Γεράσιμος Ν. Αρβανίτης: «Βιώματα και μνήμες ιστορίας και ζωής»

Παρουσίαση Βιβλίου
Γεράσιμος Ν. Αρβανίτης. «Βιώματα και μνήμες ιστορίας και ζωής»

(εκδόσεις Μετρονόμος, Αθήνα ,2015 ,σελ.441).

Ένα σπάνιας ποιότητας και σημασίας βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα γραμμένο από ένα ταλαντούχο λαϊκό αφηγητή , τoν παπα-Γεράσιμο Αρβανίτη (1912-1994).

Πρόκειται για την καλύτερη μυθιστορία του πραγματικού, που καλύπτει μια έκταση από τις αρχές μέχρι το τέλος περίπου του 20ού αιώνα . Περιεχόμενα του βιβλίου : Αρβανίτες και Αλβανοί, Η παιδική ηλικία του συγγραφέα, Στρατιώτης, Το έπος του 1940-1941, Κατοχή , Ο γάμος του , Εμφύλιες συγκρούσεις , (Λευκάδα , Λαϊνάκι , Ήπειρος, Ιεροδιάκονος Μονής Βελλά, Η παρουσία του ως Διάκου και Ιερέα , Λαογραφικά Λευκάδας (εργασίες του χωριού , ήθη και έθιμα Αγίου Πέτρου), ιστορίες του παλαιού καιρού , Επτάνησα, (με την ιστορία τους και την ιστορία της Λευκάδας μέσα στην ιστορία της Επτανήσου). Παρατίθενται ποιήματα , στο τέλος του βιβλίου. Δεν πρόκειται για μια εική και ως έτυχε παράθεση γνωστικών στοιχείων . Αλλά πρόκειται για τη συναρπαστική αφήγηση ενός αληθινά ταλαντούχου συγγραφέα , με λόγο σύντομο και σύμμετρο, προσωπικό , με το σύνολο των στοιχείων και των λεπτομερειών να μεταβάλλεται σε σύνθεση , που δείχνει το εύρος της σκέψης του συγγραφέα και το βάθος της ηθικής ποιότητας ενός λαϊκού ανθρώπου για τη λευτεριά και τη δικαίωση , για τις καλύτερες προθέσεις της ιστορίας. Και μαζί εκφράζει τον αποτροπιασμό του για το ειδεχθές φονικό , που έρχεται και ξαναέρχεται στο ιστορικό προσκήνιο και που η ανθρωπότητα κάποτε μπορεί να ξεπεράσει.

Δεν πρόκειται για μια αφηρημένη παράθεση απόψεων και καταστάσεων: Πρόκειται για λεπτομερείς συναρπαστικές περιγραφές με συγκεκριμένα πρόσωπα και πράγματα: Οι σελίδες για το έπος του ‘40 στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας ,(παρά το πλήθος των στοιχείων και των αναφορών που έχουν δει το φως της δημοσιότητας ως τις μέρες μας έχουν την πρωτοτυπία του προσωπικού που ανασυνθέτει το ουσιώδες, όπως θα σημείωνε ίσως ο σπουδαίος διηγηματογράφος Δημήτρης Χατζής ) , και μπορούν να περάσουν στα σχολικά βιβλία , ως μνήμη εσαεί. Το ίδιο σπουδαία είναι και τα στοιχεία και οι περιγραφές για την τραγική σύγκρουση στο Λαϊνάκι και στα χωριά της νότιας Λευκάδας , και στην Ήπειρο (Άρτα και Πρέβεζα). Οι λεπτομερείς περιγραφές είναι εφάμιλλες ή και ξεπερνούν τις εικόνες του ιταλικού νεορεαλισμού στον κινηματογράφο ως έκφανση της αλήθειας . Η πραγματικότητα , όπως την απεικονίζει με γρήγορη ροή ο παπά-Γεράσιμος, ξεπερνάει ενδεχομένως την ευρηματικότητα της αντίστοιχης νεοελληνικής και ευρωπαϊκής λογοτεχνίας . Χωρίς να είναι αποτέλεσμα μελετημένης πρόθεσης δημιουργεί μια σπάνια συμμετρία στην αφήγηση και αποδίνει μια σπάνια πραγματολογική αλήθεια .

Η πορεία του, ως ιερέας , αγαθοποιό στοιχείο πάντοτε , οι εκκλησίες που επισκευάζει και ανακατασκευάζει στις περιοχές όπου υπηρετεί , ζώντας ο ίδιος σε συνθήκες σκληρές , κάποτε και αφόρητα σκληρές , μέσα σε παγερά δωμάτια μακριά από την οικογένεια του , πάντοτε μέσα στον κόσμο και πάντοτε σε συνθήκες ασφυκτικής μοναξιάς . Στα 32 χρόνια της ιεροσύνης του είναι ζήτημα αν υπηρέτησε 8 ή 10 μήνες στο χωριό του , τον Άγιο Πέτρο Λευκάδας έτσι που το βάρος μιας πολυμελούς οικογένειας με έξι παιδιά να σηκώσει μόνη της η γυναίκα του Ευφροσύνη , που χρειάστηκε να επιδείξει αληθινό ηρωισμό για να κρατήσει την πολυμελή τους οικογένεια και να καταστεί αντάξια σύντροφος του παπά –Γεράσιμου .

Επανερχόμαστε στην έννοια της λογοτεχνίας : Η λαϊκή λογοτεχνία (λογοτεχνία που γράφεται από ανθρώπους εκτός εν πολλοίς της θεσμοθετημένης εκπαίδευσης – και γράφεται η λέγεται προφορικά – για αιώνες – όχι σπάνια αυτή η λογοτεχνία πραγματώνει μια κίνηση της σκέψης , από το βαθύτατο αίτημα του αγώνα της εθνικής κυριαρχίας προς τον αυθόρμητο θρήνο για τον άνθρωπο που πέφτει στη μάχη . Ο θρήνος αυτός απλώνεται όχι μόνο προς τους φίλους αλλά και προς τους εχθρούς . Εύκολα διαπιστώνεται και η παρουσία του άλλου , του ξένου , που επίσης για τον λαϊκό δημιουργό είναι άνθρωπος που πάσχει . Μια βαθειά αίσθηση του πόνου που κάποτε δημιουργεί μεγάλη ασυμβατότητα μεταξύ λαϊκής και λόγιας παράδοσης . Είναι προφανές ότι πρόκειται για μια θεώρηση του κόσμου που μας παραπέμπει κάθε φορά στην αναγκαιότητα για ένα καινούργιο σκαλοπάτι κατανόησης του κόσμου.

Η υπέρβαση πραγματοποιείται σε οριακά σημεία της ιστορικής πραγματικότητας : ανυπέρβλητες συγκρουσιακές καταστάσεις , πόλεμος – ειδεχθές φονικό – υπερβολική αδικία, που παράγει πάντοτε συναισθηματική έξαρση , επαναστατικότητα , και γενικότερη αναγωγή της σκέψης προς μια έννοια που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε αυθεντικό διεθνές δίκαιο. Ως φορείς μιας μεγάλης – και σχεδόν αδιερεύνητης – παράδοσης , και με εντελώς προσωπικό τρόπο , οι λαϊκοί δημιουργοί κάποτε συνθέτουν εκτός των άλλων και μια τέχνη πηγαίας ανθρωπιάς .

Ενταγμένος μέσα σε αυτή τη μεγάλη παράδοση , ο παπά – Γεράσιμος Αρβανίτης βοηθάει τη μνήμη μας να μη σβήσει , να δούμε και να ξαναδούμε τα τραγικά συμβάντα και την όλη πραγματικότητα κάτω από την οπτική τού πώς μπορούμε – και οφείλουμε – να οδηγηθούμε σε ένα καλύτερο μέλλον .

Στο σημείο αυτό συγχαίρω θερμά την οικογένειά του , και όλως ιδιαιτέρως την κόρη του κ. Μαρία Αρβανίτη – Μαραγκού , για τη δακτυλογράφηση ολόκληρου του κειμένου , για το συγκινητικό της ενδιαφέρον και την επιμονή της – ηρωική μέσα σε άκρως δυσχερείς για την ίδια προσωπικές συνθήκες – να δει αυτό το βιβλίο το φως της δημοσιότητας ως μια εναγώνια προσφορά στη μνήμη του πατέρα της .

Σπύρος Βρεττός
Συγγραφέας-Δ.φ.