HomeΕΠΙ ΠΑΝΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΤΟΥΗ υπόλοιπη παλιά πόλη, η Αγία Κάρα, τα περιβόλια και η Νεάπολη

Η υπόλοιπη παλιά πόλη, η Αγία Κάρα, τα περιβόλια και η Νεάπολη

Περίπατος στους δρόμους της Λευκάδας – Μέρος Ε΄

Του Γιάννη Ζαμπέλη*

Το σεργιάνι στα στενά της Αγιομαύρας συνεχίζεται. Κατευθυνόμαστε τώρα στις γειτονιές της λευκαδίτικης πολίχνης απ΄το Μαρκά μέχρι τη Νεάπολη.

Ο δρόμος που συνδέει το Μαρκά με την οδό Αρχιερέως Αρακλειώτη, τέμνοντας το παζάρι, φέρει το όνομα του τοπικού πολιτευτή Αναστασίου (Τασάκη) Σκιαδαρέση. Μεγαλοκτηματίας, που έμεινε περίφημος και για την καυστική σατιρική του πένα. Παράλληλη είναι η οδός Αγ. Αναργύρων, από την ομώνυμη εκκλησία. Από το ναό της Παναγίας των Ξένων μέχρι τον ΟΤΕ φτάνει η οδός Ιωάννη Μαρίνου, αντιπροσώπου της Λευκάδας στο Κοινοβούλιο του Ιονίου Κράτους και τελευταίου γόνου της περιώνυμης αυτής οικογένειας.

Μπροστά στα παλιά κτίρια των Δικαστηρίων και του Γυμνασίου, χτισμένα από τους Άγγλους μετά τον σεισμό του 1825 με πρώτη ύλη «τούβλα κορφιάτικα» και «πορσελάνη», βρίσκεται η πλατεία Ιωάννη Ζαμπελίου. Εκεί φιλοξενείται και η προτομή αυτού του φλογερού Φιλικού, Εισαγγελέα, αλλά και πρώτου τραγικού ποιητή της νεότερης Ελλάδας.

Από τη γωνία του Εκκλησιαστικού Γηροκομείου, που ίδρυσε με δικά του έξοδα ο Μητροπολίτης Δωρόθεος, μέχρι το σημερινό Δικαστικό Μέγαρο (παλιές φυλακές) εκτείνεται η οδός Ιωάννου Βαλαωρίτου, γιου του ποιητή μας και διαπρεπούς οικονομολόγου, που διετέλεσε διοικητής της Εθνικής Τραπέζης μέχρι τον τραγικό θάνατό του (το 1914, όταν βυθίστηκε το πλοίο στο οποίο επέβαινε μέσα στο λιμάνι του Πειραιά). Πίσω από τα δικαστήρια είναι η οδός Αγ. Αντωνίου, από την ομώνυμη ερειπωμένη εκκλησία.

Προς την πλατεία Μητροπόλεως μέχρι και τη διασταύρωση της οδού Πεφανερωμένης οδηγεί η οδός Θεοδώρου Στράτου για τον επί χρόνια δημοτικό σύμβουλο της πόλης. Εκεί βρίσκεται η «Καινούρια Χώρα» με τα ελάχιστα απομεινάρια της, χτισμένα μετά το σεισμό του 1938. Ανάμεσα στην πλατεία του Μητροπολιτικού Ναού της Ευαγγελιστρίας, το Νοσοκομείο αλλά και τον Ανθώνα (παλιότερα) περνάει η οδός Ναπολέοντος Ζαμπελίου. Λευκαδίτης πολιτικός που έζησε στην Κέρκυρα και πρωτοστάτησε το 1848 στους αγώνες των Επτανησίων για ελευθερία του Τύπου και ουσιαστικές πολιτικές ελευθερίες, ενώ με τη διαθήκη του έγινε ευεργέτης του Νοσοκομείου, κληροδοτώντας σε αυτό σημαντικά περιουσιακά του στοιχεία, καθώς και το σταυροπηγιακό μοναστήρι της Παναγίας στη Γύρα.

Δίπλα και γύρω από το Νοσοκομείο και τον Ανθώνα υπήρχαν χαμηλά σπίτια για άπορες οικογένειες, χτισμένα από τους Άγγλους. Κατεδαφίστηκαν και οι ένοικοί τους μεταφέρθηκαν στις Λαϊκές Πολυκατοικίες. Από την εκκλησία της Μητροπόλεως η ομώνυμη οδός οδηγεί στο Παζάρι, όπως και η οδός Κωνστ. Γράψα, που τέμνεται από τις οδούς Μάνεση και Βαρζέλη.

Μετά την οδό Κ. Γράψα, προς τον Άγιο Μηνά, υπάρχει ένα πυκνό πλέγμα δρόμων, με το ανατολικό τους άκρο την Αγορά (οδ. Ι. Μελά) ή στην οδό Αθανασίου Διάκου και το δυτικό στην οδ. Ι. Μεταξά, που περνάει δίπλα από το Γενικό Νοσοκομείο της πόλης μας. Πρόκειται για τις οδούς Μιχαήλ Σκένα (πλούσιος κτηματίας, που συνέστησε κληροδότημα για αγαθοεργείς σκοπούς), Φλογαΐτη, παπα-Θεόκλητου Στραβοσκιάδη (εφημέριος της Απόλπαινας, που απαγχονίσθηκε από τους Άγγλους το 1819 μετά τη στάση των χωρικών), Αρτέμιδος, (η Λευκαδία Άρτεμις ήταν η θεά –προστάτις του νησιού κατά τους ειδολολατρικούς αιώνες) και Φωτεινού ( ο θρυλικός ήρωας της επανάστασης της βουκέντρας το 1356), ο οποίος υμνήθηκε από τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Ο εθνικός μας ποιητής δίνει το όνομά του στο δρόμο που περνάει μπροστά από το Νοσοκομείο, ξεκινώντας από τον Άγιο Μηνά.

Από την άλλη πλευρά της Αγοράς, στο πίσω μέρος, υπάρχουν οι οδοί Παντοκράτορος (δίπλα από τον ομώνυμο ναό, κτητορικό των οικογενειών Σταύρου και Βαλαωρίτη, όπου είναι θαμμένος ο ποιητής μας) και Κων. Τσερέ. Ακόμη, ο δρόμος που μας θυμίζει το ακρωτήριο του Λευκάτα οδηγεί στην (πάλαι ποτέ ψαράδικη) συνοικία της Αγια-Κάρας, που πήρε το όνομά της από την θαυματουργή κάρα (κρανίο) του Αγ. Βησσαρίωνα, ο οποίος γλίτωσε το νησί από την πανώλη του 1743. Εκεί και ο ναός του.

Πιο πέρα βρίσκονται οι παλιές Πάνω Αλυκές και σήμερα στη θέση τους το σχολικό συγκρότημα των Αλυκών, η Μαρίνα και προσεχώς το διοικητήριο και ο σταθμός του ΚΤΕΛ. Από τον Αη-Μηνά προς τον Πίσω Μώλο (οδ. Δ. Γολέμη) περνάει η οδ. Ηρώων Πολυτεχνείου. Προς τα περιβόλια συναντά κανείς τις οδούς Κουτρουμπή, Δημ. Καλυβιώτη, Στράτου Τσέγιου (17χρονο θύμα του εμφύλιου σπαραγμού), Σπύρου Φίλιππα Πανάγου (δημοσιογράφος, σατιρικός ποιητής και σπουδαία φυσιογνωμία της παλιάς Λευκάδας), Ι. Καραβέλλα, Υποσμηναγού Αθαν. Κατωπόδη, Ιωάννου Γαζή (θεολόγος και αντιστασιακός).

Λίγο πιο πέρα, η νέα οδός Σπύρου Σκλαβενίτη, οφειλόμενο αντίδωρο της γενέτηρας προς τον συμπατριώτη μας επιχειρηματία των Αθηνών, που πάντα ενίσχυε κάθε κοινωφελή πρωτοβουλία των Λευκαδίων και το Σύλλογό μας.

Η πόλη πάντως έχει αλλάξει μορφή και επεκτείνεται προς τα Περιβόλια από τη μια και προς τα Βαρδάνια από την άλλη, με νέους δρόμους να ανοίγονται ολοένα.

Εξάλλου η Λευκάδα είναι παιδί των σεισμών. Κάθε φορά που την χτυπάει ο Εγκέλαδος, αυτή βρίσκει την ευκαιρία ν΄αναπτυχθεί και να μεγαλώσει. Το 1825 χτίστηκε η συνοικία γύρω από το Νοσοκομείο, το 1938 η Καινούρια Χώρα και με το σεισμό της 30ης Ιουνίου του 1948 δημιουργήθηκε η συνοικία της Νεάπολης.
Βέβαια με τον ξεριζωμό των προσφύγων από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία το 1922-1924 και τον ερχομό τους στη Λευκάδα, δημιουργήθηκε ο προσφυγικός συνοικισμός της Κουζούντελης, δεξιά και αριστερά της οδού Πεφανερωμένης. Η Πεφανερωμένης, παλιότερα κατάφυτη και ισκιωμένη από ελιές, ευκαλύπτους και πλατάνια, ξεκινάει από το «Φυλάκιο» (των Ιταλών), κοντά στο ναό του Αγίου Παντελεήμωνα και το «Χαντάκι» (δηλ. την στενή τάφρο που χώριζε τη Χώρα από την ενδοχώρα του νησιού) και καταλήγει στο μοναστήρι της Κυράς και πολιούχου του νησιού, περνώντας μέσα από το Φρύνι ή από τις «Παλιές Βόλτες». Στο ένα «Χιλιόμετρο» της Κουζούντελης, στις σημερινές Εργατικές Κατοικίες βρίσκεται η οδός Φιλοσόφων, ονοματισμένη έτσι ήδη από τον ιθ΄αιώνα χάρη στους, κατά τον Ασδραχά, «φιλέρημους διανοούμενους Αγιομαυρίτες» (όπως ο Π. Πετριτσόπουλος) που αγαπούσαν να περπατούν εκεί.

Μετά το 1948, λοιπόν, στήθηκε ο συνοικισμός των σεισμοπλήκτων, η Νεάπολη, στη θέση της παλιάς «Αμπελώνας», σε μια έκταση που οριοθετείται προς Β. από την οδ. 8ης Μεραρχίας, προς Ν. από την περιοχή «Πάλλα»( όπου οι Μπ΄ρανέλοι έπαιζαν τ΄αμπαλί), προς Α.από την οδό Ευστ. Ζάκκα και την προέκτασή της την οδό Αναπαύσεως που οδηγεί προς τον Άγιο Θωμά και το Κοιμητήριο και τέλος προς Δ. από τον προσφυγικό συνοικισμό και την Κουζούντελη (απ΄το όνομα του παλιού Τούρκου γαιοκτήμονα). Τα παλιά σπίτια της Νεάπολης ήταν ξυλόπηκτα, ισόγεια, με δύο υπνοδωμάτια, τουαλέτα, κουζίνα και μικρό κήπο. Ελάχιστα απομένουν σήμερα. Τα περισσότερα έδωσαν τη θέση τους σε πολυκατοικίες. Ηλεκτροφωτισμό και ασφαλτόστρωση είδε η Νεάπολη σχεδόν 30 χρόνια μετά. Πάντως η ρυμοτομία της είναι πολύ καλύτερη απ΄αυτήν της παλιάς πόλης.

Τα ονόματα των δρόμων της προέρχονται κυρίως από αγωνιστές του ΄21 και προσωπικότητες του αγώνα. Ρήγας Φεραίος και Λόρδος Βύρων, Ιωάν. Καποδίστριας και Θεόδ. Κολοκοτρώνης, που συμμετείχαν σε συνάντηση στου Μαγεμένου, το 1807 για να οργανώσουν την άμυνα της Λευκάδας απέναντι στον Αλή Πασά, Γ. Καραϊσκάκης, Οδ. Ανδρούτσος, Πανουργιάς, Τσόγκας, Βαρνακιώτης συμμετείχαν σε συνάντηση των οπλαρχηγών και Φιλικών της Δ. Στερεάς, Ηπείρου και Λευκάδας στις 31/1/1821 στο ξωκλήσι της Βλαχέραινας στον Κάμπο για να συμφωνήσουν την έναρξη του Αγώνα και στην περιοχή μας και να ορκισθούν πίστη στον ιερό σκοπό. Ομοίως Άγγελος Σούνδιας, τον οποίο μύησε στη Φιλική Εταιρεία μαζί με τον Ι. Ζαμπέλιο ο Ηπειρώτης γιατρός Ι. Ζαπραλής.

Θα συναντήσει ακόμη κανείς σε οδούς τα ονόματα των Δ. Μακρή, Σούτσου, Κατσικογιάννη, Λοχαγού Δ. Ζαμπέλη, Δ. Μήτσα, του καθηγητή Νικ. Στεριώτη, του φιλολόγου Δημοσθ. Κουνιάκη, του αντιστασιακού Μήτρου Γιαννούλη, του φοιτητή Κώστα Γεωργάκη (αυτοπυρπολήθηκε στη Γένοβα το 1969, διαμαρτυρόμενος για τη δικτατορία στην Ελλάδα). Οι δολοφονηθέντες ξένοι ηγέτες Τζων Κένεντυ και Ούλοφ Πάλμε έχουν τους δικούς τους δρόμους – αμφίβολης πολιτικής σκοπιμότητας τέτοιες ονοματοθεσίες. Ομοίως ο ναύαρχος Φίλανδρος της αρχαίας Λευκάδας. Δίπλα στο γήπεδο η οδ. Σταδίου. Προς την Αγ. Μαρίνα κατευθύνεται η οδ. Αγ. Παντελεήμονος, ξεκινώντας απ΄το φερώνυμο ναό. Προς τα Βαρδάνια και τη Γύρα η οδός του διεθνούς κύρους ιστορικού μας Νίκου Σβορώνου. Τέμνεται ήδη από τους νέους δρόμους που πήραν τα ονόματα του Ιταλού ελληνιστή Τζορντάνο Μπρούνο, του ιστορικού μας Πάνου Ροντογιάννη και του βαλκανιονίκη Ηλία Βεργίνη.
Προς τη Σεχλιμπού (απ΄το όνομα του Τούρκου κτηματία) η οδ. Ξενοφώντα Γρηγόρη, του «Γιατρού» που διακρίθηκε ως αγωνιστής, πολιτικός και πρωτίστως ως Άνθρωπος.

Υπάρχουν ακόμη οι πλατείες του λογοτέχνη και σκιτσογράφου Γεράσιμου Γρηγόρη, του ευεργέτη της Λευκάδας, Μητροπολίτου Δωροθέου και του μακεδονομάχου Παύλου Μελά.

Αυτή η περιπλάνησή μας «ανά τας αγυιάς και τας ρύμας» της Λευκάδας σε αυτό το σημείωμα βρίσκει το τέλος της. Ατελές το εγχείρημα, αφού μάλιστα η οικιστική ανάπτυξη της πόλης μας δεν έχει τέλος και συνεχίζεται προς τον κάμπο, τα περιβόλια και τα Βαρδάνια. Επιπλέον, πολλοί συμπατριώτες μας, άνθρωποι που προσέφεραν στη ζωή και τον πολιτισμό αυτού του τόπου ή σημάδεψαν με το πέρασμά τους την Ιστορία του, δεν έχουν τιμηθεί με την απόδοση του ονόματός τους σ΄ένα δρόμο, όπως θα ΄ταν «άξιον και δίκαιον» (Μητροπολίτες Διονύσιος Κόνδαρης, Παρθένιος Κονιδάρης, Γρηγόριος Αραβανής και Ευγένιος Περδικάρης, Σπυρ. Βαλαωρίτης, Αθαν. Ψαλλίδας, Ιωάν. Ρούσσος, π. Θεοφάνης Κατωπόδης, Ιωάν. Τούμπας, Παντ. Κοντομίχης, Τέλης Χαραμόγλης, Γιάννης Αθηνιώτης, Βούλης Βρεττός, Γ. Κτενάς, Π. Πάλμος, Ε. Βλασσόπουλος, Γ. Σαββίδης, Μαρία Κάλλας, Αριστ. Ωνάσης κ.α.).

Ελπίζω πάντως να δόθηκαν αφορμές για να προσέχουμε περισσότερο τις γαλάζιες πινακίδες στις γωνίες των δρόμων, που μαρτυρούν πρόσωπα και γεγονότα, τα οποία -λιγότερο ή περισσότερο το καθένα- αγωνίσθηκαν να διαλύσουν τα σκοτάδια της Ιστορίας κι έκαναν αυτή την πόλη να καυχιέται για τα παιδιά της.

* Αρχιμανδρίτης π. Ιωαννίκιος Ζαμπέλης

(Το κείμενο αντιγράφηκε από το περιοδικό «Λευκαδιάβαστοι». Πρόκειται για τριμηνιαίο περιοδικό που εκδιδόταν από τον «Σύλλογο Λευκαδίων φοιτητών και σπουδαστών Αττικής», Μάρτιος, 2006).

Α΄μέρος: Οι δρόμοι έχουν τη δική τους ιστορία – Το Παζάρι της Λευκάδας
Β΄μέρος: Οι δρόμοι που περιβάλλουν το ιστορικό κέντρο της Λευκάδας
Γ΄μέρος: Σοκάκια και καντούνια στα Ψαρέικα και τον Πίσω Μόλο
Δ΄μέρος: Στα ίχνη της Αμαξικής: Πουλιού – Παδρέικα – Μαρκάς – Πόντες

Προηγουμενο αρθρο
Ιατρικές υποδομές στην Λευκάδα του 1946
Επομενο αρθρο
Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Λευκάδας - Βόνιτσας: 8 Νοέμβρη απεργούμε

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.