Ένα αγνάντεμα της Λευκάδας από ψηλά

(Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε το 1979 στο περιοδικό «Ζήνων»*)

Του κ. Νίκου Ράπτη

Το αεροπλάνο γύριζε απ’ το Παρίσι.
Είχε περάσει ήσυχα απ’ την τόσο ήμερη και καλονοικοκυρεμένη γη της Γαλλίας, είχε στείλει από μακριά φιλικό χαιρετισμό στην όμορφη πατρίδα του Ρουσσώ, είχε ξαφνιαστεί κατόπιν από τη συνάντησή του με το τόσο πολύπλοκο και τόσο άγρια επιβλητικό τοπίο των Άλπεων, είχε περιδιαβάσει διαγώνια, σ’ όλο το πολυκεντημένο μάκρος της, τη χερσόνησο των Απεννίνων και’ μετά ξανοίχτηκε στην απεραντοσύνη τής Μεσογείου.

Μα ξαφνικά, κάπου εκεί στα δυτικά της Κέρκυρας, φάνηκε για μια στιγμή ν’ αλλάζει γνώμη κι άρχισε να στρίβει προς την ανατολή. Και πριν καλά – καλά προλάβει να συνειδητοποιήσει αυτή τη στροφή, οι δέκτες του άρχισαν κι όλας να πλημμυρίζουν από κείνες τις ξέχωρες, τις αργυροχρυσόχρωμες ανταύγειες, από κείνες τις υπερσυνείδητες μουσικομελωδικές ακτινοβολίες πού μόνο αυτή η τόσο φτωχιά μα και τόσο πλούσια γωνιά τής γης, η πατρίδα των Ολυμπίων Θεών, η χώρα τού Απόλλωνα, του Διόνυσου και του Πάνα, έχει το μοναδικό προνόμιο να εκπέμπει και που κάνουν το αίμα και την αναπνοή να μπαίνουν σ’ ένα αλλιώτικο βιωματικό και ψυχοπνευματικό ρυθμό…

Μπροστά στα φιλιστρίνια φάνηκαν ν’ ασπρίζουν κι όλας σε λίγα λεπτά μερικές απόκρημνες ακτές σε γραμμική παράταξη, περήφανες κι αγέρωχες απέναντι στην άγρια απεραντοσύνη του πελάου. Νόμιζε κανείς πώς έχει τανυσμένο μπροστά στα μάτια του ένα παράξενο τόξο: Χορδή του τόξου η κάτασπρη αμμουδιά της Γύρας, κορφή του βέλους ο Λευκάτας, σημάδια στη διαδρομή του βέλους η Αγία Μαύρα κι η Φανερωμένη, ο Αη – Γιώργης στην Εξάνθεια κι ο Αη – Νικόλας στη Νιρά.

Πίσω απ’ τη γραμμή τού βέλους άρχισε ν’ επικαλύπτεται με γοργό ρυθμό το λευκαδίτικο τοπίο, το πρώτο δείγμα της ελληνικής γης προς τα δυτικά, προς την Εσπερία, μα ένα δείγμα τόσο αντιπροσωπευτικό!

Βουνά και κοιλάδες, βράχοι και ρεματιές, ακρωτήρια και νησάκια, όρμοι και ισθμοί, δρομάκια κι ανηφοριές, χωριουδάκια σκορπισμένα κοντά στις ακτές και στ’ απάνεμα πλάγια.

Το όλο τοπίο πέφτει και ημερώνει προς τα βορειανατολικά κι ανακατώνεται και πάλι προς τα νότια. Πλούσιες παραλλαγές συνενωμένες σε μια καλοζυγισμένη αρμονία!

Η Ελάτη, ο Αη Λιάς, το Μέγα Όρος, τα Σταυρωτά, τέσσερα ψηλά σημάδια στα οποία συγκεντρώνεται κι αποκορυφώνεται ή αρχιτεκτονική της λευκαδίτικης γης. Συμπληρώματα, σε χαμηλότερο πλάνο, οι Σκάροι, το βουνό του Πόρου, το βουνό τής Ευγήρου και τής Κοντάραινας, το βουνό τ’ Αθανου. Μικρά σημάδια όλα αυτά από δώ ψηλά, που όμως στην πραγματικότητα στάθηκαν ικανά να δημιουργήσουν διαφορετικούς προσανατολισμούς και διαφορετικές νοοτροπίες! Γιατί κανείς, νομίζω, δεν θα αρνηθεί πώς ο μπονρανέλος, ο Τσουκαλαδιώτης, ο Αηγκιώτης, ο Καλαμιτσιώτης, ο Ξαθήτης κι ο Δρυμωνιώτης, ο Γκλουβισάνος και ο Χορτιώτης, ο Διαμαλιανίτης κι ο Αηπετρίτης, ο Μανασιώτης κι ο Ρουπιακιώτης, οΣυβριώτης κι ο Βασιλικιώτης, ο Αηλιώτης κι ο Χαραδριώτης, ο Μαραντοχωρίτης κι ο Πορσάνος, ο Φτερνιώτης και ό Καταχωρίτης, ό Νιοχωρίτης κι ο Νυδριώτης, ο Ρεκατσινιώτης, ο Καρσάνος κι ο Πιατσανίτης, ο Πλατστομίτης κι ο Βαυκερίτης, ο Κατουνιώτης κι ο Φρυνιώτης, ο Σφακσάνος κι ο Απολπαινιώτης, ο Μεγανησιώτης κι ο Καλαμισάνος δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα.

Απ’ τα παλιά τα χρόνια, από τότε πού πρόσφεραν σε κάποιον στους ξένους τόπους όλα τα καλά της γης, αλλά εκείνος δεν θέλησε να τα αλλάξει με μόνο το αντίκρισμα της καμινάδας του αγαπημένον σπιτιού του, ό Λευκαδίτης ήταν τόσο στενά δεμένος με τη γη του, που όχι μόνο ένοιωθε ανείπωτη χαρά με το να τη χτενίζει αδιάκοπα με το τσαπί του, – όχι μόνο έδινε σ’ αυτή αφειδώλευτα όλη τη ζωή του, σπάζοντας με τον κασμά και τη βαριά τα ηλιοπύρωτα στουρνάρια της, τακτοποιώντας και μετρώντας ένα – ένα με τα δάχτυλά του τα λιθάρια της και κάνοντας τις πλαγιές της αμπέλια και λιοστάσια, όχι μόνο την έβαφε πρόθυμα με το αίμα του, όπως ό Φωτεινός, αλλά και αποτύπωσε βαθειά μέσα στο σώμα του και την ψυχή του τα ιδιαίτερα χρώματά της. Έτσι οι όμορφες παραλλαγές τού λευκαδίτικου τοπίου αντιστοιχούν σε όμορφες παραλλαγές των χαρακτηριστικών των κατοίκων τού νησιού.

Ένα από τα πρώτα σκιρτήματα του ματιού πάνω στο σώμα τής Λευκάδας, από τα δυτικά, ο γραφικό ς όρμος του Αη Νικήτα με το δικό του ξεχωριστό χαμόγελο. Αλλά του βλέμματος τ’ αντιφέγγισμα γλιστράει γρήγορα πιο βορεινά κι ανατολικά, εκεί στην ήρεμη λιμνοθάλασσα πού μέσα της καθρεφτίζονται τα χρώματα τής πόλης. Από κει το μάτι προχωρεί χοροπηδώντας προς τα νοτιοανατολικά, για να βυθιστεί στη μυστηριακή σαγήνη του όρμου της Αγίας Κυριακής, πού προσκαλεί στοργικά κοντά του, όπως η μάνα τα κλωσσόπουλα, τη Μαδουρή, το Χελώνι, το Σκορπιό, το Σκορπίδι και το πρωτότοκό του το Μεγανήσι.

Λαίμαργο το μάτι παρασύρεται πιο κάτω, προς τα σκέλια τού νησιού, απ’ τις λαγνείες τού όρμου τής Βασιλικής και τού μικρού γραφικού ορμίσκου τού Φόρκινα με τη γλυκιά ανάμνηση τής παλιννόστησης τού πολυβασανισμένου κι αδάμαστου Οδυσσέα.
Στα βορεινά του το νησί σκύβει προς την ανατολή, για να -ψιθυρίσει τα μαγικά λόγια τού Ορφέα στο ακαρνανικό αυτί τής μεγάλης στεριάς. Στο νότο ανοιχτό τα παράθυρα και οι αυλές προς τ’ αλλά αδερφονήσια του, την Κεφαλονιά και την Ιθάκη.

Πίσω απ’ τη ράχη τού νησιού μια μικρή βούλα μέσα στο άγριο πέλαγος, ο Τρυπητός, το υποθαλάσσιο ορμητήριο του θρυλικού «Παπανικολή».

Και κάπου και μπροστά, στη μέση του στήθους, ξεχωρίζει το λιβάδι και το κεφαλοχώρι τής Καρυάς κι ανάμεσα τους η πλαγιά που έχει στην κορφή της το άνοιγμα του μικρού αναποδογυρισμένου κώνου, παμπάλαιον ηφαίστειον, που μπορεί να το φανταστεί κάνεις σαν ξέσπασμα της καρδιάς του νησιού μέσα στην απεραντοσύνη του χρόνου!!

Πολύ νευρωμένη γενικά και πολύ εκφραστική η όλη εικόνα του μικρού νησιού από ψηλά. Θάλεγε κανείς πώς, με τη ράχη γυρισμένη προς το πέλαγο ς, μια ράχη φορτωμένη με τόσα ερεθίσματα και τόσο πολλές εμπειρίες απ’ τη Δύση, βαδίζει προς το μέρος της ανατολής, προς την παλιά και την καινούργια πρωτεύουσα, αναζητώντας ένα καινούργιο αντάμωμα, μια νέα γόνιμη και δημιουργική συνεργασία. Ξεχασμένη σε μια θέση πού της ταιριάζει να είναι βιτρίνα (όπως ήταν και στο παρελθόν), η «φωλιά τ’ αρματολού» μοιάζει σαν να προσπαθεί να πραγματοποιήσει μια δυναμική κίνηση ανάκαμψης προς τ’ ανατολικά, για να εκφράσει ένα παράπονο παραγνώρισης και εγκατάλειψης.
Όμως το πλούσιο αγνάντεμα γρήγορα τελειώνει καθώς τ’ αεροπλάνο, μη μπορώντας να σταματήσει έχει κι όλας διαβεί πέρα από τ’ κανονικά βουνά.

Στο βάθος φαίνεται τώρα, απ’ την άλλη μεριά, για μια τελευταία ακόμη φορά, ό Λευκάτας, ξεμακρυσμένος μέσα στο χρυσωμένο πέλαγος, δείκτης στραμμένος προς την κατεύθυνση του απείρου,

Η φουρτουνιασμένη φαντασία μου ακούει νάρχονται από κει, απ’ το άσπρο αυτό εξιλαστήριο σημάδι μέσα στην απεραντοσύνη του χωροχρόνου, οι παράξενοι απόηχοι μιας υπερκόσμιας τελετουργίας που ανανεώνεται αδιάκοπα γύρω από τον αιώνια κάτασπρο βωμό του Λευκάτα: Ανάμεσα απ’ τον ατέλειωτο ρόγχο των αμέτρητων άσπρων δαμαλιών -κυμάτων που θυσιάζονται ασταμάτητα στο βωμό, κάτω απ’ το φωτεινό βλέμμα τού παντογνώστη Απόλλωνα, ακούω τον απόηχο μιας τραγικής σαπφικής διαμαρτυρίας που συνεχίζει ασταμάτητα να ζητάει αγάπη. Περισσότερη αγάπη και φροντίδα για το όμορφο νησί.

*Ο «Ζήνων» είναι ένας Φυσιολατρικός σύνδεσμος του Πειραιά που ιδρύθηκε το 1931. Το αντάμωμα του Συλλόγου με τη Λευκάδα είχε σαν αποτέλεσμα την έκδοση το 1979, ενός βιβλίου – Λευκώματος με τίτλο «Αφιέρωμα στη Λευκάδα»