HomeΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣΟ Άγιος Μηνάς και η πυρκαγιά

Ο Άγιος Μηνάς και η πυρκαγιά

Το 1974 ανέλαβα τον ελαιοχρωματισμό την διακόσμηση και τον καθαρισμό του τέμπλου του Αγίου Μηνά. Το 1976 κάηκε μερικώς ο ναός. Η φωτιά δυστυχώς κατέστρεψε τις ελαιογραφίες της οροφής των Νικολάου Δοξαρά (1762), Νικολάου Κουτούζη (1777), και στα πλαϊνά αγνώστου ζωγράφου μάλλον Ιταλού, του Σπυρίδωνα Σταμπόγλη και του Σπυρίδωνα Βεντούρα στο στηθαίο του γυναικωνίτη.

Έργα μεγάλης ιστορικής αξίας. Δυστυχώς χάθηκε ένας θησαυρός της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Μετά το τραγικό γεγονός, το εκκλησιαστικό συμβούλιο μου ανέθεσε ξανά τις απαιτούμενες εργασίες για την αποκατάσταση του ναού.

Τέσσερις μήνες αργότερα αφ’ ότου τελείωσαν σι εργασίες, με κάλεσε ο αείμνηστος ιερέας Σπυρίδων Βερύκιος‚ να επουλώσω το κάψιμο, διότι είχε καεί ευτυχώς λίγο από λαμπάδα η ξύλινη επένδυση κολόνας στο ιερό. Καλά που την πρόλαβαν και δεν υπήρξε τελειωτική καταστροφή.

Κατόπιν ο νέος ιερέας του ναού, Διονύσιος Λάζαρης, μου έκανε γνωστό ότι η 8η Εφορεία Βυζαντινών και Νεώτερων Μνημείων (εκεί υπαγόταν τότε η Λευκάδα) θα προκηρύξει πανελλήνιο διαγωνισμό, για την αντιγραφή των κατεστραμμένων εικόνων και ότι η χρηματοδότηση είναι από τα LEADER.

Όμως, εντελώς ξαφνικά αντί να έχει την πρωτοβουλία η παραπάνω Εφορία, την υπόθεση, λόγω της σοβαρότητας του θέματος (όπως διατυμπάνισαν από το Τμήμα Αναστυλώσεων) ανέλαβε το Υπουργείο Πολιτισμού, με υπεύθυνο τον κ. Νικόλαο Ζία, διευθυντή του τμήματος Βυζαντινών και Νεώτερων Μνημείων.

Ο κ. Ζίας αντί να προκηρύξει πανελλήνιο διαγωνισμό, όπως επιβάλλεται για την επιλογή του κατάλληλου αγιογράφου, περιορίστηκε σε τρεις ζωγράφους της Λευκάδας και τελικά έκανε απευθείας ανάθεση. Ο δε επιλεγμένος ζωγράφος δεν έδωσε δείγμα δουλειάς του‚ σύμφωνα με την ασπρόμαυρη φωτογραφία του Ευαγγελιστή Ματθαίου που μας έδωσαν να αντιγράψουμε, αλλά παρέδωσε στον κ. Ζία πίνακα με θέμα το οποίο δεν είχε σχέση με το ζητούμενο.

Σε ερώτηση του δικηγόρου μου προς τον κ. Ζία γιατί δεν έγινε πανελλήνιος διαγωνισμός, αλλά απ’ ευθείας ανάθεση, η απάντηση ήταν ότι ο ζωγράφος που επέλεξε, είναι καλός αγιογράφος.

Επίσης σε ερώτησή μου, γιατί δεν εστάλη ένα επίσημο έγγραφο απ’ το Υπουργείο σχετικό με την υπόθεση, η απάντηση ήταν, «πότε στέλνουμε και πότε δεν στέλνουμε». Παρ’ όλους τους ενδοιασμούς που είχα και τους φόβους ότι θα απορριφθώ δέχτηκα να συμμετέχω σ’ αυτή τη παρωδία‚ ελπίζοντας ότι θα επικρατήσει η λογική και ο υπεύθυνος (για την σοβαρότητα του θέματος) θα πράξει τα νόμιμα.

Τελικά παρ’ όλες τις προσπάθειες μου προς το Υπουργείο, δεν έμαθα ποτέ την κριτική της απόρριψης του έργου μου.

(Στην η εφημερίδα «ΑΠΟΔΗΜΟΝ ΕΠΟΣ» του 1998, αναφέρεται σχετικό θέμα με τον κ.Ν.Ζία και με παρέμβαση Εισαγγελέα.)

Ο τεχνίτης που ανέλαβε (με απευθείας ανάθεση) το έργο της αντιγραφής των εικόνων δεν έκανε τις απαιτούμενες εργασίες, δηλαδή να κατεβάσει τις άθικτες από την φωτιά κορνίζες της οροφής, οι οποίες είναι βιδωμένες στα πατωμάτερα, με γκιαβέτες και εύκολα κατεβαίνουν. Να πάρει μέτρα από τις πατούρες των κορνιζών, να φτιάξει τελάρα και να τεντώσει σ’ αυτά μουσαμά.

Αντί αυτών πήρε μέτρα από το πάνω μέρος της πατούρας των κορνιζών, κόλλησε πανί πάνω σε κόντρα πλακέ και τελειώνοντας τις ζωγραφιές, βίδωσε τις κατασκευές αυτές στο πάνω μέρος της πατούρας, εξαφανίζοντας το εσωτερικό μορφολογικό στοιχείο των κορνιζών.

Επίσης η κεντρική οβάλ εικόνα της οροφής, με θέμα την «Απολογία του Αγ. Μηνά» η οποία είναι προς τη μεριά του τέμπλου τοποθετήθηκε ανάποδα, σωστή θέση έχει η οβάλ εικόνα με θέμα την «Αποτομή της κεφαλής του Αγ. Μηνά». Επίσης οι Ευαγγελιστές Ματθαίος, Λουκάς, και Ιωάννης βρίσκονται σε λάθος θέσεις. Δηλαδή ο Ματθαίος βλέπει προς το τέμπλο, ο Ιωάννης προς τον τοίχο, ο δε Λουκάς αντί να είναι προς το τέμπλο βρίσκεται προς τον γυναικωνίτη, ενώ οι Ευαγγελιστές πρέπει να κοιτούν προς το Κέντρο και επί προκειμένου τα θέματα που έχουν σχέση με τον Αγ. Μηνά.

Στο ένθετο φωτογραφικό υλικό βρίσκονται οι σωστές και οι λάθος θέσεις. Επίσης, ως πειστήριο για την άποψή μου παραθέτω φωτογραφία με τις θέσεις των δύο κεντρικών οβάλ εικόνων της οροφής της Μητρόπολης.

Τα αντίγραφα στα πλαϊνά αντί να γίνουν σύμφωνα με την αρχιτεκτονική του ναού και την παράδοση, φορητές εικόνες, δηλαδή με κορνίζα όπως ήταν εδώ και 214 χρόνια, πριν καούν και σε μέγεθος 1,50Χ1,70 μ. περίπου, έγιναν κολλητές σε όλη την επιφάνεια του πετσώματος μεταξύ των κολονών και τα θέματα σε αφύσικο μέγεθος, δηλαδή γιγάντια και με πολλές δυσαρμονίες στο σχέδιο και χρώμα.

Μια και αναφέρομαι σε λάθη που έγιναν στο παρελθόν στον Άγιο Μηνά, Θυμήθηκα το εξής περιστατικό. Το 1965 το εκκλησιαστικό συμβούλιο, αποφάσισε να βγουν και να πεταχτούν σι μαλτέζικες πλάκες του δαπέδου της εκκλησίας (διαστάσεων 0,85Χ0,55Χ0,Ι0)μ. και να αντικατασταθούν με μωσαϊκό. Το δε πέτρινο σκαλιστό σκαλοπάτι, που ήταν απόλυτα ταιριαστό με τη διακόσμηση και την πατίνα του χρόνου της κυρίας εισόδου θάφτηκε με άσπρο μάρμαρο.

Ο ΑΓΙΟΣ ΜΗΝΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ

Ο ναός του Αγ.Μηνά, κτίστηκε σε μικρές διαστάσεις το 1707. Το 1723 έγινε σεισμός και έπαθε πολλές ζημιές, και το 1724 ξανακτίστηκε στις σημερινές διαστάσεις 25,50Χ9 μ. Από τότε μέχρι σήμερα τα τοιχία έχουν καταπονηθεί από πολλούς σεισμούς. Με τον σεισμό τον 1948 έπεσε το πέτρινο διακοσμητικό αέτωμα, που υπήρχε στη δυτική πλευρά, στο τελείωμα της στέγης όμοιο με αυτό του Παντοκράτορα.

Η τοιχοποιοία του ναού είναι κατασκευασμένη από ασχημάτιστες πέτρες άμμο, ασβέστη και ισως και μικρή ποσότητα πορσελάνας. Εξωτερικά για την αισθητική και την ανάδειξη των μορφολογικών στοιχείων πάνω στην πέτρινη κατασκευή είναι κολλημένες με πορσελάνα παραλληλόγραμες πλάκες κατασκευασμένες σε καλούπι με άμμο και πορσελάνα, ή είναι αμμόπετρες.

Με τον σεισμό του 2003, μέρος των διακοσμητικών πλακών ξεκόλλησαν στις γωνίες του κτιρίου (οι γωνίες είναι τα σημεία που δέχονται μεγάλες πιέσεις από τις ταλαντώσεις των τοιχίων).

Αργότερα με πρωτοβουλία της 8ης Εφορείας Αρχαιοτήτων τα τραύματα επουλώθηκαν. Ομως η εργασία αυτή ήταν απλά ένα μπάλωμα. Αντί εκείνη την εποχή (προ ή μετά του σεισμού) το τότε εκκλησιαστικό συμβούλιο να αποφασίσει για την στερέωση του ναού, εκποιώντας κάτι από την περιουσία της εκκλησίας -(διότι τα κληροδοτήματα δίνονται για τις άμεσες ανάγκες των ναών)- αποφάσισε την αποδόμησή του απέναντι ωραιοτάτου παραδοσιακού κτηρίου, με τους πέτρινους παραστάτες και βόλτα σε πόρτες και παράθυρα, που πρόβαλαν από τα πλαίσια του σοβά και στη θέση του έκτισαν μέγαρο που οι παραπάνω λόγοι το καθιστούν πρόκληση.

Με τον σεισμό του 2015 ο ναός του Αγ. Μηνά κρίθηκε επικίνδυνος. Μάλιστα το εκκλησιαστικό συμβούλιο, έκανε σχετική ανακοίνωση και ο ναός παρέμεινε για κάποιο διάστημα κλειστός. Κατόπιν οι παράγοντες αψηφώντας τον κίνδυνο επαναλειτούργησαν την εκκλησία.

Είναι γνωστό ότι για την στερέωση του συγκεκριμένου ναού έχει γίνει μελέτη η οποία έχει εγκριθεί και η υπόθεση βρίσκεται στο στάδιο χρηματοδότησης από Κρατικό φορέα. Το ποσό ανέρχεται στα 3.000.000 Ε, το οποίο θα διανεμηθεί εκτός του παραπάνω ναού και σε εκκλησίες στα χωριά που έχουν πληγεί από το σεισμό του 2015.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν η διαδικασία για την χρηματοδότηση θα υλοποιηθεί άμεσα ή αν θα το προλάβει ο εγκέλαδος που καραδοκεί, και το μνημείο της θρησκευτικής και πολιτισμικής μας κληρονομιάς θα καταρρεύσει όπως σωριάστηκε με τον σεισμό του 1948 ο Άγιος Αντώνιος.

Προκειμένου να μην έχουμε κι άλλα ερείπια, η άποψή μου είναι το εκκλησιαστικό συμβούλιο να ξεχάσει την χρηματοδότηση κα να πάρει αμέσως γενναία απόφαση να στερεώσει τον ναό, εκποιώντας διαμέρισμα ή κατάστημα ή και τα δύο προτού είναι αργά.

Ας μην ξεχνάμε τι έγινε ξαφνικά με τον σεισμό του 2015 ο οποίος έπληξε τα δυτικά χωριά, ισοπεδώνοντας την Αγ. Παρασκευή στο Αθάνι. Ο ναός της Παναγίας στο Δράγανο κρίθηκε επικίνδυνος, η Αγ. Υπαπαντή, ο Αγ. Απόστολος και ο Αγ.Βασίλειος έχουν ρωγμές.

Πρόβλημα στατικότητας έχουν κι άλλοι ναοί. Ο Αγ. Νικόλαος στη χώρα, έχει τραυματισμένα τοιχία και δεν μπορεί να ξέρει κανείς αν υπάρχουν σάπιες κολόνες και καρίνες οι οποίες «κρατούν» την στέγη διότι είναι κρυμμένες πίσω από το πέτσωμα και τα στασίδια. Η ωραιότατη πέτρινη διακόσμηση στη δυτική θύρα του ναού μέρα με τη μέρα συνθλίβεται από τις πιέσεις των τοιχίων. Ηδη έχουν πέσει κάποια κομμάτια το δε βόλτο έχει μετακινηθεί λίγο από τη θέση του. Ο Αγ. Νικόλαος έχει κληροδοτήματα. Ας εκποιηθεί κάτι για να στερεωθεί ο ναός και το παρεκκλήσι του ο Αγ. Γεώργιος, ο οποίος για να μην πέσει είναι στερεωμένος εξωτερικά με καδρόνια, τα οποία μοιραία θα σαπίσουν.

Προβλήματα επικινδυνότητας έχουν και οι Παρακάτω ναοί. Ο ναός των Αγ. Αναργύρων του οποίου τα τοιχία είναι στερεωμένα περιμετρικά στο ύψος της κορνίζας με διπλό ατσάλινο σύρμα 30 χιλιοστών το ένα, Η Αγία Τριάδα στο Καλιγόνι. Ο ναός και το καμπαναριό των Αγίων Αποστόλων στο Φρύνι.

Πιστεύω ότι και ο Παντοκράτορας στην χώρα πρέπει να έχει ανάλογα προβλήματα καθώς και εκκλησίες στα χωριά μας.

Η αναφορά που κάνω για τις εκκλησίες πηγάζει από την αγάπη μου για τα μνημεία την αρχιτεκτονική και ζωγραφική παράδοση του τόπου μας και την διάσωσή τους.

Η άποψή μου είναι ότι για οποιαδήποτε εργασία χρειαστεί να κάνει το κάθε εκκλησιαστικό συμβούλιο πρέπει να ζητάει άδεια από την 22η Εφορεία Βυζαντινών και Νεώτερων Μνημείων, και να συνεργάζεται μ’αυτή σε όλη τη διάρκεια των εργασιών, για κάθε λεπτομέρεια, από την διακόσμηση και τις αποχρώσεις των επιφανειών μέχρι την αγορά μιας καρέκλας.

Όποιο εκκλησιαστικό συμβούλιο χρειαστεί την συμβουλή μου προσφέρομαι αφιλοκερδώς.

Θανάσης Γ. Σίδερης
Ζωγράφος-Αγιογράφος-Διακοσμητής
Μέλος του Εικαστικού Επιμελητηρίου Τεχνών Ελλάδας

Προηγουμενο αρθρο
Συνάντηση Κέντρου Κοινότητας Δήμου Λευκάδας με την Αποκεντρωμένη Διοίκηση
Επομενο αρθρο
Χορεύουν τα μπλε, χορεύουν τα κόκκινα

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.