Το νησάκι και το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου

Η πορεία του μικρού νησιού που εμείς γνωρίζουμε ως «νησάκι του Αγίου Νικολάου» ή «νησάκι του Σικελιανού» χάνεται μέσα στη θύελλα της ιστορίας, από την εποχή που οι Κορίνθιοι, αρχές του 7ου αι. π. χ. κατασκεύασαν τη μικρή διώρυγα, το «διορυκτό». Κι’ αυτό γιατί με την κατασκευή της διώρυγας δημιουργείται το λιμάνι κοντά στην αρχαία Νήρικο και το λιμάνι του Αγίου Νικολάου στα Δέματα.

Το λιμάνι αυτό εμφάνιζε κίνηση, όχι μονάχα εμπορική ή πολεμική, αφού ολόκληρος στόλος μπορούσε να ελλιμενισθεί, αλλά και πνευματική και θρησκευτική. Όλος αυτός ο κόσμος του λιμανιού αισθανόταν την ανάγκη δημιουργίας Ιερού, προκειμένου να ξεκουραστεί ψυχικά από το φόρτο του άγχους και της αγωνίας, αλλά και να ζητήσει την παρουσία των θεών στις δύσκολες και άγνωστες πολεμικές του περιπέτειες. Το ιερό που ίδρυσαν ήταν αφιερωμένο στην Αινειάδα Αφροδίτη, καθώς το έφτιαξε ο Αινείας, όταν έπλεε προς την Ιταλία και «έπιασε» στη Λευκάδα(1). «τούτο ό νυν έστιν εν τη νησίδι τη μεταξύ του Διορύκτου τε και της πόλεως καλείται δε Αφροδίτης Αινειάδος»(2).

Τον 1ο αι. π. Χ. η περιοχή του Αγίου Νικολάου έγινε θέατρο των εμφύλιων συγκρούσεων του Οκταβίου και του Αντωνίου. Το 18ο αι. μ. Χ. σημαδεύτηκε από την δίψα του τυράννου της Ηπείρου, Αλή Πασά, και από την επιθυμία του να εκπορθήσει το «άντρο των αρματολών», τη Λευκάδα. Το Μάη του 1801, αλλά και στη συνέχεια, το 1806 και το 1807 στόλος και στρατός ξηράς συγκεντρώνονται στον Τεκέ και στο λιμάνι του Αγ. Νικολάου. Στις δύσκολες εκείνες ώρες η ηρωική συνείδηση των συμπατριωτών μας και η σύμπραξη των ηρωικών Μητροπολιτών Ιγνατίου Ουγγαροβλαχίας και Παρθενίου Κονιδάρη Λευκάδος, προσφέρει τη λύση για τους αμυνόμενους Λευκαδίους και βάζει τέρμα στις λυσσώδεις προσπάθειες του Τεπελενλή να κατακτήσει την Λευκάδα.

Η στρατιωτική και εμπορική σημασία του λιμανιού αρχίζει να φθίνει το 1818, όταν οι ΄Αγγλοι κατακτητές άνοιξαν νέα γέφυρα μπροστά στο Κάστρο και το άτυπο «τελωνείο» χάνει πια τη σημασία του. Πριν απ’ αυτούς, ο Franciscus Mauroceno (Φραγκίσκο Μοροζίνη) 1684 μ. Χ. έκανε ό,τι μπορούσε για να ξεριζώσει από το ναυτικό λαό των Λευκαδίων την αγάπη για τη θάλασσα, με τη διαταγή του να φύγει ο πληθυσμός από την πόλη του Κάστρου και να μετοικήσει στα βρωμερά έλη της Αμαξικής, ώστε να μείνει το εμπόριο στα χέρια της Γαληνοτάτης. Ωστόσο, οι θεοφιλείς Λευκάδιοι δεν ξέχασαν ούτε τη θάλασσα, αλλά ούτε και τον προστάτη της.

Η προσήλωσή τους, μετά από την επικράτηση του Χριστιανισμού, στη νέα θρησκεία, οδήγησε στην μετατροπή του Ιερού της Αινειάδος Αφροδίτης σε ναό του Αγίου Νικολάου, προστάτη της θάλασσας και των θαλασσινών, και μάλιστα μετά τη διέλευση του Ιερού του σκηνώματος από τα μέρη εκείνα. Σπονδές τότε, ευχές τώρα.

Από τον 4ο αι. μ. Χ. η φήμη της αγιότητος του επισκόπου Μύρων, Νικολάου, ο ασκητικός του βίος, τα θαύματα, οι φιλανθρωπίες και το χαστούκι που έδωσε στον Άρειο κατά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325 μ.Χ. , είχε απλωθεί στην απέραντη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ήταν ιδιαίτερα αγαπητός σε ανατολικούς και δυτικούς. Οι Ρώσοι τον θεωρούν προστάτη της γεωργίας, οι Καθολικοί προστάτη των παιδιών ως Santa Claus και οι Ορθόδοξοι ως προστάτη των ναυτικών.

Σύμφωνα με την παράδοση οι «φιλάγιοι» Φράγκοι της Α΄ Σταυροφορίας ξεκίνησαν την 1η Απριλίου 1087 από την Ρωμαϊκή πόλη Μύρα της Λυκίας της Μικράς Ασίας, μεταφέροντας το ιερό λείψανο. Προσάραξαν σε δύο σημεία, στη Νιρά και στο Νησάκι. Γι’ αυτό γιορτάζει την ίδια ημέρα και η Ι. Μονή Νιράς στο Αθάνι. Το ι. λείψανο μετέφεραν οι Σταυροφόροι στην Ιταλία, στην πόλη Μπάρι, όπου το τοποθέτησαν στον Ναό του Αγίου Στεφάνου.

Η πρώτη ιστορική αναφορά στον Άγιο Νικόλαο στο νησάκι γίνεται στο Βιβλίο της Κουγκέστας (1334-1341) και σύμφωνα μ’ αυτήν γύρω στο 1230 μ.Χ. αρχίζουν οι ιστορικές καταγραφές για το εκκλησάκι. Το 1865 μ. Χ. με πατριαρχικό θέσπισμα ο Ναός της Παναγίας στη Γύρα έγινε Σταυροπηγιακό μοναστήρι και ο Άγιος Νικόλαος έγινε μετόχι του. Σήμερα είναι παρεκκλήσιο του Ενοριακού Ιερού Ναού της Ευαγγελίστριας Λευκάδος. Ο σημερινός ναός, που δεν έχει ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία, δεν είναι ο πρώτος που φτιάχτηκε. Οι σεισμοί, που τόσο αγαπούν το νησί μας, φρόντισαν γι’ αυτό. Είναι ένα κλασικό δίκλινο κτίριο, που το 1743 χρησίμευε ως λοιμοκαθαρτήριο για τους ασθενείς της πανώλης(3).

Το τέμπλο και οι εικόνες είναι έργα του Λεωνίδα Σίδερη, γνωστού Λευκαδίτη αγιογράφου. Από τις εικόνες του τέμπλου, οι τρεις είναι αφιέρωμα Θ. Μωραΐτη και η εικόνα του Αγ. Νικολάου είναι δωρεά Γερ. Θάνου.

Από το έτος 1988 την πρώτη Κυριακή μετά τις 10 Μαΐου γίνεται λιτάνευση της ιερής εικόνας του Αγίου σε ανάμνηση του περάσματος των ιερών του λειψάνων. Έχει μείνει στη μνήμη πολλών προσκυνητών η λιτάνευση από τον καλλίφωνο αρχιμανδρίτη, Ιωαννίκιο Σβορώνο, τον αξέχαστο παπα-Ρόλο. Οι ευλαβείς Λευκάδιοι, αλλά και όλοι οι θαλασσινοί και αλιείς της περιοχής, τιμούν τον Άγιο που τους προστατεύει, και «καταγράφουν στις μυστικές μεμβράνες της μνήμης τους πολλά γεγονότα της δικής τους ζωής(4)» καθώς περνούν ατέλειωτες ώρες μετά τη Θεία Λειτουργία, καθισμένοι στα μικρά πεζούλια ανασαίνοντας τον ήσυχο φλοίσβο με την απαλή αλμύρα(5).

Αυτόν τον παραδεισένιο τόπο λάτρεψε η Εύα, γυναίκα του ποιητή μας Άγγελου Σικελιανού και θέλησε, χωρίς να τα καταφέρει, να το αγοράσει(6). Πάνω σ’ αυτόν τον παράδεισο με τους ευωδιαστούς «κρίνους της Εύας» έζησαν μετά το γάμο τους (1907) μια γαλήνια και ωραία εποχή με το γιο τους Γλαύκο και με τους φίλους τους, τους αγνούς εργάτες της θάλασσας, με τους οποίους κυρίως ήθελε ο Άγγελος να συζητά και να ξεκουράζει το πνεύμα του. Στο Νησάκι ο Άγγελος Σικελιανός, μέσα στο κέντρο του πελάγου, κάτω από το στοργικό και γαλήνιο βλέμμα του Αγίου Νικολάου, εμπνεύστηκε και έγραψε με ασυγκράτητη πνευματική ορμή τις μεγάλες του ποιητικές συλλήψεις.

Σήμερα η ευλάβεια πολλών λεμβούχων προσφέρει την ευκαιρία στους προσκυνητές να περάσουν στο νησί και να γευθούν ελεύθερα την ομορφιά και την κατάνυξη του άγιου τόπου και να αποθέσουν ευλαβικά το τάμα για τον γυρισμό των αγαπημένων ναυτικών.

Ουρανία Σολδάτου Εκπαιδευτικός

——————-
Βιβλιογραφία:

Π. Γ. Ροντογιάννης, Ιστορία της Νήσου Λευκάδος, Τ. Α΄. Αθήνα 1980
Διον. Αλικαρνασέως, Ρωμαϊκή Αρχαιολογία Α΄, 50.
Εφημ. Λευκάς, αρ. φύλ. 227, 16-11-83
Γ. Ζαμπέλης, Πρ/ρου, Ενορία Ευαγγελίστριας Λευκάδος, Λευκάδα 2007
Γ. Ζαμπέλης, Πρ/ρου, Προσκύνημα στον Αη-Νικόλα στο Νησάκι, Λευκάδα 2007
Π. Γ. Ροντογιάννης, Η Οικογένεια των Σικελιανών, Σικελιανός – 100 χρόνια από τη γέννησή του, εκδ. Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 1984

Σημείωση: Οι φωτογραφίες πλην της πρώτης και της τελευταίας είναι από το http://arelistefi.blogspot.gr/2011/08/blog-post.html