Φορέας συντονισμού της «βοήθειας» ήταν η Ελβετική Χριστιανική Οργάνωση CFD.

Η Judith König (μετέπειτα Ασπασία), η συγγραφέας του βιβλίου, πρωτογνώρισε την Ελλάδα στα Σέρβια της Μακεδονίας όπου, με άλλους τριάντα εθελοντές, υλοποιούσαν γερμανικό πρόγραμμα επανόρθωσης καταστροφών πολέμου.

‘Ηρθε στη Λευκάδα να «δει» τα προβλήματα και έμεινε. Εθελοντές μηχανικοί, γεωπόνοι, νοσοκόμες, δασκάλες, κυρίως απ’ την Ελβετία, Ολλανδία, Γερμανία, άρχισαν να καταφτάνουν στα «πίσω χωριά» Μανάσι, Νικολή, Κομηλιό, Χορτάτα κλπ. Κέντρο συντονισμού ο Άγιος Πέτρος, κεφαλοχώρι. Σκοπός δεν ήταν να δίνονται χρήματα φιλανθρωπίας στην απομακρυσμένη, ξεχασμένη από Θεό και ανθρώπους, φτωχή περιοχή της Λευκάδας.

Ήρθαν χωρίς ακριβές σχέδιο δράσης. Αφουγκράστηκαν και προσαρμόστηκαν στις τοπικές συνήθειες, στις γνώσεις των ανθρώπων, δίνοντας βάρος στην ενίσχυση της τοπικής παραγωγής και στην εκπαίδευση.

Μεταξύ άλλων η Δ/νση Γεωργίας, η Πρόνοια και ο Μητροπολίτης Δωρόθεος συνεργάζονται και υποστηρίζουν την Ομάδα. Για να βελτιωθεί η περιορισμένη επικοινωνία και να φτάνουν ευκολότερα στα χωράφια, διανοίχθηκαν δρόμοι. Φυτεύτηκαν κεντρώθηκαν δέντρα, εισήχθησαν απ’ την Ελβετία πιο αποδοτικές ράτσες ζώων, παρουσιάστηκε πανηγυρικά το Πρώτο τρακτέρ, χτίστηκαν στάβλοι τόσο προσεγμένοι, που συχνά χρησιμοποιήθηκαν για σπίτια, και ιδρύθηκε αγροτικός συνεταιρισμός. Το περίσσευμα φρούτων δεν πήγαινε χαμένο. Μήλα, αχλάδια, σταφύλια, γινόταν κονσέρβες & «σταφυλάδα».

Οι από αιώνες γνώσεις υφαντικής, καλαθοτεχνίας, ξυλογλυπτικής των ντόπιων, που ως τότε κάλυπταν τις ανάγκες της καθημερινότητας, τώρα αξιοποιούνται πιο οργανωμένα. Πλέκουν καλάθια από «ράπες», σκαλίζουν ξυλόγλυπτες ρόκες, που οι «Ελβετοί» διαθέτουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό κι η πολύτιμη είσπραξη ενισχύει το εισόδημα των κατασκευαστών.

Οι γυναίκες με τα «σακούλια» και τις πάντες που υφαίνουν, με τον κόπο τους «καταφέρνουν να σπουδάσουν τα παιδιά τους». Το εισόδημα ανακουφίστηκε μετέπειτα και από την καλλιέργεια πανσέδων.
Οι κοπέλες διδάσκονται πλέξιμο και οι γυναίκες βασικές γνώσεις για την ανατροφή των παιδιών και την περίθαλψη των ηλικιωμένων.

Στήνονται βιβλιοθήκες για παιδιά και ενήλικες και δίνονται παραστάσεις κουκλοθέατρου.
Η ευρηματική μετονομασία των γερμανικών ονομάτων σε ελληνικά όπως η Judith που έγινε Ασπασία, ο Fritz Ρίκος κλπ διευκολύνει την επικοινωνία.
Οι σχέσεις, οι συσχετισμοί και οι μοιρολατρικά αργοί ρυθμοί αλλάζουν. Διαφαίνονται προοπτικές ανάπτυξης…

Το βιβλίο δεν ηρωοποιεί. Μελετά πώς ζούσαν κανονικοί άνθρωποι σε οριακά δύσκολες συνθήκες, που δικαιολογούσαν προσωπικές εντάσεις, υποταγή στη μοίρα, λόγω της απόστασης απ’ τα κέντρα λήψης αποφάσεων.

Ερευνά περιπτώσεις ανθρώπων, τις στάσεις ζωής και τις σχέσεις που αναπτύσσονται, όσα έχουν εθνογραφικό ενδιαφέρον και οδηγούν σε γενικότερα συμπεράσματα.
Παρότι οι συνθήκες είναι πιο τονισμένες, πολλά είναι κοινά ή παρόμοια με τον τρόπο ζωής σε πολλές απομονωμένες περιοχές της Ελλάδας και του κόσμου εκείνη τη χρονική περίοδο.
Σαφώς έχει αυτοβιογραφικά στοιχεία και συναισθηματική φόρτιση, πλην όμως ακολουθεί πιστά επιστημονικά πρότυπα και ερευνητική δεοντολογία.

Βασίζεται στην, ελλιπέστατη ως τότε, Λευκαδιακή βιβλιογραφία, υπ’ όψιν ότι όταν έγραφε το βιβλίο η Ασπασία απ’ το 1968-1971 δεν είχαν κυκλοφορήσει τα βιβλία του Πάνου Ροντογιάννη, ούτε του Πανταζή Κοντομίχη και άλλα, γεγονός που του δίνει μεγαλύτερη αξία. Βασίζεται όμως σε πλούσια ξενόγλωσση βιβλιογραφία.

Θα κλείσω με λίγες σκέψεις:
1. Κατά τη γνώμη μου στο Διαμπλιάνι για περισσότερο από 10 χρόνια έγινε κάτι μοναδικό: ‘Ατομα με τελείως διαφορετικές αναφορές καταγωγής, γλώσσας και κουλτούρας, ξένοι και ντόπιοι, παρέκαμψαν με ανθρωπιά τις διαφορές τους, αλληλοσυμπληρώθηκαν, κατάφεραν να επικοινωνήσουν ουσιαστικά.
Άνθρωποι και φορείς συνεργάστηκαν αρμονικά και έκαναν θαύματα.
Ξεχωριστή μνεία κάνει η Ασπασία στα στελέχη του ΤΑΟΛ & της Γεωργικής Υπηρεσίας Κίμωνα Μπουρσινό, Πλάτωνα & Δέσποινα Σιμεωνίδη, Σπύρο Φίλιππα, Μαρία Προυκάκη κ.α.
2. Είναι σημαντικό ότι η ωφέλεια ήταν αμφίδρομη. Όλων η καθημερινότητα βελτιώθηκε.
Βοηθήθηκαν και οι δυο «εμπλεκόμενοι»: οι ντόπιοι ανάσαναν οικονομικά και άνοιξε η νοοτροπία τους και οι ξένοι γνώρισαν έναν άλλο κόσμο, απέκτησαν μια δεύτερη πατρίδα, κάποτε παρεξηγήθηκαν, αλλά έγιναν σοφότεροι.
3. Στόχος του προγράμματος ήταν η ανάπτυξη των χωριών. Υποστηρίχθηκαν πολλά παιδιά να μορφωθούν, αποκτώντας επιπλέον εφόδια, αν και τελικά πολλά έφυγαν απ’ τον τόπο τους.
4. Η Λευκάδα έγινε γνωστή σ’ όλη την Ευρώπη, σημαντικό βήμα για την μετέπειτα εξέλιξή της…»

Οι φωτογραφίες περιλαμβάνονται στο βιβλίο και είναι της συγγραφέως.