Αμπέλια και Οίνος: Ο Πλούτος του Παρελθόντος

Κατά τη διάρκεια των περασμένων αιώνων oι λόφοι απέφεραν στον αγρότη το κύριο εισόδημά του. Αυτό είναι εμφανές από τα απομεινάρια των βαθμίδων των χωραφιών που καλύπτουν μεγάλο μέρος της δυτικής ημιορεινής Λευκάδας.

Ωστόσο ο λόγος για την απότομη αυτή ανάπτυξη είναι σύνθετος και δεν είναι εύκολα κατανοητός. Τα βασικά γεγονότα μπορούν να προσδιοριστούν ως εξής: Κατά τη μεγάλη διάρκεια της τουρκικής κατοχής της Ελλάδας, όπου η καλλιέργεια κρασιού καταστελλόταν, η Λευκάδα παρέμεινε κυρίως έξω από αυτά.

Παρόλα αυτά οι Ενετοί και αργότερα η Ιταλία και η Γαλλία που κυβερνούσαν το νησί εισήγαγαν κρασιά από τη Λευκάδα. Αυτό συνέβη κυρίως μετά το 1863 όταν ένα έντομο, η φυλλοξήρα, που ήρθε από την Αμερική κατέστρεψε μεγάλο μέρος των αμπελώνων στη κεντρική Ευρώπη. Το σκούρο κρασί από τη Λευκάδα εξαγόταν χύμα για να βελτιωθεί το χρώμα των κρασιών της Γαλλίας και άλλων χωρών…

Παλαιότερα τα τρυγημένα σταφύλια μεταφέρονταν σπίτι σε χειροποίητα καλάθια για να πατηθούν με τα πόδια στο πατητήρι. Το κρασί μεταφερόταν σε τουλούμια που φόρτωναν σε γαϊδούρια στο Πόντι και στον Άγιο Νικήτα όπου και φορτώνονταν σε πλοία για εξαγωγή.

Το κρασί επίσης φυλασσόταν σε πέτρινες δεξαμενές, των οποίων τα απομεινάρια μπορεί κανείς ακόμα να δει κοντά σε παλιά χωριάτικα σπίτια. Το κρασί που επρόκειτο να πουληθεί σε οινοποιείο ή να πουληθεί στην απέναντι στεριά αποθηκευόταν και μεταφερόταν σε ξύλινα βαρέλια. Μερικοί τεχνίτες συνέχισαν να κατασκευάζουν ξύλινα βαρέλια μέχρι τη δεκαετία του εξήντα όταν και αντικαταστάθηκαν από πλαστικά δοχεία.

Μετά το 1915 ο συνεταιρισμός του ΤΑΟΛ ανέλαβε το κύριο εμπόριο κρασιού στη Λευκάδα. Το κρασί που συλλεγόταν, φυλασσόταν σε μεγάλες τσιμεντένιες δεξαμενές στη Βασιλική, στην Εξάνθεια, στους Σφακιώτες και στο Πέραμα (Κάστρο) και εξαγόταν ή πωλούνταν χύμα σε διάφορες πόλεις στην Ελλάδα αναλόγως τη ζήτηση…

Όταν ήρθα στη Λευκάδα, το 1962, παρατήρησα ότι οι αγρότες ήταν περήφανοι για το κρασί τους. Το κρασί συνόδευε κάθε γεύμα και έχαιρε μεγάλης εκτίμησης. Στα εστιατόρια και στις κάβες το κρασί ήταν φθηνό και πωλούνταν με το κιλό. Μετά το 1965 η παραδοσιακή κατανάλωση του κρασιού ακόμα και στις γιορτές αντικαταστάθηκε σιγά -σιγά από την εμφιαλωμένη γερμανικού τύπου μπύρα που παραγόταν στην Κρήτη.

Στον κάμπο της Βασιλικής και σε παρόμοιες τοποθεσίες, οι αγρότες παρήγαγαν σταφίδες. Ήταν η πολύ γλυκιά πρώιμη ποικιλία πιθανότατα Τζάντε που έχει μικρές σκουρόχρωμες ροζ ρώγες.

Άπλωναν τα τρυγημένα σταφύλια σε σκληρό έδαφος μέχρι να ξεραθούν πλήρως και να είναι έτοιμα προς πώληση στο ΤΑΟΛ. Κατά τη διαδικασία της ξήρανσης, η οποία διαρκούσε αρκετές ημέρες, έπρεπε να γυρίζουν τα σταφύλια αρκετές φορές και τις νύχτες τα κάλυπταν με πανιά για να τα προστατεύσουν από την πρωινή υγρασία ή την ξαφνική βροχή…

Το ελβετικό πρόγραμμα προσπάθησε να υποστηρίξει τους οινοκαλλιεργητές με δύο τρόπους πρώτα μέσω της εισαγωγής και αργότερα μέσω της τοπικής κατασκευής τσαπιών. Οι αγρότες προτιμούσαν την ελβετική ατσάλινη αξίνα, τη λεγομενη
Karst (Κάρστ) καθώς διευκόλυνε το τσάπισμα των αμπελιών την άνοιξη. Δυστυχώς η ντόπια κατασκευή του αντίγραφού της ήταν μη ικανοποιητική. Δεύτερον, στέλνοντας έναν ταλαντούχο άνδρα από την Εξάνθεια στη Λωζάννη, για να σπουδάσει οινοποιία. Εξαιτίας όμως της δικτατορίας που ακολούθησε παρέμεινε στην Ελβετία και δεν επέστρεψε ποτέ στο νησί για να βοηθήσει στη βελτίωση της παραγωγής κρασιού.

Κάθε σπίτι στη Λευκάδα είχε μία ή περισσότερες κληματαριές που στηρίζονταν σε κολώνες από ξύλο ελιάς. Το να ξαποσταίνεις και να πίνεις κάτω από τον ίσκιο μιας κληματαριάς ήταν μεγάλη χαρά και τόσο αναζωογονητικό! Θυμάμαι ότι είχα φάει πολλές φορές ενώ συζητούσα με φίλους κάτω από μια κληματαριά κατά τη διάρκεια της μεσημεριανής ξεκούρασης ή τις καλοκαιρινές νύχτες. Οι έξυπνοι αγρότες είχαν κάμποσες ποικιλίες κρασιού, κάτι που τους έδινε τη δυνατότητα να απολαμβάνουν σταφύλια από τον Ιούλιο μέχρι τον Δεκέμβριο…

Κείμενο και φωτογραφίες: Fritz Berger από το βιβλίο: «Η Μορφή των Χρόνων – Λευκάδα 1962 -2016», Έκδοση Πνευματικό Κέντρο Λευκάδας.