Διαταγή για τη διενέργεια αυτοψίας στο νερό που φτάνει με το υδραγωγείο στην Αγία Μαύρα (1564)

Μερικές απαραίτητες νομίζουμε διευκρινίσεις για την κατανόηση του παρακάτω κειμένου. Το 1564 η Λευκάδα βρίσκεται υπό Τουρκική κατοχή. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Αγία Μαύρα, η πόλη που βρισκόταν μέσα στο Κάστρο μαζί με τις δυο συνοικίες που υπήρχαν έξω από αυτό, ανατολικά και δυτικά. Την «Άλλη Μεριά» και τη «Χώρα». Οι περιοχές υδρεύονταν από τη Μεγάλη Βρύση μέσω ενός δικτύου που διέσχιζε τη σημερινή κεντρική αγορά και το ιβάρι. Λείψανα του Οθωμανικού Υδραγωγείου είναι οι πλάκες που βλέπουμε κατά μήκος του ιβαριού όταν είναι κατεβασμένα τα νερά. Το παρακάτω Σουλτανικό διάταγμα επιλέχτηκε για τη σοφία, τη δικαιοσύνη και τη σύνεση που αντιμετωπίζει τη διαχείριση του νερού. Ένα πρόβλημα που δεν έχουμε καταφέρει να λύσουμε οι σύγχρονοι.

Διαταγή για τη διενέργεια αυτοψίας στο νερό που φτάνει με το υδραγωγείο στην Αγία Μαύρα (1564)

Καταχωρίστηκε στη συνεδρία του σουλτανικού συμβουλίου στην Κωνσταντινούπολη το Σάββατο 15 Ρεμπιουλέβελ 972 (21 Οκτωβρίου 1564).
Διαταγή προς τους καδήδες(1) της Αγίας Μαύρας και του Αγγελόκαστρου (Angelikasri):

Ο Κώστας, ο αρχιτέκτονας (mimar) του νερού που έχει διαταχθεί εκ μέρους της Αυτού Μεγαλειότητάς μου να μεταφερθεί στην Αγία Μαύρα έστειλε γράμμα για να γνωστοποιήσει τα εξής: «Το νερό φτάνει στο βαρόσι(2) της Αγίας Μαύρας και ρέει σε ένα υδροζύγιο ( terazu)». Όταν επιχειρήθηκε να εισέλθει στο φρούριο σύμφωνα με το αυτοκρατορικό μου φιρμάνι, οι κάτοικοι του φρουρίου συγκεντρώθηκαν και επέμειναν στο εξής: «Να μπει όλο το νερό στο φρούριο». Είπαν επιπλέον τα εξής: «Επειδή πλησίον του φρουρίου βρίσκονται ορισμένα σπίτια σπαχήδων(3), ας γίνει έξω από το φρούριο μια κρήνη (cesme) στη βάση της τάφρου του ώστε τα σπίτια των μουσουλμάνων και ο λαός του βαροσιού να επωφεληθούν». Με τη συναίνεση των κατοίκων του φρουρίου τοποθετήθηκε μια κρήνη ενός κρουνού (lule) στην αρχή της γέφυρας του φρουρίου.

Στη συνέχεια ο βοϊβόδας(4) του εν λόγω καζά(5) (της Αγίας Μαύρας), με τα εξής λόγια είπε: «Οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει μια κρήνη μέσα στο βαρόσι για τους ραγιάδες» επέμεινε να υπάρχει και μια ανεξάρτητη κρήνη στο βαρόσι. Αλλά καθώς το βαρόσι έχει μόλις διακόσια σπίτια, η κρήνη που φτιάχτηκε επαρκεί όχι μόνο γι’ αυτά αλλά για επτακόσια και οχτακόσια σπίτια.

Γιατί ο αρχιτέκτονας δεν ανέφερε πόσο νερό ρέει τον Αύγουστο όταν φτάνει πλησίον του φρουρίου; Και για ποιο λόγο τοποθετήθηκε κρήνη σε χώρο εκτός του φρουρίου χωρίς να υπάρχει έξοχο διάταγμά μου;

Τώρα διέταξα τα εξής: Όταν φτάσει η έξοχη διαταγή μου, να πάτε αυτοπροσώπως στο εν λόγω νερό και να κάνετε αυτοψία. Όσο νερό φτάνει, να το κατευθύνετε όλο μέσα στο φρούριο, σύμφωνα με το αυτοκρατορικό μου φιρμάνι. Να μάθετε πόσους κρουνούς νερό φτάνει τον Αύγουστο μέσα στο φρούριο, πόσα σπίτια βρίσκονται στο φρούριο, πόσο νερό χρειάζεται ώστε να έχουν επάρκεια και πόσους κρουνούς pρέπει να αυξηθεί. Να απογράψετε με τη βοήθεια του αρχιτέκτονα πόσοι μαχαλάδες φτωχών και αδυνάτων χρειάζονται νερό στο εν λόγω βαρόσι. Να γράψετε με κάθε λεπτομέρεια σε πόσα μέρη είναι δυνατόν να χτιστούν κρήνες και να στείλετε υπόμνημα. Ακολούθως να πράξετε σύμφωνα με το περιεχόμενο της διαταγής μου.*

(1) καδής: Ιεροδίκης που διεκπεραίωνε υποθέσεις σύμφωνα με το ισλαμικό και το σουλτανικό νόμo, αλλά και το εθιμικό δίκαιο κάθε περιοχής.
(2) βαρόσι: Ατείχιστο προάστιο ή πόλη.
(3) σπαχής: Μέλος του Οθωμανικού ιππικού.
(4) βοϊβόδας: Οθωμανός αξιωματούχος που ασκούσε πολιτική διοίκηση και εισέπραττε φόρους.
(5) καζάς: Η περιφέρεια δικαιοδοσίας του καδή.

Η κεντρική έγχρωμη εικόνα δείχνει το Κάστρο επί Τουρκοκρατίας σε τρισδιάστατη απεικόνιση. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Μάρκου Σφέτσα: «Συνοπτική Ιστορία του Κάστρου της Αγίας Μαύρας», εκδόσεις Fagotto books, 2015.

Η ασπρόμαυρη εικόνα είναι σχέδιο του Νίκου Βαγενά. Απεικονίζει το Κάστρο τον 16 αιώνα. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Το Κάστρο της Αγίας Μαυρας 1300-1977» που εξέδωσε το 2001 η Δημόσια Βιβλιοθήκη.

* «Οθωμανικές πηγές για τη νεότερη ιστορία της Λευκάδας». Επιμέλεια – Εισαγωγή: Ηλίας Κολοβός, Μετάφραση: Ηλίας Κολοβός – Μαρίνος Σαρηγιάννης, Προλεγομενα: Σπύρος Ασδραχάς.