HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΈνα ερειπωμένο εκκλησάκι, έξω από τον Πόρο Λευκάδας

Ένα ερειπωμένο εκκλησάκι, έξω από τον Πόρο Λευκάδας

Του Αντώνη Γ. Περδικάρη

Μια άποψη για το παλιό εκκλησάκι έξω από το Πόρο Λευκάδας («Μαύρα Νερά»)

Εικόνα 1: Το ερειπωμένο εκκλησάκι, έξω από τον Πόρο Λευκάδας

Στα Νότια του Χωριού Πόρος της Λευκάδας, εκεί που το ομώνυμο βουνό σμίγει με τη θάλασσα, στα στενά με το Μεγανήσι, αναφέρεται η ύπαρξη μιας παλιάς ερειπωμένης εκκλησίας, που οι κάτοικοι υποστηρίζουν ότι ήταν του αγίου Νικήτα. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα:

…Ἀριστερά μας τὸ Μεγανῆσι πνίγεται στὸ σταχτογάλανο χρῶμα τῆς ἐλιᾶς καὶ στὸ βαθυπράσινο τοῦ λόγγου, κι ἀπὸ τ᾿ ἀμέτρητα λοφογύριστα λιμανάκια του βαρκοῦλες μπαίνουν καὶ βγαίνουν μ᾿ ἁπλωμένα τὰ πανιὰ, καὶ τρέχουν καὶ χάνονται καὶ φτερουγίζουν πάνω στὸν ἀφρὸ σὰν ἄσπρες πεταλοῦδες.
Δεξιά μας, σκιερὸ καὶ βαρύ, ὁλόρθο καὶ κατάφυτο, ὑψώνεται τὸ μακρόστενο βουνὸ τοῦ Πόρου τῆς Λευκάδος, ποὺ ᾿κεῖ στὸ τέλος του κόβεται ἀπότομα ἀπὸ κρημνοὺς καὶ χαλάσματα.
– «Βλέπεις, συνέχισε ὁ θεῖος μου, ἐκεῖ ποὺ τελειώνει τὸ βουνό; Τὸ λένε στὸ Μαῦρο νερό. Πάτο δὲ βρίσκεις. Εἶναι πολὺ βαθειὰ τὰ νερὰ καὶ μαῦρα. Ἐκεῖ, πάνω στὰ χαλάσματα, βρίσκεται μιὰ μικρὴ πολὺ παλιὰ Ἐκκλησούλα, ὁ Αη – Γκήτας. Ἄλλοτε στεκόντανε καλὰ, τώρα ὅμως ἐρείπια μόνο ὑπάρχουν, ποὺ κουρνιάζουν τὰ νυχτοπούλια. Αὐτὸ τὸ Ἐκκλησάκι ἔχει ἱστορία, καὶ μάλιστα θλιβερὴ καὶ πονεμένη.»…(1)

Προκειμένου να επαληθευθεί ή να διαψευσθεί η άποψη των κατοίκων, διερευνήσαμε την ύπαρξη του ναού αυτού σε παλαιότερους χάρτες της περιοχής, όταν πιθανότατα ο ναός ήταν εν λειτουργία. Πράγματι, διαπιστώθηκε οτι σε χάρτη του 1757(2) (περίοδος της Ενετικής κυριαρχίας) που έγινε από τον Girolamo Delanges, μηχανικό της Ενετικής διοίκησης, καταγράφεται ο ναός αυτός:

Εικόνα 2: Λεπτομέρεια του χάρτη του G. Delanges (1757). Mε κόκκινο κύκλο σημειώνεται η θέση του ναού.

Όπως φαίνεται όμως και στην παραπάνω εικόνα (εικόνα 2), πρόκειται στη πραγματικότητα, για ναό του αγίου Νικία (S. Nichia) και όχι για ναό του αγίου Νικήτα (S. Nichita). Λάθος του χαρτογράφου θα ισχυριζόταν κάποιος. Ωστόσο θεωρώ ότι αποκλείεται κάτι τέτοιο, αφού στην ακριβώς αντιδιαμετρική θέση επί της ακτογραμμής του Νησιού, υπάρχει η περιοχή του Αγίου Νικήτα και το όνομα εκεί αναγράφεται κανονικά.

Το σφάλμα προφανώς είναι των κατοίκων. Κατά την άποψή μου οφείλεται αυτό στην ομοιότητα των δύο ονομάτων στη γραπτή τους μορφή. Κάπου υπήρχε -πιθανώς γραπτή- η πληροφορία με το όνομα του αγίου και με δεδομένο ότι στην Ορθόδοξη Εκκλησία, δεν αναφέρεται άγιος Νικίας, υπέθεσαν -οι κάτοικοι- ότι επρόκειτο για τον άγιο Νικήτα. Η λογική αυτή όμως δεν είναι σωστή, καθώς πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας, ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία της Λευκάδας ήταν για μεγάλο διάστημα αποκομμένη από την μητέρα Εκκλησία-το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης- εξ αιτίας των γεωπολιτικών συνθηκών και καθώς δεν υπήρχε η άμεση αλληλεπίδραση, λογικό είναι να διατήρησε στη περιοχή τη λατρεία και τους ναούς κάποιων παλαιών αγίων, οι οποίοι έχουν πλέον ξεχαστεί στις άλλες ορθόδοξες περιοχές και έχουν εκλείψει από τα σύγχρονα αγιολόγια της Εκκλησίας.

Ποιος όμως ήταν ο άγιος Νικίας, προς τιμή του οποίου υπήρχε ο παλαιός αυτός ναός; Ασφαλώς δεν είναι εύκολη η απάντηση, αφού δεν υπάρχει κάποιο άλλο στοιχείο. Καθώς όμως η Λευκάδα, μέχρι τον 8ο αιώνα υπαγόταν στο Πατριαρχείο της Ρώμης, θα πρέπει να ανατρέξουμε σε εκκλησιαστικούς συγγραφείς της Δυτικής Εκκλησίας που αναφέρονται σε προσωπικότητες που ανακηρύχτηκαν απ’ αυτήν άγιοι. Ένας εξ αυτών με εξαιρετική μόρφωση και μεγάλο συγγραφικό έργο είναι ο όσιος Ιερώνυμος, άγιος και διδάσκαλος της Εκκλησίας μας, που ήκμασε τον 5ο αιώνα (3).

Σε ένα από τα βιβλία του αγίου Ιερωνύμου συγκεκριμένα, στο « De viris illustribus» (=Περί ανδρών επιφανών)(4), αναφέρεται – ανάμεσα σε πολλές εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής του και της κλασσικής αρχαιότητας- «ο Νικίας, ο επίσκοπος της Romatia», τον οποίο ο Ιερώνυμος θεωρούσε σημαντική προσωπικότητα, κυρίως εξ αιτίας του συγγραφικού του έργου, το οποίο φέρεται ότι αποτελούταν από 6 συγγράμματα, απευθυνόμενα στα νεοφώτιστα μέλη, της τότε Χριστιανικής Εκκλησίας(5).

Παρ’ όλο που η πόλη όπου διετέλεσε επίσκοπος ο Νικίας, η ονομαζόμενη «Romatia», δεν είναι σήμερα γνωστή, οι ιστορικοί πιστεύουν ότι ταυτίζεται με την Ιταλική Ακυληία ή Ακουιληία (Aquileia), μια αρχαία Ρωμαϊκή πόλη, στον μυχό της Αδριατικής θάλασσας, στην άκρη των λιμνοθαλασσών. Προς την άποψη αυτή συνηγορεί και το γεγονός ότι σώζεται επίσης και επιστολή του αγίου Ιερωνύμου προς τον «Νικία, υποδιάκονο της Ακυληίας»(6), ο οποίος εικάζεται ότι είναι το ίδιο ακριβώς πρόσωπο, όταν όμως ακόμα δεν είχε αναδειχθεί σε επίσκοπο της περιοχής.

H πόλη Ακυληία, είναι γνωστό ότι υπήρξε στην αρχαιότητα σημαντικό κέντρο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, χάρη στην καίρια στρατηγική της θέση. Ήταν μία από τις μεγαλύτερες πόλεις του αρχαίου κόσμου και ο πληθυσμός της έφτασε τους 100.000 στο τέλος του 2ου αιώνα Μ.Χ.. Η ακμή της Πόλης σταμάτησε πάντως οριστικά στα μέσα του 5ου αιώνα, καθώς το 452 Μ.Χ. καταστράφηκε από τους Ούννους του Αττίλα ολοσχερώς, και – όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται- δεν μπορούσε να αναγνωρισθεί η αρχική της θέση. Οι κάτοικοι της πόλης αυτής καθώς και των γύρω οικισμών, προκειμένου να σώσουν τις ζωές τους, κατέφυγαν στη παρακείμενη λιμνοθάλασσα, όπου ίδρυσαν νέες πόλεις. Η σημαντικότερη εξ αυτών, η Βενετία, ήταν αυτή που αργότερα κυριάρχησε στη περιοχή.

Ο θάνατος του αγίου Νικία τοποθετείται το έτος 458 Μ.Χ. Η (ενιαία τότε) Χριστιανική Εκκλησία είχε ορίσει ως ημέρα μνήμης του, την 22α Ιουνίου(7).

Ευχαριστίες: Ευχαριστώ για την συμβολή τους στην εργασία αυτή τον π. Σιλουανό Μεταξά (από την Ι.Μ. Φανερωμένης, Λευκάδας) και τους κ.κ. Απόστολο Τζελιάτη (Βιβλιοθήκη Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.) και Σπυρίδωνα Πιέρρο (Βιβλιοθήκη Δήμου Θεσσαλονίκης)

(1) Πάλμος Κ. (2012): «Ο παράξενος καπετάνιος», διήγημα, Πόρος Λευκάδος
(2) Ο χάρτης είναι ο 18ος στον χαρτόδετο κώδικα με τον γενικό τίτλο «Topografia dalmata e greca», που φυλάσσεται στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας, με την ένδειξη Manoscritti Italiani, Classe VI 492 (10061). Έχει σχεδιαστεί σε χειροποίητο χαρτί διαστάσεων 125Χ75 εκ. με πέννα και ακουαρέλα σε αποχρώσεις πράσινου και κίτρινου, σε κλίμακα σχεδίασης 3000 βενετικών γεωμετρικών βημάτων. Ο χάρτης παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Δ΄ Πανιόνιο Συνέδριο από τον Ν. Γ. Μοσχονά, «Χειρόγραφος τοπογραφικός χάρτης Λευκάδας και Αμβρακικού του 18ου αιώνα στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας», Δ΄ Πανιόνιο Συνέδριο, Πρακτικά, τόμ. Α΄ [Κερκυραϊκά Χρονικά 23], Κέρκυρα 1980, σελ. 274-279.
(3) Φ. Σ. Ιωαννίδης Φ. Σ. (2004): «Εκκλησιαστική Γραμματολογία. Συγγραφείς και Πατέρες της Δύσης (Β΄– ΣΤ΄ αιώνας», Τόμος Α΄ (έκδ. Βάνιας) Θεσσαλονίκη 2004
(4) Το σύγγραμμα που διασώθηκε ακέραιο, συντάχθηκε στη Βηθλεέμ, το έτος 392. Περιέχει τους βίους και την εργογραφία 135 ανατολικών και δυτικών Πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων.
(5) Jerome and Gennadius (Copyright 2016): “Lives of Illustrious Men”, Chapter XXII (Aeterna Press) London
(6) Jerome St/ Schaff Philip (editor) (1892): “The Principal Works of St. Jerome “ p. 11 & 54-55 (Christian Literature Publishing Co) N.York
(7)THE BENEDICTINE MONKS OF ST. AUGUSTINE’S ABBEY, RAMSGATE (1921): “ The Book of the Saints” (A & C Black L.T.D.) London, p. 201

Προηγουμενο αρθρο
Πότε θα λειτουργήσει το νέο Νοσοκομείο ρωτά τον Υπουργό ο βουλευτής Θανάσης καββαδάς
Επομενο αρθρο
«Εφανίστη ένα θεριόψαρον της θαλάσσης εις τον Αϊάννη τ' Ατζούση στο πέλαο»

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.