Η Λευκάς (1911) – Μια σκιαγραφία της πόλεως

Α΄ [Μέρος]

Εφημερίδα «Εμπρός», Οκτώβριος 1911

(Του απεσταλμένου συντάκτου μας)

Δεν είχον έτι διαλυθή οι καπνοί της πυρίτιδος των Ιταλικών τηλεβόλων, των καταβυθισάντων και πυρπολησάντων τον τουρκικόν στόλον του Αμβρακικού, ότε η «Πύλαρος», εφ’ ης επέβαινον, ολοταχώς βαίνουσα, έκαμπτε το απόκρημνον ακρωτήριον «Κάβο Δουκάτο» εξ ου κατά την παράδοσιν, άλμα από του βράχου τούτου εις την θάλασσαν απήλασσε δυστυχούς έρωτος την Σαπφόν προς τον Φάωνα, και εκ της οποίας παραδόσεως ο μεν Γερμανός Γριλλπάρτσερ ενεπνεύσθη να ποιήσηται αντικείμενον τραγωδίας τα περί έρωτος της Σαπφούς προς τον Φάωνα, ο δε Ιταλός Λεοπάρδη να συνθέση το θαυμάσιον ποίημα «Ultimo canto di Sapfo», έπλεε προς τον λιμένα της Λευκάδος, της μιας εκ των επτά νυμφών του Ιονίου, ήτις υπήρξεν η ιδιαιτέρα πατρίς του εκ επισημοτέρων ποιητών της Ελλάδος Βαλαωρίτου.

Ως γνωστόν η Λευκάς ήτις ιταλιστί ονομάζεται Σάντα Μάουρα (Αγία Μαύρα) κείται εγγύτατα προς την Ακαρνανίαν, αφ’ ης χωρίζεται δια στενοτάτου τεχνητού πορθμού. Οι κάτοικοι της ωραίας ταύτης νήσου ως εκ της καθημερινής επικοινωνίας μετά των Ακαρνάνων, έχουσι σχεδόν αποβάλει τα τε ήθη και έθιμα τα κρατούντα εις τας άλλας νήσους της πάλαι Ιονίου Πολιτείας, δύναται τις δε να εκλάβη τούτους μάλλον ως Ακαρνάνας, διότι, εκτός των άλλων, απαντά τις μεγάλην αλλοίωσιν της επτανησιακής προφοράς, ήτις αντεκατεστάθη δια της Ακαρνανικής σχεδόν.

Η ξύλινη πόλις

Η πόλις Λευκάς δεν δύναται να αξιώση δικαιώματα ωραίας πόλεως υπό έποψιν ρυμοτομίας και οικοδομικής. Αι οδοί αυτής, εξαιρέσει μιας και μόνης, διασχιζούσης εις το μέσον την πόλιν, είναι λίαν στεναί και ακάθαρτοι, δίδουσαι όψιν μάλλον τουρκοπόλεως. Από απόψεως οικοδομικής δεν δύναται να αξιώση τας επίσης ωραίας και μεγαλοπρεπείς οικοδομάς, αίτινες ηδύναντο να μεταβάλωσι την όψιν της, καθόσον οι συνεχείς σεισμοί ήθελον ευθύς αμέσως μεταβάλει εις άμορφο σωρόν ερειπίων πάσαν λιθίνην οικοδομήν.

Άπασαι αι οικίαι είναι κατασκευασμέναι εκ ξύλων, ενταύθα δε βλέπεις τας ξυλίνας διωρόφους και τριορόφους οικοδομάς, αίτινες υπομιμνήσκουν εις τον θεατήν την εποχήν καθ’ ην, του Ξέρξου επιδραμόντος κατά της Ελλάδος, έπεισεν ο Θεμιστοκλής τους Αθηναίους, μετά την εν Θερμοπύλαις μάχην, να εγκαταλίπωσι το Άστυ, να μεταφέρωσι τα γυναικόπαιδα εις Σαλαμίνα και Τροιζήνα και να ζητήσωσι την ασφάλειάν των εντός των ξυλίνων τειχών των πλοίων.

«Τείχος δοθέντος χρησμού, τον οποίον οι κάτοικοί της ξύλινον απόρθητον τελέθειν», εκπληρουμένου ούτω του δοθέντος χρησμού, τον οποίον οι κάτοικοι της σεισμοπλήκτου νήσου ενθυμούνται, οσάκις προβαίνουσι εις κατασκευήν οικοδομών. Και εν τούτοις και τα ξύλινα ταύτα τείχη υφίστανται την επήρειαν των συνεχών καταστρεπτικών σεισμών, ένεκα δε τούτου οι κάτοικοι διηνεκώς ασχολούνται εις την εσωτερικήν επΙσκευήν των οικιών των.

Τα κέντρα

Εξωραϊστικήν χροιάν της ξυλίνης ταύτης πόλεως προσδίδει η ωραία λιθόστρωτος πλατεία, εν η γίνεται η γενική συγκέντρωσις και ένθα παιανίζει κατά Κυριακήν η φιλαρμονική ήτις συντηρείται δια δημοτικής συνδρομής, αναγραφομένης εν τω προϋπολογισμώ του Δήμου πιστώσεως εκ δραχμών χιλίων και δια συνδρομών.

Έκπληξιν μοι επροξένησεν η πληροφορία, ότι η εύπορος τάξις ουδεμίαν συνδρομήν παρέχει. Εν τούτοις εσχάτως ακόμη ο κ. Ιωαν. Βαλαωρίτης, Διοικητής της Εθνικής Τραπέζης, εδωρίσατο δραχμάς 600. Παρά την πλατείαν υπάρχει το κατάστημα της Μετοχικής Λέσχης, προ δωδεκαετίας ιδρυθείσης, ήτις ομολογουμένως τιμά τον τόπον δια την επίπλωσίν της, τας λαμπράς αιθούσας μετά αναγνωστηρίου, καπνιστηρίου και σφαιριστηρίων. Εις το άκρον της πόλεως κείνται τα φιλανθρωπικά καταστήματα ήτοι το Νοσοκομείον και το Ορφανοτροφείον δια την συντήρησιν των οποίων δαπανά ο Δήμος ετησίως δραχ.20.000, τας οποίας καλύπτει εκ των εισπράξεων ιχθυοτροφείου τινός και εκ των τόκων των κληροδοτημάτων Ν. Ζαμπελίου.

Το ωρολόγι της Λευκάδος

Ήδη η πόλις χάρις εις την φιλότιμον μέριμναν του Δημάρχου κ. Καλκάνη, απέκτησε και ωρολόγιον, όπερ ετοποθετήθη εις το επίτηδες ανεγερθέν οικοδόμημα, σχήματος κωδωνοστασίου, δια την κατασκευήν του οποίου εδαπανήθησαν χρήματα δημοτικά εκ δραχ.3.500. Το ωρολόγιον τούτο, αξίας 2.000, εδωρίσατο εις την πόλιν ο Δήμαρχος κ. Καλκάνης, όστις ομολογουμένως απολαύει αμερίστου εκτιμήσεως και αγάπης εκ μέρους των συμπολιτών του, δια τον ζήλον και το ζωηρόν ενδιαφέρον, όπερ αείποτε επεδείξατο υπέρ της προόδου του τόπου.

Υπάρχουσί τινες όμως, οίτινες δεν αποκρύπτουσι τον φόβον ότι οι σεισμοί ασφαλώς θα μεταβάλωσι θάττον ή ….. εις ερείπια το οικοδόμημα. Ως κεντρική αρτηρία της πόλεως δύναται να θεωρηθή η επιθαλάσσιος οδός η διήρχουσα εντός της θαλάσσης και μέχρι του φρουρίου. Η οδός αύτη αποτελεί τον μόνον κοινόν περίπατον όστις κατά τους εαρινούς και θερινούς μήνας είναι λίαν τερπνός και επομένως πολυσύχναστος…