HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΗ καταλυτική επιρροή του υδάτινου στοιχείου στην Λευκάδα (Χώρα) – η λέξη μπρανέλλος

Η καταλυτική επιρροή του υδάτινου στοιχείου στην Λευκάδα (Χώρα) – η λέξη μπρανέλλος

Είναι σαφές ότι σε ένα νησί το υδάτινο στοιχείο παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Στην περίπτωση όμως της Λευκάδας, της σημερινής πρωτεύουσας του Νησιού, το υδάτινο στοιχείο έπαιξε καταλυτικό ρόλο σε πολλές πτυχές της.

Σημαντικό γεγονός, που όμως δεν θα ασχοληθούμε με αυτό τώρα, είναι η μεταφορά της πρωτεύουσας, η οποία μετά την διακοπή της δισχιλιετούς ιστορίας της ως Νηρίκου, στην περιοχή του Καλιγονίου, μεταφέρεται ως γνωστόν στο Φρούριο από τους Φράγκους. Κάτι που είχε αργότερα σαν επίπτωση την δημιουργία της σημερινής πρωτεύουσας, στην σημερινή θέση, από τους Βενετούς.

Τόσο στην περιοχή του Φρουρίου, όσον και στην σημερινή θέση το υδάτινο στοιχείο αποδεικνύεται καταλυτικό.

DSC_1188

Α. Η ονομασία «Μπρανέλλος»

Πολλές φορές αναρωτηθήκαμε από που προέρχεται η ονομασία «μπρανέλλος».

Ο Π.Ροντογιάννης στην Ιστορία του αναφέρει:
«Η λέξη μπουρανέλλος είναι ή Urbanellos=κάτοικος πόλεως ή πιθανότατα, μια ονομασία που έρχεται από τους κατοίκους του νησιδίου Βυrano της Ενετίας, που οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με το ψάρεμα και λέγονται Βυranelli. Την άποψη επιβεβαιώνει το γεγονός ότι «Μπουρανέλλους» λένε και τους κατοίκους του χωριού Κατούνα της Λευκάδας, όσους ασχολούνται με το ψάρεμα, και τους ψαράδες της Πρέβεζας. Συνεπώς και στην Λευκάδα «μπουρανέλλοι» θα πρωτονομάσθηκαν οι φτωχοψαράδες κάτοικοι των συνοικιών «Αγίας Κάρας» και «Πουλιού». Και παρακάτω συνεχίζει:
«..Το κάτω-κάτω στρώμα του πόπολου της πόλεως το αποτελούσε το φτωχολόϊ, των μικρο-αλιέων, των μεταφορέων, και των χωρίς μόνιμη εργασία ανθρώπων, που συχνότερα ήταν άνεργοι, ιδιαίτερα κατά τους βαρείς χειμωνιάτικους μήνες… Ήταν οι κατ’ εξοχήν «μπρανέλλοι»

Οι παρατηρήσεις αυτές δεν είχαν ίσως προσεχθεί. Προ ετών ο αείμνηστος πλέον Λάκης Μαμαλούκας υποστήριζε επίσης, ότι η λέξη προέρχεται από το μικρό και γραφικό νησί της Βενετίας, Βυrano.

DSC_1190
Ένα ταξίδι στην Βενετία, το φθινόπωρο του 2006, η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, μυρίζει μούτελη ακριβώς όπως η Λευκάδα, μου έφερε ξανά στην σκέψη το θέμα αυτό.

Εν τω μεταξύ, διάφορες άλλες έρευνες με έκαναν να εντοπίσω πολλές βενετσιάνικες λέξεις οι οποίες, υπήρχαν ή υπάρχουν στο λεξιλόγιο της Λευκάδας και οι οποίες διαφέρουν πολύ από τις ιταλικές. Άρα το να ψάχνει κανείς στην Ιταλική γλώσσα δεν έχει νόημα για μια περιοχή, όπου η επιρροή ήταν καθαρά βενετική άρα και η γλώσσα ήταν η βενετική. Η έρευνα λοιπόν στην λέξη Βuranelli ή Βυranello, στην βενετική διάλεκτο απέφερε τα εξής από τα βενετικά λεξικά:

Ο τύπος, BURANELLI λιγότερο σπάνιος ο τύπος ΒURANELLO είναι βενετσιάνικοι και προέρχονται από το τοπωνύμιο ΒURANO (ΒΕΝ). Ίχνη αυτής της ονομασίας βρίσκουμε στην Βενετία το 1500, όπου συναντάμε κάποιον Iseppo da Βυran, επιλεγόμενο ΒURANELLO, βαρκάρη.

Sandolo Sandalo, Sandolino: Η λέξη προέρχεται από την ελληνική λέξη «σανδάλιον».

Το Σάνδολο ήταν μια λιμναία βάρκα, η πιο διαδεδομένη για την μεγάλη της χρηστικότητα, όπως για την μεταφορά πραγμάτων, προσώπων και ψαριών. Η ετυμολογία της λέξεως προέρχεται από το Sandalum, πλατύ υπόδημα και αβαθές, όπως η βάρκα. Τα φορούσαν στους υγρούς δρόμους της Βενετίας. Ο όρος είναι εν χρήσει από το τέλος του 1292. Υπάρχουν τρεις τύποι των πλοιαρίων αυτών.

Ο ένας εξ αυτών λέγεται: Sandolo Buranelo da Barkariol.

Το Sandolo Buranelo, είναι ένα πιο φαρδύ στο κέντρο πλοιάριο για μεταφορά ψαριών.

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι η λέξη είναι εν χρήσει από πολύ παλιά στην Βενετία, κυρίως ως βάρκα για την μεταφορά ψαριών. Στην συνέχεια η λέξη και η ιδιότητα του ψαρά συνδέθηκαν με το νησάκι Βυrano.

Έτσι, μονοσήμαντα πλέον τεκμηριώνεται η προέλευση της λέξεως και η ετυμολογία της. Ο Ροντογιάννης είχε δίκιο ως προς την μία άποψη που υποστήριξε.

Η άλλη άποψη περί της προελεύσεως της λέξεως από τον τύπο Urbanellos=κάτοικος πόλεως, δεν είναι ακριβής. Εξ άλλου ποτέ δεν είχε γίνει αυτή η εκδοχή αποδεκτή μια και «μπρανέλλοι» ονομαζότανε μόνο ορισμένοι κάτοικοι της πόλεως και όχι όλοι.

DSC_1178

line1

Το κείμενο είναι το πρώτο μέρος άρθρου της αρχιτέκτονος Χαράς Παπαδάτου –Γιαννοπούλου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: «προκυμαία» Λευκάδα, 2008

Η φωτογραφίες είναι Νίκου Κατωπόδη (Πανοθώμος) από το Λεύκωμα «Έτη Φωτός», που εξέδωσε το 2008 η Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας.

Προηγουμενο αρθρο
Εκδηλώσεις στην Πάτρα για την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα
Επομενο αρθρο
«Πλάκα»: η σχεδόν άγνωστη παραλία της Λευκάδας

1 Σχόλιο

  1. Άγγελος Σταγιάνος
    21 Μαΐου 2016 at 11:45 — Απάντηση

    Να συμπληρώσω, ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, πως το όνομά μας (Σταγιάνος) το βρήκα, ως Stagiano, στο Mestre στη Βενετία και στη Ferara (βόρεια Ιταλία, γι αυτό και γράφεται και με ένα Νι).

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.