Το θαύμα του Ορφέα – Γράφει η Ιουστίνη Φραγκούλη–Αργύρη

Της Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη

‘Ενα βιβλίο Φανός Μιας Εποχής

Με συγκίνηση διάβασα ένα χρόνο μετά την έκδοσή του το βιβλίο-ντοκουμέντο ‘ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ», ένα αφιέρωμα στην ιστορία της εκκίνησης των Γιορτών Λόγου και Τέχνης της Λευκάδας, όπως αποτυπώθηκε από τον ιστοριογραφούντα και πρωταγωνιστή των εξελίξεων δικηγόρο Δημήτριο Φατούρο (1907-1995), ο οποίος υπήρξε πρόεδρος του πολιτιστικού σωματείου ‘ΟΡΦΕΑΣ’ εκείνη την μεταπολεμική και δύσκολη εποχή.

Το βιβλίο, που αποτελεί απόσπασμα του γραπτού έργου του εκλεκτού δικηγόρου Δημήτρη Φατούρου από το βιογραφικό του αφήγημα με τίτλο «Η ζωή μου», που εκδόθηκε το 1986 σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων για την οικογένειά του και τους φίλους του, αποτελεί μια μαρτυρία για την προσπάθεια να ιδρυθούν οι Γιορτές Λόγου και Τέχνης της Λευκάδας απο τον πολιτιστικό σύλλογο ΟΡΦΕΑ το 1952.

Στο εν λόγω κείμενο ο συγγραφέας εξιστορεί με λεπτομέρειες και με ντοκουμέντα την προσπάθεια της διοργάνωσης των πρώτων Γιορτών Λόγου και Τέχνης το 1952 προκειμένου να ξεφύγει η Λευκάδα απο την αποπνικτική ατμόσφαιρα της μετεμφυλιακής εποχής, που φαίνεται πως ακόμη έσταζε δάκρυα και αίμα σε ολάκερο το νησί. Ήταν ένα όραμα ορισμένων φωτισμένων ανθρώπων του νησιού να διαδοθεί στα άκρα της γης το μήνυμα της πνευματικής Λευκάδας που είχε γεννήσει τους μεγάλους ποιητές Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και Αγγελο Σικελιανό αλλά και πολλούς άλλους λόγιους της εποχής.

Ο «Ορφέας» ως πολιτιστικός σύλλογος που είχε ιδρυθεί το 1937-όπως αναφέρει ο Δημήτρης Φατούρος- είχε αρχίσει να παίρνει τα ηνία στην πνευματική αναγέννηση του νησιού το οποίο δεν έζησε μόνο τις μαύρες μέρες της Κατοχής και του Εμφυλίου αλλά και τον καταστροφικό σεισμό του 1948. Ετσι αποφασίσθηκε να δημιουργηθεί ένα άλμπουμ όχι απλώς φωτογραφικό αλλά ιστορικό και περιηγητικό που είχε στόχο την πολιτιστική, πνευματική και τουριστική προβολή της Λευκάδας. Η έκδοσή του έγινε τελικά το 1955.

Στο πλαίσιο αυτό κινούμενο το ΔΣ του «Ορφέα» επί προεδρίας του Δημήτρη Φατούρου και απαρτιζόμενο απο τους Απόστολο Μέξη, ειρηνοδίκη (αντιπρόεδρο), Πανταζή Κοντομίχη, φιλόλογο του Γυμνασίου Λευκάδας, Ευστάθιο Μαυρομμάτη, έμπορο, Γεράσιμο Περδικάρη, επιχειρηματία, Σπυρίδωνα Περδικάρη, επιχειρηματία, Πάνο Ροντογιάννη, φιλόλογο του Γυμνασίου Λευκάδας αποφασίζουν να διοργανώσουν Γιορτές προς τιμήν των Λευκαδίων ποιητών και λογίων το καλοκαίρι του 1952. Μάλιστα δε επιλέγουν να ανεβάσουν σε μια κορυφαία παράσταση το έργο «Ο Φωτεινός» του Νίκου Κατηφόρη, βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.

Ο Δημήτρης Φατούρος, ο οποίος ζητάει την τιμητική αντιπροεδρία του μητροπολίτη Δωρόθεου, την έγκριση του εγγονού Αριστοτέλη Βαλωρίτη και γενικά συσπειρώνει τη συντηρητική παρέα γύρω του, προσκρούει στις αιτιάσεις του δικηγόρου Κωνσταντίνου Σερεπίσου, ο οποίος αρθρογραφεί δημοσίως τονίζοντας πως το έργο ‘Ο Φωτεινός’ μπορεί να γίνει αντικείμενο κομμουνιστικής προπαγάνδας.

Ο πρόεδρος του «Ορφέα» Δημήτρης Φατούρος επιδιώκει ώστε το έργο να ανεβεί με τους καλύτερους ηθοποιούς του Εθνικού Θεάτρου υπό τη σκηνοθεσία του Σωκράτη Καραντινού, ο οποίος μεταβαίνει και περιηγείται τη Λευκάδα ανακαλύπτοντας τις ομορφιές της. Η παρέα του «Ορφέα» αλλά και όλη η πνευματική Λευκάδα στηρίζει την πρωτοβουλία, αρχίζουν οι έρανοι για την παράσταση με τρομερό ενθουσιασμό.

Ωστόσο, τα μίση του εμφυλίου είναι νωπά και οι τοπικές αρχές κάμπτονται στην επίμονη αντίθεση του Σερεπίσου, που επιμένει πως ο συγγραφέας του έργου είναι αριστερός και οι φράσεις μπορεί να αναζωπυρώσουν κομμουνιστική προπαγάνδα. Ανακοινώσεις, επιστολές και κριτικές ανταλλάσσονται απο τα δύο μέρη σε κλίμα που διαμορφώνει μια ανήσυχη κατάσταση. Τελικά, οι Γιορτές ματαιώνονται το 1952 διότι δεν υπάρχει πολιτική στήριξη αλλά ούτε και κονδύλια.

Η ιδέα των Γιορτών Λόγου και Τέχνης επανέρχεται και πραγματοποιείται το 1955 με τη δυναμική συμβολή του Αντώνη Τζεβελέκη προέδρου του συλλόγου Λευκαδίων Αθηνών . Ο Δημήτρης Φατούρος συμμετέχει ενεργά ως πρόεδρος και ως αντιπρόεδρος επι μια δεκαετία και μάλιστα επί της εποχής του συμβαίνει η παρουσία του Αριστοτέλη Ωνάση και η θρυλική ζωντανή συναυλία της Μαρίας Κάλας στο σανίδι της Λευκάδας (1964).

Θα πρέπει να σημειώσω πως το κύριο μέρος του βιβλίου ασχολείται με αυτή την σπίθα της ιδέας του «Ορφέα» για την ίδρυση του φεστιβάλ Λόγου και Τέχνης της Λευκάδας, που σβήνει εξ αιτίας του ψυχοπολεμικού κλίματος της εποχής. Ντοκουμέντα που περιέχουν επιστολές και αθρογραφία εκείνων των ημερών δείχνουν τις αντιθέσεις ακόμη και ανάμεσα σε πνευματικούς ανθρώπους που κρατούσαν τη σκυτάλη των δρωμένων στη μικρή μας πόλη.

Αυτό που συγκινεί ιδιαιτέρως είναι πως ο εγγονός του Δημήτρη Φατούρου, ο Δημήτρης Φατούρος ο νεότερος , με έδρα τις Βρυξέλλες, αποφάσισε να δώσει στην κοινωνία της Λευκάδας ένα μέρος της βιογραφίας του παππού του, που αναφέρεται στον «Ορφέα» και την πρώτη ατυχή απόπειρά του να ιδρύσει τις Γιορτές Λόγου και Τέχνης.

Για μένα ο μακαρίτης Δημήτρης Φατούρος, φίλος έμπιστος του παππού παπα-Κώστα και του πατέρα μου, ήταν ένας στυλοβάτης της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της Λευκάδας. Μέσα από το βιβλίο «ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ- 1952 ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΩΝ ΓΙΟΡΤΩΝ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ» πληροφορήθηκα τις αντιθέσεις της εποχής, τις ενστάσεις και τις φοβίες των ανθρώπων που κινούσαν τα νήματα στην πνευματική ζωή της Λευκάδας.

Και θα κλείσω αυτή την αναφορά με ένα απόσπασμα απο το σημείωμα του Δημήτρη Φατούρου του νεότερου: « Το παρόν βιβλίο παρουσιάζει όλες τις απόψεις και ο αναγνώστης θα κρίνει. Σε κάθε περίπτωση αποσκοπεί μόνο στο να καταδείξει την έμπνευση, τη δημιουργικότητα, την τόλμη, τη διάθεση για προσφορά, την αγάπη για τον τόπο, τη θετική πλευρά αυτής της δημιουργικής περιπέτειας που τελικά δικαιώθηκε, αφού οι Γιορτές πραγματοποιήθηκαν τρία χρόνια μετά και συνεχίζονται αδιάλειπτα μέχρι σήμερα».

Ενα βιβλίο χρέος αλλά και φανός μιας εποχής μακρινής!