Η σχολική ποδιά – μιά γυναικεία επινόηση…

Στις 6 Φεβρουαρίου 1982 ο υπουργός Παιδείας της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, Λευτέρης Βερυβάκης καταργεί τη μπλε σχολική ποδιά με το λευκό γιακαδάκι και οι μαθήτριες μπορούσαν στο εξής να φορούν τα καθημερινά ρούχα τους και η ποδιά να αποτελεί πλέον μουσειακό έκθεμα σε λαογραφικό μουσείο.

Πώς μπήκαν όμως στη ζωή μας και κυρίως στο σώμα μας;

Αν και πολλοί θα ανέμεναν ότι ένας άνδρας ευθύνεται για αυτόν τον ενδυματολογικό περιορισμό, την απάντηση θα τη βρούμε στο πρόσωπο μίας γυναίκας δασκάλας, της Σεβαστής Καλησπέρη (1858-1953).

Η Καλλισπέρη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1853 και ήταν κόρη του Νικολάου και της Μαριγώς Καλλισπέρη. Ο πατέρας της ήταν μορφωμένος και προοδευτικός άνθρωπος και είχε διατελέσει επιθεωρητής Δημοτικών σχολείων στη Σάμου (1830), δικαστής στην Αθήνα (1844) και νομάρχης Μεσσηνίας (1855). Η αδελφή της Ερασμία υπήρξε σπουδαία πιανίστρια. Είχε σπουδάσει στη Βιέννη και το Παρίσι 6 χρόνια και θεωρείται για την εποχή της η μόνη που κατόρθωσε να αποκτήσει πτυχίο του Ανώτατου Μουσικού Εκπαιδευτηρίου της Βιέννης.

Η Σεβαστή Καλισπέρη είναι από τις πρώτες γυναίκες που θέλησαν και προσπάθησαν να ακολουθήσουν ανώτερες σπουδές στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Μετά την αποφοίτησή της από το Παρθεναγωγείο Χιλλ, έλαβε κατ’ οίκον εκπαίδευση, όπως οι κοπέλες της εποχής της που ήθελαν να μορφωθούν περαιτέρω, καθώς γυμνάσια θηλέων δεν υπήρχαν. Το 1884 θα προσπαθήσει να γραφτεί στη Φιλοσοφική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά η αίτησή της θα απορριφθεί από το Υπουργείο Παιδείας επειδή είναι γυναίκα! Άκαρπες θα αποβούν και οι προσπάθειες για υποτροφία από το Αρσάκειο καθώς και οι επαφές της με τον πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη.

Ετσι θα φύγει για τη Σορβόννη για σπουδές. Θα διακριθεί και μάλιστα θα επιλεγεί να προσφέρει την ανθοδέσμη και να προσφωνήσει την σύζυγο του γάλλου προέδρου Καρνό στα εγκαίνια της νέας Σορβόννης εκ μέρους των αλλοδαπών συμφοιτητών της.

Μετά την επιστροφή της στην Ελλάδα, διορίστηκε καθηγήτρια γαλλικών στο Αρσάκειο (1892), στο οποίο μετά από λίγο δίδαξε και Ελληνικά. Παράλληλα, παρέδιδε στο σπίτι της ιδιαίτερα μαθήματα ελληνικής και γαλλικής φιλολογίας, ιστορίας, ηθικής και ψυχολογίας.

Η Καλλισπέρη ήταν η πρώτη γυναίκα που διορίστηκε στο Υπουργείο Παιδείας ως Επιθεωρήτρια των Δημοτικών σχολείων θηλέων του νομού Αττικής και ορκίστηκε 13 Ιανουάριου 1896 (εφημ. ΑΣΤΥ, 14 Ιανουαρίου 1896).

Ήταν, επίσης, η πρώτη που εισηγήθηκε τις σχολικές ποδιές για τους μαθητές και των δύο φύλων «εξ εγχωρίου υφάσματος γυναικείας βιοτεχνίας και κατά τύπον ορισμένων απλούν άμα δ’ενθυμίζοντα την ελληνικήν περιβολήν» (Καλλισπέρη, 1911: 216).

Αφιέρωσε την ζωή της στην βελτίωση και αναβάθμιση της ελληνικής εκπαίδευσης, συνέγραψε μελέτες, έδωσε διαλέξεις στην Ελλάδα, αλλά και στην Αμερική, όπου έζησε κάποια χρόνια, πήρε μέρος στο «Α΄ Ελληνικό Εκπαιδευτικό Συνέδριο» το 1904, αλλά παρέμεινε εγκλωβισμένη στα «ελληνοχριστιανικά ιδεώδη» της εποχής της περί του ρόλου της γυναίκας ως συζύγου και μητέρας. Θεωρούσε και αυτή ότι ο έλεγχος του οίκου ήταν αποκλειστική ευθύνη των γυναικών. Με αφορμή το «Γυναικείο Συνέδριο του Αγρινίου» το 1897, θα δηλώσει απέχθεια προς την λέξη «χειραφέτηση», ζητώντας να μη συμπεριληφθεί ούτε ως όρος στο Συνέδριο, λέγοντας ότι «η γυναίκα να μείνει εις τας γυναικείας εργασίας και η λέξις «χειραφέτησις» να μη ακουσθεί διότι μπορεί να χαλάσει τα μυαλά απλοϊκών γυναικών και να παραλύσει τον οίκον».

Πέθανε το 1953 και κληροδότησε στο ελληνικό δημόσιο την περιουσία της: το πατρικό της σπίτι, που βρισκόταν απέναντι από την Ακρόπολη, ένα υπέροχο νεοκλασικό και ο δρόμος φέρει το όνομα “οδός Καλλισπέρη”, με σκοπό να αξιοποιηθεί για τις ανάγκες της εκπαίδευσης, καθώς και οικόπεδα στην περιοχή Χαλανδρίου, μέσα στα οποία κτίστηκαν και λειτουργούν μέχρι σήμερα, το 1ο και το 2ο Γυμνάσιο και Γενικό Λύκειο Χαλανδρίου.

Χριστίνα Φίλιππα
Δημοσιογράφος – ερευνήτρια

Πηγή