Η Αγία Μαύρα και το εκκλησάκι στο Κάστρο – Της Ουρανίας Σολδάτου

Στο γραφικό εκκλησάκι του Κάστρου της Λευκάδας, οι φιλόθεοι Λευκάδιοι τιμούν ως πολιούχο της πόλης Λευκάδας την Αγία Μεγαλομάρτυρα Μαύρα, η οποία έδωσε το όνομά της τον 14ο αι. μ.Χ. (1331 μ.Χ.) στο Κάστρο και την ίδια την πόλη, η οποία παλαιότερα ονομαζόταν ‘Sainte Maure’ Αγία Μαύρα.

Η Αγία Μεγαλομάρτυς Μαύρα ήταν σύζυγος του Τιμοθέου από την Θηβαΐδα της Αιγύπτου. Είκοσι μόλις μέρες μετά τον γάμο των δυο νέων, ο Τιμόθεος συκοφαντήθηκε από ειδωλολάτρες και οδηγήθηκε στον ηγεμόνα της Θηβαΐδας, τον Αρριανό. Αυτός εξοργίστηκε και διέταξε τούς δημίους να τον υποβάλουν σε φρικτά βασανιστήρια. Ο Μάρτυρας δεν υποχωρούσε και ο άρχοντας προσπάθησε να εξαπατήσει την Αγία Μαύρα, την σύζυγο του, με κολακείες ώστε να λατρεύσει τα είδωλα. Ή Αγία δεν υποχώρησε στις κολακείες, υπάκουσε στη συμβουλή του συζύγου της Τιμοθέου και ομολόγησε με θάρρος ότι είναι Χριστιανή. Ο Αρριανός τότε παρέδωσε και την αγία στα βασανιστήρια. Μετά από εννιά μέρες παρέδωσαν και οι δύο την ψυχή τους στον Κύριο.

Το εκκλησάκι, που βρίσκεται τώρα μέσα στο Κάστρο και τιμά τη μνήμη τους, χτίστηκε μετά το 1880 μ.Χ. με οικονομική ενίσχυση του αειμνήστου Συνταγματάρχη Νικολάου Τσερούλη, φρούραρχου Λευκάδας και σύμφωνα με Βασιλικό Διάταγμα του 1915 γίνεται παρεκκλήσιο του Μητροπολιτικού Ναού. Εξωτερικά μόνο το μικρό καμπαναριό σηματοδοτεί τη θέση του ναού. Όταν ο ευλαβής χριστιανός διαβεί το μικρό σιδερόφραχτο πορτόνι θα αντικρύσει την ημικυκλική είσοδο του μονόχωρου ναού. Το εκκλησάκι είναι κυκλικό με ένα άνοιγμα στο κέντρο για να μπαίνει φως. Ένας λιτός πολυέλαιος με κεράκια κρέμεται από την οροφή και φωτίζει την ι. εικόνα της Αγίας Μαύρας. Το τέμπλο είναι λιτό. Οι δεσποτικές εικόνες του 1952 είναι έργα του Βασιλείου Σίδερη.

Η ιστορία του Ιερού Ναού της Αγίας Μαύρας αρχίζει πολλά χρόνια πριν, όταν πατούν το νησί οι Ανδηγαυοί με ηγέτη τον Βάλτερο Βρυέννιο, το 1331 μ.Χ. Αυτοί καταγόμενοι από την κωμόπολη Sainte Maure ‘Αγία Μαύρα’ του Ανδηγαυικού Δουκάτου, φτιάχνουν καθολικό ναό και τον αφιερώνουν στην πολιούχο της παλιάς τους αγαπημένης πόλης.

Από τότε η ζωή των Λευκαδίων, αλλά και όλων των κατακτητών είναι δεμένη με την Αγία Μαύρα. Η παράδοση θέλει να έχει έρθει στο νησί μας η ευσεβής Ελένη Παλαιολόγου, κόρη του Θωμά Παλαιολόγου και σύζυγος του Λάζαρου Βράνκοβιτς προκειμένου να συνοδέψει την κόρη της Melizza για τον γάμο της με τον αφέντη της Αγίας Μαύρας Λεονάρδο Γ. Καθώς πλησίαζαν προς το νησί, συνάντησαν σφοδρή τρικυμία και η Ελένη τάχθηκε στην Αγία Μαύρα, προς την οποία πλησίαζαν, να σωθούν και να της φτιάξει ναό. Η ευσεβής Ελένη έγινε μοναχή με το όνομα Υπομονή και ετάφη στην Αγία Μαύρα.

Κάθε ιστορική στιγμή της Λευκάδας αρχίζει με το Κάστρο και τον Ι. ναό της Αγίας Μαύρας. Η νύχτα της βαριάς τουρκικής σκλαβιάς 1479 μ.Χ.μετατρέπει την εκκλησία της Αγίας Μαύρας σε τζαμί, ενώ όταν οι Ενετοί του Φραγκίσκου Μοροζίνι 1684 μ.Χ. παίρνουν το Κάστρο, επιτρέπουν τη μετατροπή του σε Ορθόδοξο ναό. Το 1810 μ.Χ. ο ναός καταστράφηκε από βομβαρδισμό των Άγγλων και κάηκε ο εφημέριος του Ι. Ναού Ανδρόνικος Μάντζαρης ή Λενίτσης. Διασώθηκαν τα ιερά σκεύη και η αρχαία εικόνα της Αγίας Μαύρας, η οποία σύμφωνα με την παράδοση, είναι προσφορά της Ελένης Παλαιολογίνας και φυλάσσεται με ιδιαίτερο σεβασμό στον Μητροπολιτικό Ναό της Ευαγγελίστριας.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, η ιταλική κατοχή μετατρέπει το Κάστρο και τον Ι. Ναό της Αγίας Μαύρας σε εστιατόριο, υπνωτήριο και τόπο διασκέδασης των αξιωματικών της φρουράς.

Σήμερα, σε πείσμα τόσο των κατακτητών, όσο και των σεισμών, που τόσο συχνά επισκέφθηκαν και άφησαν τα σημάδια τους στο ιστορικό εκκλησάκι, κάθε χρόνο, στο πανηγύρι της Αγίας, στις 3 Μαΐου, αλλά και στους Χαιρετισμούς της Υπεραγίας Θεοτόκου, συρρέουν πλήθη προσκυνητών να τιμήσουν τους μάρτυρες Μαύρα και Τιμόθεο, αλλά και να ψηλαφίσουν ταπεινά την μυρωμένη με τη θαλασσινή αύρα ιστορία του τόπου.

Ουρανία Σολδάτου Εκπαιδευτικός
——————
Ενδεικτική βιβλιογραφία πληροφόρησης
Ιερ/χος Ι. Ζαμπέλης, Η διαδρομή της Λευκάδας στο χρόνο
Ν. Βαγενάς,Το Κάστρο της Αγίας Μαύρας 1300-1977,2001
Πρ/ρος Γ.Ζαμπέλης, Η Αγία Μαύρα και το Κάστρο της, Λευκάδα 2007
Π. Γ. Ροντογιάννης, Ιστορία της Νήσου Λευκάδος, Τόμος Α΄, Αθήνα 1980
Π. Γ. Ροντογιάννης, Ιστορία της Νήσου Λευκάδος, Τόμος Β΄, Αθήνα 1982