HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΦίλε μου κουμπάρε Νίκο!

Φίλε μου κουμπάρε Νίκο!

(Γουλιέλμος Δαίρπφελδ και οικογένεια Στεργιώτη)

«Ανασκαφή» στην Ποιητική της Καρδιάς…

Τον Γερμανό Αρχαιολόγο Νταίρπρελδ, τον εγνώρισα από 13 χρωνόν ‘Ηταν από τους Καλούς Ανθρώπους. Πάντα εμήλαγε στη γλώσα μας, την Εληνική…

Δημήτριος Στεριώτης (Μπάρμπα – Μήτσος)

Ο Γ. Νταίρπφελντ (αριστερά) και ο φύλακας Ν. Στεργιώτης (δεξιά)
Ο Γ. Νταίρπφελντ (αριστερά) και ο φύλακας Ν. Στεργιώτης (δεξιά)
«Φίλε μου κουμπάρε Νίκο!» προσφωνεί σε αψεγάδιαστα ελληνικά τον καλοίσκιωτο φίλτατο και κουμπάρο του Νίκο Στεριώτη ο «πάνσοφος σοφός» Γουλιέλμος Δαίρπφελδ, σε γράμμα του από την Κέρκυρα, στις 10 Μάη του 1939, ένα περίπου χρόνο προτού στροβιλιστεί στον ατέρμονα αιώνα…

Στεγάζει αυτή η έκδοση το ακριβό «κατάλοιπο» μιας οικογενειακής σχέσης, σε διάρκεια ενός αιώνα και πλέον, παρακαταθήκη υπέρτατου σεβασμού από πατέρα σε παιδιά, αφότου στο λυκαυγές (1900) του αιώνα που πέρασε, ο Γερμανός ερευνητής θα εγκαταστήσει τον ανασκαφικό και τον ανθρώπινο αγώνα του στη Λευκάδα, αναζητώντας επίμονα και αποφασιστικά στο Νυδρί τα ίχνη της αφής του Ιθακήσιου βασιλιά του Ομήρου….

…Ο Γουλιέλμος Δαίρπφελδ, παίρνοντας μαζί του «από το χέρι» τον πιο κοντινό και γνώριμο του Οδυσσέα, τον ποιητή του, μια μακρά επίμονη θητεία στις γεωγραφικές σπουδές, και την οξυμμένη από την Ιλιάδα συνάντηση με την ιστορία των βασιλιάδων της, θα φθάσει μαζί με τον αιώνα, στο σιωπηλό, ανυποψίαστο για τη «συνωμοτική» μέσα στο χρόνο απάθειά του, Νυδρί για να ιχνηλατήσει εκεί, με συνεπείς επαγωγές, τα τοπογραφικά γνωρίσματα της ομηρικής αλήθειας.

15

Αρχίζει τότε και του τόπου εκείνου και των λιγοστών κατοίκων του η συγχρονία της ιστορίας τους, σύγκραση πολλών ωραίων ιστοριών, ανάμεσα σε δεκάδες λαϊκούς και λόγιους συνοδοιπόρους, όπου εκεί, στον τόπο αυτόν, χάνουν τις ευκρινείς, αλλότριες ταυτότητές τους για να βρεθούν όλοι μαζί καλεσμένοι στο πιο ζωντανό, αθέατο τραπέζι των ανακτόρων του Ομηρικού βασιλιά.

Και όπως ο Όμηρος, περιστοιχισμένος από το προφορικό ποτάμι των λαϊκών δημιο-εργών του αιώνα του και των πριν αιώνων, το ίδιο συναπάντημα στις ρωσικές «μπυλίνες», στα έπη του βορρά και στα τραγούδια της Σουμάτρας, ο Δαίρπφελδ στο Νυδρί θα συναντηθεί σε μιαν οικογενειακή κοινότητα καρδιάς με ντόπιους «ποιητές» και «ιστορικούς», ευφάνταστους παραμυθάδες και ονειροπόλους «πραγματιστές»… που θα παρακολουθήσουν διαδοχικά όλα τα στάδια του ανασκαφικού ταξιδιού του, θα δουλέψουν εργάτες και εμπειρογνώμονες και θα συνθέσουν όλοι μαζί το λαογραφικό πανόραμα της «μεγάλης» και της «μικρής» παράδοσης, ένα folk-urban continuum συνομιλητών του οδυσσειακού έπους.

Οι «αγράμματοι» ποιητές θα γίνουν «αρχαιολόγοι» και «ομηριστές» κατασκευάζοντας τη «Σχολή Γουλιέλμου Δαίρπφελδ» στο Νυδρί, από φιλοπερίεργους και φιλομαθείς, ακαδημαϊκούς ή αυτοδίδακτους ερευνητές του ομηρικού γρίφου και μυημένους τουρίστες.

Οι αδερφοί Στεργιώτη, από αριστερά: Τηλέμαχος, Κώστας, Μήτσος, Τέλης
Οι αδερφοί Στεργιώτη, από αριστερά: Τηλέμαχος, Κώστας, Μήτσος, Τέλης

Αυτή τη «Σχολή» σεβαστικά διασώζουν σήμερα (2006) οι αδελφοί Στεριώτη: Δημήτριος (1927), Κώστας (1928), Τέλης (1932)• ο Τηλέμαχος (1930-1990), έφυγε νωρίς, φιλόλογος ξεχωριστός και μυημένος από παιδί στη θεωρία του αναδόχου του, Γουλιέλμου Δαίρπφελδ.

Ο Πατέρας τους, ο Νίκος Στεριώτης (1896-1977), πιτσιρικάς ακόμα, θα γνωριστεί με τον Γερμανό αρχαιολόγο στα 1910 περίπου και θα δημιουργήσει μαζί του μια σχέση καρδιακή ως το τέλος. Πάμφτωχος και «ορφανός» από αδέρφια -ένας θα σκοτωθεί στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 και τα άλλα θα χαθούν από επιδημία ασιατικής γρίπης- θα συμπαρασταθεί σε τρεις αδερφάδες και θα στήσει το σπιτικό του στο Νυδρί, αφού μπει σώγαμπρος στη Βαυκερή παντρεμένος με τη Θεοδώρα Βερυκίου (1898-1956) (από την Εξάνθεια).

Είκοσι με εικοσιπέντε απάνω-κάτω οικογένειες ζουν στο Νυδρί, αρχές του αιώνα, και ο Νίκος Στεριώτης (η καταγωγή τους από Εγκλουβή), στήνει «εμπορική επιχείρηση» -το μαγαζάκι του, ταβερνίτσα στην αρχή, εμπορικό «mini market» αργότερα εκείνης της εποχής των σταθμισμένων αναγκών και της προπολεμικής ολιγάρκειας.

Με την ευγενική περιέργεια και την πνευματική γνησιότητα του λαϊκού ανθρώπου, θα γίνει από την αρχή ο αφοσιωμένος βοηθός και συνεργάτης του Γουλιέλμου Δαίρπφελδ, που έχει αρχίσει το ανασκαφικό του έργο στην περιοχή με αρχιεργάτη το Σπύρο Γαζή. Η αδερφή του Σταμάτα θα αναλάβει τα καθημερινά (συντήρηση του σπιτιού και φροντίδα, μαγείρεμα) στην κατοικία του Γ. Δαίρπφελδ -δώρο του Κάιζερ, λυόμενο: τέσσερα υπνοδωμάτια σαλόνι κι ένα δωμάτιο μικρότερο καθιστικό με θέα την ήσυχη θάλασσα και τη Μαδουρή.

Τηλέμαχος Στεργιώτης (1930 – 1990)
Τηλέμαχος Στεργιώτης (1930 – 1990)

Το 1930 γεννιέται το τρίτο αρσενικό παιδί του Νίκου Στεριώτη και ο Γερμανός ερευνητής, άνθρωπος της οικογένειας, θα το βαφτίσει, και θα το πει Τηλέμαχο, ανασταίνοντας στο πρόσωπό του το γιο του πλάνητα ομηρικού βασιλιά, που τον αναζητάει επίμονα μεσ’ από τις πυκνές πτυχώσεις των αιώνων.

Ο πρώτος του βαφτιστικός Τηλέμαχος -πάλι- Γαζής στην Παλαιοκατούνα, γιος του αρχιεργάτη του κι ένας ακόμα Λαέρτης αυτός -Βερύκιος– θα συνδέσουν τον ομηρικό μύθο με τη συγχρονική αληθινή εκδοχή του, έχοντας πριν συγχωνεύσει στις πιο αρμονικές ανθρώπινες συζεύξεις το λόγιο με το λαϊκό ήθος και τη διανθρώπινη διαλεκτική του εθίμου που στερεώνει άρρηκτα τους ανθρώπινους δεσμούς: η κουμπαριά, με τη συναισθηματική και την ηθική της διάσταση, όπως τη σφυρηλάτησε στους αξιακούς της κώδικες η λαϊκή παράδοση, εμβολιάζοντας την κοινωνικότητα της μικρής κοινότητας με τα σημαινόμενα μιας εγγύτητας συναισθηματικών και ηθικών δεσμεύσεων, που εκδηλώνεται στη χαρά και στη λύπη, αλλά και στην καθημερινή ανθρώπινη ανάγκη, με την ανθρώπινη διαλεκτική της υψηλής ανταποδοτικότητας.

Γράφει στην επιστολή του της 10ης Μαου 1939, ο Γερμανός «κουμπάρος» Γουλιέλμος Δαίρπφελδ στον Νυδριώτη κουμπάρο του Νίκο Στεριώτη: «…Επειδή η αδελφή σου Σταυρούλα έχει πολλά έξοδα ένεκα της ασθενείας του παιδιού της, σου στέλνω χίλιας δραχμάς δια επιταγής της Εθνικής Τραπέζης, και σε παρακαλώ να παραδώσης το ποσόν εις την αδελφήν σου από το μέρος μας. Ελπίζομεν να γίνη καλά ο Μπάμπης… » Και υπογράφει: Ο κουμπάρος σου-William Dorpfeld.

Οικογενειακή αναμνηστική φωτογραφία της οικογένειας Στεργιώτη (1942). Από αριστερά: ο Τέλης, ο Τηλέμαχος, ο Κώστας, ο πατέρας Νίκος, ο Δημήτριος (Μήτσος). Καθισμένη η μάνα Θεοδώρα Βερυκίου.
Οικογενειακή αναμνηστική φωτογραφία της οικογένειας Στεργιώτη (1942). Από αριστερά: ο Τέλης, ο Τηλέμαχος, ο Κώστας, ο πατέρας Νίκος, ο Δημήτριος (Μήτσος). Καθισμένη η μάνα Θεοδώρα Βερυκίου.

‘Ενα χρόνο αργότερα, την άνοιξη του 1940, σε ηλικία 86 χρόνων, ο Γουλιέλμος Δαίρπφελδ, ο σοφός -και για την λαϊκή, την ελληνική του απλότητα Γερμανός κουμπάρος, θα γείρει σ’ ένα σύμπαν πιο περίπλοκο από το Ομηρικό Θιάκι, αναζητώντας ανάμεσα σε ζωντανά και λησμονημένα βασίλεια, τον πολύπλαγκτο Οδυσσέα του.

Ανάμεσα στους δεκάδες ‘Ελληνες και ξένους επίσημους, από τον επιστημονικό-ακαδημαϊκό κόσμο και την πολιτική, ανάμεσα στους τυπικούς αποχαιρετιστήριους λόγους που θ’ ακουστούν εκεί στην Αγία-Κυριακή, στο «πολυπρόσωπο» ερημητήριό του, ο σαρανταπεντάχρονος Νυντριώτης κουμπάρος και συμπαραστάτης του -και φύλακας του μουσείου και του αγώνα του- Νικόλαος Στεριώτης, θα πει σε «άπταιστα» λαϊκά Ελληνικά λόγια της καρδιάς, χωρίς να ντρέπεται να σφουγγίσει τα δάκρυα: «Πάνσοφε Σοφέ. Σε πενθεί η μεγάλη σου πατρίδα, η Γερμανία. Σε πενθεί η μικρά Ελλάς, σε πενθεί η Λευκάς. Σε πενθεί το Νυδρί, αλλά περισσότερον όλων σε πενθεί η οικογένεια Στεριώτη».

Στιγμιότυπο από ξεναγήσεις του Μήτσου Στεργιώτη στους χώρους των ανασκαφών στο Νυδρί.
Στιγμιότυπο από ξεναγήσεις του Μήτσου Στεργιώτη στους χώρους των ανασκαφών στο Νυδρί.

Το σεβάσμιο δέος της λαϊκής προσφώνησης έμεινε «σώσμα» πνευματικότητας στον τόπο, στους ανθρώπους του, στην οικογένεια Στεριώτη προπάντων: Τον Κώστα τον αρτοποιό, τον Τέλη τον πλωτάρχη, τον Τηλέμαχο – τον φιλόλογο καθηγητή, τον ακριβό βαφτισιμιό του• σε όλη την επιστημονική και την ανθρώπινη σταδιοδρομία του, υπάρχει το νόημα του ανάδοχου και πειστικού δασκάλου του-, τον Δημήτριο -το Μήτσο, που κληρονόμησε τη θέση του πατέρα του, φύλακας του Μουσείου, φύλακας, προπάντων, της χαράς και της αγωνίας του -να κάνει τη δική του, τη λαϊκή συγκίνηση πάνω από της Ιστορίας την αφή, βίωμα μοναδικό πνευματικότητας στους Έλληνες και ξένους επισκέπτες, μεταγλωττισμένο απλά στη γλώσσα της αυθόρμητης λαϊκής ανθρωπιάς …*

(Ο Γ. Δαίρπφελδ πέθανε στο Νυδρί στις 25 Απρίλη του 1940. Τάφηκε στην Αγία Κυριακή, όπως υπήρξε η τελευταία του επιθυμία.)

13


 

*«Φίλε μου κουμπάρε Νίκο! Ανασκάπτοντας τη λαϊκή ποιητική της καρδιάς. (Γουλιέλμος Δαίρπφελδ και οικογένεια Στεργιώτη)». Εισαγωγή – Φιλολογική Επιμέλεια – Επιμέλεια ύλης: Δρ. Παρασκευή Κοψιδά Βρεττού. Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λευκάδας, Αθήνα 2006.

Προηγουμενο αρθρο
Ο Αλή Μπαμπά της Αμφίπολης
Επομενο αρθρο
Μάκης Μελάς: «Συγγενικά πρόσωπα του κυρίου Λιβιτσάνου ενδιαφέρονται για το Ioniοn Star»

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.