Ολόκληρος ο Σαίξπηρ σε μια ώρα: Μια θαυμαστά ευσύνοπτη μεταθεατρική «γραφή» του κωμικού

Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού

Brevity is the soul of wit…(W. Shakespeare, Hamlet)

Τόλμημα θεατρικό και σκηνοθετικό ήταν φέτος η παράσταση του Θεατρικού Εργαστηρίου Ενηλίκων του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Λευκάδας, που απόλαυσε το θεατρόφιλο κοινό Λευκαδίων και επισκεπτών, συμμετέχοντας ενεργητικά στην πολυεπίπεδη και πολυφωνική ανέλιξη του έργου. Πρόκειται για την κωμωδία των Aμερικανών Adam Long, Daniel Singer και Jess Winfield με τίτλο: Ολόκληρος ο Σαίξπηρ σε μία ώρα (συντομευμένο) (The Complete Works of William Shakespeare (abridged).

Πρωτότυπο στη δομή του, σπονδυλωτό, ευρηματικό το έργο, ενσωματώνει και επιτρέπει την ελεύθερη, καινοτόμα, προκλητική και ρηξικέλευθη αντίληψη του κωμικού, που στηρίζεται στην καυστική αποδόμηση της έννοιας του τραγικού, όπως το επεξεργάζεται και το αποτυπώνει ο μεγάλος δραματουργός Ουίλλιαμ Σαίξπηρ και το ελισαβετιανό δράμα. Αλλά η καινοτομία στηρίζεται και στη «σταδιακή» δόμηση του έργου και στην αξιοποίηση πολλών νεοτερικών τεχνικών κειμενικής οργάνωσης και επικοινωνιακής δυναμικής, όπως ο αυθορμητισμός, ο αυτοσχεδιασμός, η άμεση συμμετοχή των θεατών, στοιχεία και θεωρήσεις που ανάγονται στην απελευθέρωση από το «Θέατρο της Ψευδαίσθησης» προς την κατάκτηση ενός πιο αληθινού θεάτρου, όπου οι θεατές ενσωματωμένοι στο έργο μετέχουν στην «αγωνία» της δημιουργίας του. Αυτό είναι και το σημείο από το οποίο αφορμάται η θεατρική πρωτοπορία: πώς δηλαδή ο θεατής θα πάψει να ταυτίζεται παθητικά με τον ήρωα και θα εμπλακεί ενεργητικά στη δράση, πώς η εμπειρία που θα δοκιμάσει θα γίνει πιο άμεση και περισσότερο πραγματική.

Ακριβώς μ’αυτά τα χαρακτηριστικά οικοδομήθηκε από τους δημιουργούς του το συγκεκριμένο έργο. Όλα αρχίζουν το 1981, όταν ο 21 χρόνων τότε Daniel Singer , συμμετέχοντας ως ηθοποιός στο Faire, όπου ανάμεσα σε διάφορες δραστηριότητες, happenings και περίπτερα, ενσωματώθηκαν και ημίωρες παραστάσεις, προτείνει τότε ένα σενάριο με θέμα μια εκδοχή του Άμλετ, που θα παιζόταν από ομάδα τεσσάρων ηθοποιών. Ο ίδιος θα υποδυόταν τον Horatio, τον Polonius και τον Laertes και η Barbara Reinertson την Οφηλία και τη Γερτρούδη. Καθώς προχωρούσαν οι πρόβες το έργο μεταμορφωνόταν από μελόδραμα σε κωμωδία, ενώ το τρίτο Σαββατοκύριακο επιβλήθηκε ο κωμικός του χαρακτήρας, όταν η Reinertson έσπασε τον αστράγαλό της και ο Singer ανέθεσε τον ρόλο της στον ηθοποιό Αdam Long, τον οποίο θαύμαζε στις πρόβες. Σε άλλη παράσταση το 1983 στην Καλιφόρνια οι Singer και Long-ο Winfield απουσίαζε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ, όπου είχε πάει για το πτυχίο του-ανέπτυξαν μιαν ανάλαφρη εκδοχή του σαιξπηρικού δράματος Ρωμαίος και Ιουλιέττα. Το εντυπωσιακό ήταν ότι σε μια παράσταση στο νησί Catalina, ένα ζευγάρι, τη στιγμή που πέρασαν από μπροστά τους το καπέλο για την είσπραξη, τους παρακάλεσε: Θα μπορούσε να έρθετε στο γάμο μας να παίξετε αυτό το έργο;

Τυχαία περιστατικά και απροσδόκητα εμπόδια τους ανάγκαζαν να διαφοροποιούν το εν διαρκεί γενέσει έργο τους και να αναδημιουργούν το σενάριο και τις σκηνοθετικές προτάσεις αναλόγως, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα, παράγοντας ταυτόχρονα και νέες εκδοχές της παράστασης. Το έργο, περισσότερο κοντά στον αυτοσχεδιασμό του happening και τις φαντασιακές συλλήψεις της performance, εν ολίγοις περισσότερο κοντά στους μετά το παράλογο θεατρικούς πειραματισμούς και συγχωνεύσεις μορφών και τεχνικών, θα απογειωθεί στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου το 1987 και θα γίνει παγκόσμιο φαινόμενο, κερδίζοντας τον τίτλο της δεύτερης πιο μακρόχρονης κωμωδίας του Λονδίνου μετά από μια δεκαετία στο Criterion Theatre.

Έχοντας ενσωματώσει 37 σαιξπηρικά έργα με την υπόσχεση μιας παράστασης διάρκειας 97 λεπτών από τρεις ηθοποιούς, οι δημιουργοί των The Complete Works of William Shakespeare (abridged), πρόσφεραν σε χαρισματικούς σκηνοθέτες και εκτελεστές το θέαμα τρισδιάστατων εικόνων που περιλαμβάνουν τους θεατές στο cast των ερμηνευτών, πραγματώνοντας ένα αντιλογοτεχνικό θέατρο, συνέχεια του παράλογου, καθώς: υποχωρεί η σημασία της αφηγηματικής ροής, της πλοκής και των διαλόγων, της επικοινωνιακής αξίας της γλώσσας η οποία υλοποιεί τα νοήματά της συνδυάζοντας φραστικά έως το γκροτέσκο στοιχεία με χειρονομιακές εκφραστικές υπερβολές, παραβιάζεται η κλασική αριστοτελική αρχή των τριών ενοτήτων, χώρου, χρόνου, δράσης, ρευστοποιούνται τα όρια μεταξύ ηθοποιού και θεατή.

Η σκηνοθετική εμπειρία της Λουκίας Κατωπόδη και η έφεσή της να τολμά τα δύσκολα και να κατακτά τη δική της ερμηνευτική ιδιόλεκτο, μας πρόσφερε, για άλλη μια φορά την ψυχαγωγική-με την πρωτογενή σημασία του όρου, συμμετοχή σε μια πράξη θεατρικής αγωγής, που την περιμένουμε κάθε χρόνο με την τελετουργική επανάληψη εθιμικής πια πολιτισμικής χειρονομίας.

Γιατί οι επιλογές και οι καθοδηγητικές της προτάσεις, επιφυλάσσουν το στοιχείο της έκπληξης, της ανανέωσης και της καινοτομίας, του σεβασμού απέναντι στη θεατρική πράξη και στο πολυπληθές κοινό της, όπως και του αυτοσεβασμού, ενώ λειτουργούν ως μια, δεν ξέρω πόσο συνειδητά, εμπρόθετη λειτουργία μύησης στις πολλαπλές εξελικτικές φάσεις και συγκράσεις του σύγχρονου θεάτρου, σμικρύνοντας τα όρια και τους δημογραφικούς διαχωρισμούς. Νεανική, σφριγηλή αλλά και σοβαρή αναζήτηση στο απροσπέλαστο της συσσωρευμένης παγκόσμιας θεατρικής παραγωγής, κατορθώνει να υποσημειώσει τη δική της ανανεωτική, οξυμμένη, ευπροσάρμοστη στα ιδιαίτερα, κάθε φορά, δεδομένα της, ευαισθησία και να προκαλέσει την αυθόρμητη συμμετοχή του θεατή με το γέλιο ή τον αντί-λογο, που ακόμα και στις ακραίες φραστικές ή χειρονομιακές εκδηλώσεις, διατηρεί την πειθαρχία μιας ευπρεπούς εγκράτειας. Καθοδηγεί και εμπνέει τη δυναμική όλων των παραγόντων της παράστασης, κατορθώνοντας τη σκηνική μεταγραφή του δραματικού κειμένου, την ανάδειξη των διακειμενικών του αναφορών και των εκσυγχρονισμών του, ώστε σ’αυτή τη μεταμοντέρνα, μεταθεατρική απόπειρα να αυτονομείται σε σημαντικό βαθμό ο ήρωας από τον ηθοποιό κι αυτός από το κοινό, έχοντας ωστόσο συναρθρωθεί όλοι γύρω από τον ίδιο σκοπό: να κατανοήσουν και να τύχουν κατανόησης μέσα από την ενεργητική σημειολογία της παράστασης.

Θα πρέπει να σημειώσουμε την ιδιαίτερη εκφραστικότητα των ηθοποιών, κυρίαρχο στοιχείο στην επικοινωνιακή δυναμική της παράστασης, καθώς με την ένταση των κωδίκων της υποκριτικής τέχνης-φωνή, μιμική, κίνηση, τη σωματικότητα της επικοινωνίας πέρα από τον λόγο, συνδύασαν τη μετουσίωσή τους στους ρόλους (dramatis personae), με την υποκειμενικότητα της προσωπικής τους παρουσίας, όπως άλλωστε απαιτούσε το έργο.

Το αποτέλεσμα-προϊόν μιας θαυμαστής στην επίτευξή της θεατρικής δεοντολογίας αλλά και κοινωνικού και διανθρώπινου ήθους, που αναδεικνύει τη σεμνή συλλειτουργία όλων των παραγόντων του θεατρικού εργαστηρίου- ηθοποιών, σκηνοθέτη και βοηθού σκηνοθέτη, τεχνικών κ.λ.π.-εξαίρει τη συλλογικότητα απέναντι στο κατορθωμένο έργο, και καθίσταται μια παραδειγματική περίπτωση συνεργατικότητας και αποτελεσματικότητας στον θεσμικό χώρο της τέχνης.

Θεωρούμε ότι το Θεατρικό Εργαστήρι Ενηλίκων του Δήμου Λευκάδας, υπό την καθοδήγηση της άξιας και ακάματης σκηνοθέτιδος Λουκίας Κατωπόδη, υλοποιεί την απαιτητική τέχνη του θεάτρου και τη δυσκολότερη τέχνη της συσπείρωσης ανθρώπων προς την επίτευξη ενός ποιοτικού καλλιτεχνικού έργου. Κάθε χρόνο η αυλαία του καλοκαιριού πέφτει με τη δικαίωση των καλλιτεχνικών και πολιτισμικών προσδοκιών όλων μας, τελούντων εν αναμονή…

Συγχαίρουμε θερμά!

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σκηνοθεσία: Λουκία Κατωπόδη
Βοηθός σκηνοθέτη: Ζωή Πομόνη
Κατασκευές: Αργύρης Κόγκας

Ηθοποιοί: Δημήτρης Βλασσόπουλος
Γιάννης Ζαφειρόπουλος
Γιάννης Κανδηλιώτης
Ανούς Μπογοσιάν
Μάρκος Σφέτσας
Εύη Τσικουρώνα