HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΟ Λευκαδίτικος Γάμος – Οι Αρραβώνες

Ο Λευκαδίτικος Γάμος – Οι Αρραβώνες

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Για την τέλεση των αρραβώνων δεν υπάρχει ορισμένος, εθιμικά, χρόνος. Πολλές φορές γίνονται πάνω στις οκτώ μέρες μετά το χαρτί. Αν συμπέσει να πλησιάζουν οι μεγάλες γιορτές, Χριστούγεννα, Πάσχα, τότε για το επισημότερο, αφήνουν την αρραβώνα για τότε.

Οι αρραβώνες γίνονται συνήθως βράδυ: Ξεκινάει το συμπεθεριακό και πάει -όπως λένε- στη νύφη «τα στολίδια». Και τότε λένε οι χωριανοί: της πήγαν τα στολίδια, αυτά δηλ. που στολίζουν την αρραβωνιαστικιά και επισημοποιούν εντονότερα το συνοικέσιο. Τα πιο συνηθισμένα στολίδια είναι τα χρυσαφικά ή κατά την τοπική διάλεκτο ξαφ’κά, που βέβαια η αξία τους είναι πάντα ανάλογη με την οικονομική κατάσταση του γαμπρού.

Πάντως και ο πιο φτωχός φροντίζει να μην υστερήσει τουλάχιστον στα πιο απαραίτητα. Το κόσμημα που κυριαρχεί, πιο πολύ μάλιστα για τη συμβολική του σημασία, είναι η βέρα. Για το δαχτυλίδι μιλήσαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Αυτό συγκινεί τη νύφη και τους δικούς της, γιατί από τη στιγμή που θα τη φορέσει στο δάχτυλό της, ανήκει πλέον όχι στους δικούς της, αλλά στο μέλλοντα σύζυγό της.

Λευκαδίτες με την παραδοσιακή φορεσιά του νησιού, 1938
Λευκαδίτες με την παραδοσιακή φορεσιά του νησιού, 1938

Έτσι όλη αυτή την τελετουργία των στολιδιών την εκφράζουν με τις φράσεις της πήγαν τη βέρα, ή της βάλανε τη βέρα κτλ. Τα άλλα χρυσαφικά που δίνουν συνοδευτικά της βέρας είναι τα σκουλαρίκια, οι μπόκελες, ή βεργέττες, η σπίλα, το ποντάλι και οι καρφοβελόνοι. Τα σκουλαρίκια είναι συνήθως χρυσά και καμιά φορά στολισμένα με μαργαριτάρια.

Το πιο εντυπωσιακό όμως κόσμημα είναι η σπίλα, χρυσή ή ασημένια, που τη φοράει η νύφη στο κέντρο του μπούστου καρφώνοντας τη σπαλέττα. Το ποντάλι, πάλι, είναι κι αυτό είδος καρφίτσας για τη σπαλέττα. Όσο για τον καρφοβέλονα (ή στηθοβελόνα) ήταν το πιο πρακτικό κόσμημα, που παρουσιάζει και τη μεγαλύτερη ποικιλία μορφής. Πρόκειται για μια βελόνα μικρή με στρογγυλή κεφαλή καμωμένη από ποικίλα υλικά, από το γυαλί ως το χρυσάφι. Μαζί με τα στολίδια πήγαιναν και μια πλάκα πράσινο σαπούνι και ένα ψαλίδι, σύμβολα της νοικοκυροσύνης.

Δεξιά και αριστερά σπίλες χρυσές
Δεξιά και αριστερά σπίλες χρυσές

Τα κοσμήματα τα πήγαιναν συσκευασμένα σε κουτάκια, όπως τους τα ‘δινε ο χρυσικός της Χώρας, τυλιγμένα όμως μέσα σε μεταξωτό, κατά προτίμηση κόκκινο ή γαλάζιο, μαντίλι. Μαζί με τα χρυσαφικά ο γαμπρός πηγαίνει της νύφης και άλλα δώρα, όπως παπούτσια, μαντίλι του κεφαλιού, μαντίλι του στήθους , φόρεμα με την ποδιά του και, σε μερικά χωριά, όπως στα χωριά του Μεγανησιού, «δυο πήχεις γαϊτάνι και δυο πλεξίδια».

Όλα αυτά τα δώρα τα βάζουν σε ένα ωραίο κάνιστρο, που το σκεπάζουν με χρωματιστό μαντίλι, συνήθως κόκκινο και το οποίο το μεταφέρει στο σπίτι της νύφης στο κεφάλι της, μια κοπέλα αμφιθαλής (που ζουν οι γονείς της) και η οποία μάλιστα μπαίνει επικεφαλής της συνοδείας.

Ποντάλια και μπόκολες νυφικές
Ποντάλια και μπόκολες νυφικές

Τη βέρα θα τη φορέσει στο δάχτυλο της νύφης ο πατέρας ή ο αδελφός του γαμπρού, ή, ακόμα, ένα παιδί συγγενικό της με μάνα και πατέρα. Σε μερικά χωριά, εντούτοις, συνηθίζεται να βάνει τη βέρα στη νύφη το μικρότερο αδέρφι της και στο γαμπρό ένας συγγενής της νύφης. Σε άλλες περιπτώσεις πάλι τη βέρα τη φοράει και στους δύο ο νουνός, αν τύχει και τον έχουν βρει από τώρα. Γυναίκα ποτέ δεν καλούσαν να βάλει τις βέρες.

Σε παλιότερες εποχές, σε μερικά χωριά κατά τους αρραβώνες καλούσαν και τον παπά, ο οποίος μάλιστα έκανε το μισό μυστήριο εκεί, ζητώντας την αμοιβαία συγκατάθεση του γαμπρού και της νύφης για το γάμο. Ύστερα τους αντάλλασσε τις βέρες σταυρωτά, κατά το συνηθισμένο.

Σκουλαρίκια χρυσά και ασημένια
Σκουλαρίκια χρυσά και ασημένια

Κατά τους αρραβώνες ο γαμπρός και η νύφη βρίσκονται σε αμηχανία, αφού, άλλωστε, είναι η πρώτη μέρα που συναντιώνται, επίσημα τουλάχιστον. Μετά το αρραβώνιασμα ακολουθεί δείπνο στους συμπεθέρους και ολονύκτιο γλέντι.

Από δω και πέρα οι δύο νέοι θα συναντιώνται, αλλά αφού γίνει πρώτα επίσημα το μπάσιμο του γαμπρού στο σπίτι της νύφης. Κι αυτό δεν είναι ένα σχήμα λόγου, είναι κατάσταση εθιμικά καθορισμένη και απαραβίαστη. Το πότε θα μπει ο γαμπρός στο πατρικό της νύφης αποφασίζεται μεταξύ των δύο οικογενειών. Συνήθως δεν αργούν πέρα από μία βδομάδα μετά τους αρραβώνες. Αν όμως συμπέσει να πλησιάζει γιορτή, τότε κανονίζουν να μπει γιορτιάτικα. Γενικά προτιμούν ημέρα Κυριακή, για να μπορούν οι συμπέθεροι να ετοιμαστούν καλύτερα για το σχετικό γλέντι και φαγοπότι, που διαρκούσε μια-δυο μέρες.

Κόσμημα του λαιμού ασημένιο
Κόσμημα του λαιμού ασημένιο

Ο γαμπρός με τους δικούς του συγγενείς μαζεύονται το απόγευμα του Σαββάτου στο σπίτι του κι από κει ξεκινούνε όλοι μαζί σε πομπή καλοντυμένοι και καλοπεριποιημένοι για το σπίτι της αρραβωνιαστικιάς του. Κι αν έρχονται από ξένο χωριό θα ‘χουν και τ’ άλογά τους, όλοι καβαλαρέοι. Όπως και νάναι κουβαλάνε όλοι σχεδόν δώρα για τη νύφη, που τα φορτώνουν, αν χρειαστεί, σ’ ένα ζώο, κι όχι μόνο για τη νύφη, αλλά και για την πεθερά και για τις αδελφές της νύφης, κι ακόμα και για τις συννυφάδες της, αν συγκατοικούν.

Στα δώρα αυτά συμπεριλαμβάνομε και τον τράγο, που τον σέρνει ένας συμπέθερος, δώρο αποκλειστικά του πεθερού για το κρέας του συμποσίου της μεγάλης εισόδου του γαμπρού. Ο τράγος θα θυσιασθεί στολισμένος με κουδουνάκια και κόκκινες κορδέλες στο λαιμό και στα κέρατα.

Στο δρόμο -σε παλαιότερες εποχές- δεν ξεχνούσαν να χρησιμοποιήσουν πανηγυρικά και τ’ άρματά τους, Κι έριχναν μερικές τουφεκιές. Όμως το τουφεκίδι άναβε μόλις πλησίαζαν στο σπίτι της νύφης, οπότε οι εκεί συμπέθεροι τους υποδέχονταν με περισσότερους πυροβολισμούς, για να εκφράσουν έτσι το: «καλώς εκοπιάσατε και πάντα σε χαρές». Αμέσως άρχιζαν οι προετοιμασίες, σφάξιμο τράγων κτλ. για ένα γλέντι που θα ‘παιρνε τέλος το πρωί τη Δευτέρα.

DSCN4434

Μόλις έμπαινε στο σπίτι ο γαμπρός με τους συγγενείς του και ταχτοποιούνταν ο καθένας στη θέση του, η νύφη πιο θαρρετή τώρα και πιο αυτοκυρίαρχη για το ρόλο της, κερνούσε τους συμπέθερους προσφέροντας καφέ με παξιμάδι και τσίπουρο ή μέντα, τα συνηθισμένα ποτά της παλιάς εποχής. Σε μερικά χωριά το τραταμέντο (κέρασμα) τελείωνε με μια συγκινητική είσοδο της νύφης στο χώρο του συμπεθεριακού. Έμπαινε κρατώντας έναν άδειο δίσκο και γύριζε ανάμεσα στους συγγενείς του γαμπρού όπου ο καθένας της έβαζε στο δίσκο το δώρο του, οι πιο πολλοί, όμως, -γι’ αυτό και ο δίσκος!- έβαναν απάνω χρήματα «για να πάρει η κοπέλα» ό,τι της χρειαζόταν περισσότερο. Ύστερα σηκώνονταν οι γυναίκες του συμπεθεριακού και πρόσφεραν στη νύφη τα δικά τους δώρα, που ήταν συνήθως είδη προίκας, φορέματα, κοσμήματα, κεντητά, σεντόνια κ.λπ. Την αρχή έκανε η μάνα του γαμπρού, που χάριζε στη νυφούλα της ένα φόρεμα.

Η αρραβωνιασμένη περιμένει στην αυλόπορτα του σπιτικού να’ ρθει ο καλός της από τη δουλειά να τον καλοδεχτεί. (Φωτ. 1953).
Η αρραβωνιασμένη περιμένει στην αυλόπορτα του σπιτικού να’ ρθει ο καλός της από τη δουλειά να τον καλοδεχτεί. (Φωτ. 1953).

Από την ημέρα εκείνη ο γαμπρός πηγαίνει καθημερινά και ανεμπόδιστα στο σπίτι της αρραβωνιαστικιάς του. Οι παλιοί θυμούνται-και έχουν ακουστά- πως τα παλιά τα χρόνια η νύφη δεν πατούσε στο σπίτι του γαμπρού, πριν από το γάμο, σε καμιά περίπτωση.

Όπως και να ‘ναι οι δύο αρραβωνιασμένοι προσέχουν να φαίνονται, αλλά και να είναι σεμνοί. Από το χέρι δεν πιάνονται ποτέ, ούτε πάνε αγκαζέ, αλαμπρατσάντε. Στις δουλειές, στην εκκλησία και στα πανηγύρια πηγαίνουν μαζί, βέβαια. Ωστόσο οι παλιότεροι εφρόντιζαν διακριτικά να μην τους αφήνουν ποτέ σχεδόν ολομόναχους.

Ο γάμος δεν αργούσε να γίνει• κανονικά μέσα σε έξι μήνες από την αρραβώνα γινόταν τα στέφανα. Τέτοια πράγματα -σου λένε- «δεν πρέπει να καιροφορούν• η άργητα δεν είναι καλό πράμα».

Διαβάστε το Α΄ Μέρος: Ο Λευκαδίτικος Γάμος
Διαβάστε το Β΄ Μέρος: Τα προξενιά και το ληγατοχάρτι

* «Ο Λευκαδίτικος Γάμος»: Πανταζή Κοντομίχη, Εκδόσεις Γρηγόρη. Αθήνα 1999. ISBN: 960-333-209-7

Προηγουμενο αρθρο
Σεισμική δόνηση 4,4 βαθμών στην Κεφαλονιά
Επομενο αρθρο
Το χρήμα – του Ηλία Τσαλίκη

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.