Ο Άγιος Νικήτας και το Porto Angius

Του Αντώνη Γ. Περδικάρη

Σε παλαιότερα άρθρα μας, αναφερθήκαμε στην ίδρυση του χωριού του Αγίου Νικήτα στη ΒΔ ακτογραμμή της Λευκάδας και υποστηρίξαμε ότι η συγκεκριμένη περιοχή του Νησιού άρχισε να εποικίζεται στα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 19ου αιώνα από κατοίκους ορεινών χωριών ( κυρίως από το Δρυμώνα), όταν η Αγγλική διοίκηση είχε διαμορφώσει κλίμα ασφάλειας στις παράκτιες περιοχές και παρείχε κίνητρα για ανάπτυξη και επέκταση της αμπελοκαλλιέργειας σε εδάφη με ήπιο κλίμα, όπως το κλίμα του Χωριού. Το γεγονός αυτό, της ανάδειξης του νέου οικισμού στη περιοχή, έχει αποτυπωθεί και στους χάρτες της εποχής: Υπάρχει π.χ. ο χάρτης από το βιβλίο του William Goodison (ή Goodisson), ο οποίος επισκέφθηκε την περιοχή περί το 1820, και την ονομάζει «st. Nichiti» αλλά και πολλοί άλλοι νεώτεροι χάρτες που δίνουν το όνομα αυτό στην περιοχή.

Αντίθετα, σε χάρτες της περιοχής οι οποίοι έχουν εκδοθεί παλαιότερα της ως άνω περιόδου σπάνια θα συναντήσουμε την ονομασία «Άγιος Νικήτας» σ’ αυτούς. Εξαίρεση αποτελούν κάποιοι Ενετικοί χάρτες του 18ου αιώνα, οι οποίοι όμως σαφώς αναφέρονται στην εκκλησία η οποία υπήρχε στο χώρο αυτό (πιθανότατα ήτα εκεί από το πρώτο μισό του 18ου αιώνα) και η οποία φαίνεται ότι έδωσε το όνομά της σ’ ολόκληρη τη περιοχή.

Στους Ενετικούς χάρτες του 17ου αιώνα – όταν ακόμα δεν υπήρχε η εκκλησία του αγίου Νικήτα- η περιοχή εμφανίζεται με άλλη ονομασία, την ονομασία «Porto Angius», όπως π.χ. στον χάρτη του μηχανικού Sebastian Alberti:

Κάποιοι μελετητές της ιστορίας της περιοχής, λανθασμένα, συσχετίζουν την Βενετική λέξη “Angius” με την Ελληνική λέξη «Άγιος» που υπάρχει στη σημερινή ονομασία της περιοχής. Επικαλούμενοι την ονομασία αυτή- καθώς μάλιστα στη ντοπιολαλιά αποδίδεται ως «Άη Γκίτας» και οι διαμένοντες εκεί «Αηγκιώτες»- επιχειρούν να προεκτείνουν την ύπαρξη της ονομασίας και στο παρελθόν προσδιορίζοντας τις απαρχές της κάπου στα σκοτεινά χρόνια του Μεσαίωνα, συνδέοντάς την και με τη διέλευση από την περιοχή του λείψανου του Αγίου, το οποίο φιλοξενείται στη Βενετία. Η αλήθεια όμως είναι τελείως διαφορετική, καθώς η ονομασία «Άγιος Νικήτας» προέρχεται όπως ειπώθηκε από τον ομώνυμο ναό που χτίστηκε κάποια στιγμή τον 18ο αιώνα, ενώ η ονομασία «Porto Angius» αναφέρεται σε διαφορετική περιοχή, 2χιλιόμετρα Βορειότερα, από την αρχική θέση του ναού και η ονομασία του προέρχεται από γεγονότα που έλαβαν χώρα τον 14ο αιώνα στο Νησί.

Αναλυτικότερα: Μελετώντας το χάρτη του διάσημου Ενετού χαρτογράφου Vincenzo Maria Cοronelli, παρατηρούμε σαφώς ότι το «Porto Angius» δεν βρίσκεται στη θέση του σημερινού «Αγίου Νικήτα» αλλά στη θέση με το σημερινό τοπωνύμιο «Πευκούλια», στις εκβολές του χειμάρρου «Megalo Langadi», της σημερινής «Λαγκάδας»:

Ο λόγος ύπαρξης του λιμανιού αυτού, όπως μας αποκαλύπτει ο διάσημος Γερμανός γεωγράφος του 18ου αιώνα A. F. Büsching (1724-1793) στο βιβλίο του «Νέα Γεωγραφία» (εκδ. Βενετία, 1776) ήταν ότι αποτελούσε επίνειο του ορεινού χωριού «Καρυά», το οποίο, μαζί φυσικά με τα άλλα ορεινά χωριά του Νησιού, ήταν ο χώρος διαμονής του αγροτικού πληθυσμού του Νησιού μέχρι τον 19ο αιώνα, καθώς οι ακτές είχαν ερημωθεί από την δράση των πειρατών.

Τέλος ο Ενετικός όρος «Angius» δεν είναι παρά το Ιταλικό «Angio» (πληθ. «Αngi») που προέρχεται από το Λατινικό «Angiovinus» (πληθ. «Angiovini»), πρβλ. και το Αγγλικό «Angevin(e) (πληθ. «Angevins»), που μπορεί να μεταφερθεί στα Ελληνικά , ως «οίκος (δυναστεία) των d’ Anjou», μια Μεσαιωνική βασιλική οικογένεια από την Γαλλία, οι οποίοι είναι γνωστοί και με τον όρο «Ανδεγαυοί». Η ονομασία «Porto Angius», ή Ελληνικά «Λιμάνι του Ανδεγαυού» στη περιοχή, προέρχεται πιθανότατα από τον 14ο αιώνα (1357), όταν οι Ανδεγαυοί κυρίαρχοι του Νησιού, αποβίβασαν στο σημείο αυτό στρατεύματα, προκειμένου να αιφνιδιάσουν τους επαναστατημένους χωρικούς της κεντρικής Λευκάδας, κατά την λεγόμενη «επανάσταση της Βουκέντρας».

Συμπερασματικά, το «Λιμάνι του Ανδεγαυού» και ο «Άγιος Νικήτας», αποτελούν δύο ξεχωριστά λιμάνια που ιδρύθηκαν στην ΒΔ ακτή της Λευκάδας σε διαφορετικές χρονικές περιόδους για να διευκολύνουν την μεταφορά προϊόντων από και προς τις πυκνοκατοικημένες ορεινές περιοχές του Νησιού, όταν οι θαλάσσιες μεταφορές κυριαρχούσαν στη περιοχή. Το πρώτο ιδρύθηκε περί τον 14ο αιώνα και αποτελούσε το σημαντικότερο λιμάνι της περιοχής κατά την περίοδο της Τουρκικής και της Ενετικής κατάκτησης της Νήσου, καθώς η περιοχή ήταν η κοντινότερη διέξοδος πολλών ορεινών χωριών προς τη θάλασσα και μπορούσε να φιλοξενήσει προσωρινά κάποια πλοία, ενώ παράλληλα διέθετε και πόσιμο νερό (πηγή «Ποτισσές»).

Στα μέσα του 19ου αιώνα, η εξάλειψη της πειρατείας, επέτρεψε την δημιουργία παραλίων οικισμών. Ο « Άγιος Νικήτας» δημιουργήθηκε σε απόσταση μόλις 2 χιλιομέτρων από το «Λιμάνι του Ανδεγαυού» και με δεδομένη την οικοδόμησή του στο μυχό του ομωνύμου κόλπου, προσέφερε ασφαλέστερες συνθήκες για τα εισερχόμενα πλοία. Σταδιακά οι κάτοικοι των ορεινών χωριών μετέφεραν τα προϊόντα τους στο νέο σημείο, όπου πλέον αγκυροβολούσαν τα «βαπόρια», ιδρύθηκαν εμπορικά καταστήματα και άνοιξε τοπικό τελωνείο. Το «Λιμάνι του Ανδεγαυού» έτσι καταργήθηκε.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη [ΕΔΩ]