Λευκάδα και ανάπτυξη – Του Νίκου Κονδυλάτου

Σαν να ήταν λυμένα και τακτοποιημένα από καιρό όλα τα θέματα που αφορούν στον τρόπο ανάπτυξης της Λευκάδας, για τα οποία όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν δεν ακούστηκε κουβέντα, προέκυψε ξαφνικά ένας «διάλογος» για το θέμα της υποθαλάσσιας ζεύξης, λες και αυτό το έργο μένει μόνο να γίνει και είναι τόσο σημαντικό, που από αυτό κρίνεται το μέλλον του τόπου.

Λέμε πως «η Λευκάδα ζει αποκλειστικά από τον τουρισμό» και το λέμε τόσο ξερά και τόσο σκαιά που δείχνει πως ο νους μας είναι κολλημένος μόνον εκεί, χωρίς να μας απασχολεί (ούτε καν περνάει από το μυαλό μας) πόσο επικίνδυνη είναι η αλλοτριωτική επέλαση του τουρισμού όταν εξαφανισθούν οι πρωτογενείς δραστηριότητες, αυτές που δημιούργησαν τον πολιτισμό και τις παραδόσεις ενός τόπου. Είναι φανερό πως η Λευκάδα αφήνοντας να αλωθεί πλήρως από την επέλαση του τουρισμού, μαζί με τις αλλοιώσεις, στρεβλώσεις, παραμορφώσεις που προξένησε στο σώμα της χάνει σιγά-σιγά και την ψυχή της, την αλήθεια δηλαδή, τη γνησιότητα, την ιδιαιτερότητα που είναι απότοκο των βαθύτερων διεργασιών που τεκταίνονται στα ενδότερα ενός τόπου.

Λέμε ακόμα πως η Λευκάδα θέλει στα επόμενα χρόνια να επενδύσει στον «ακριβό θαλάσσιο τουρισμό». Αλήθεια πιστεύουμε πραγματικά πως υπάρχουν οι προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο; Είναι σίγουρο πως οι φίλοι που εκφράζουν τις απόψεις αυτές έχουν επισκεφθεί και άλλες χώρες της Ευρώπης και έχουν διαπιστώσει πως έχουν συμπεριφερθεί οι χώρες αυτές σε τόπους όπως η Λευκάδα. Έχουν, κατ’αρχάς οι άνθρωποι εκεί διαφορετική νοοτροπία και διαφορετική φιλοσοφία για τη ζωή τους μέσα στην πόλη και το δημόσιο χώρο. Τις πόλεις τους τις ζουν και τις χαίρονται αναζητώντας ποιότητα ζωής πρώτα-πρώτα γι’αυτούς τους ίδιους και ύστερα για τους άλλους.

Οι πόλεις τους αποπνέουν ένα άρωμα ποιότητας και πολιτισμού, σέβονται το δημόσιο χώρο και τον αποδίδουν αναβαθμισμένο με πεζοδρόμους, ποδηλατοδρόμους και άλλες παρεμβάσεις στον κάτοικο και τον επισκέπτη για να τον ζήσουν οι πρώτοι και να τον ανακαλύψουν οι δεύτεροι. Έχουν περιορίσει την παρουσία του αυτοκινήτου στο ελάχιστο καθώς έχουν επιλέξει να δίνουν προτεραιότητα στον πεζό και τον ποδηλάτη, δείγμα άλλου πολιτισμού που γίνεται αντιληπτός επίσης από την ποιότητα των κτηρίων και ιδιαίτερα αυτών που στεγάζουν το Δημαρχείο τους, τα μουσεία τους και την ιστορία τους εν γένει (το σπίτι του αντίστοιχου Σικελιανού ή Στάμου ή την αντίστοιχη εκκλησία του Αγ. Σπυρίδωνα κ.λ.π.) όπως και από την ευταξία και τους κανόνες που ισχύουν στους δρόμους τους, τους πεζοδρόμους, το δημόσιο χώρο γενικά, καθώς και την ποιότητα κατασκευής τους.

Λέμε λοιπόν πως «με την υποθαλάσσια ζεύξη θα αποτραπεί η κυκλοφορία από τους δρόμους της πόλης όπου προκαλείται κυκλοφοριακό έμφραγμα το οποίο δεν επιτρέπει την ανάδειξη της πόλης»!! Αλήθεια τι έχει γίνει τόσα χρόνια για την ανάδειξη της πόλης;

Αφού κατασκευάσαμε πλήθος λεωφόρων που παραβιάζουν την κλίμακα του τοπίου, οι περισσότερες αισθητικά απαράδεκτες χωρίς ούτε καν πεζοδρόμια, στις πιο κεντρικές από αυτές που υπάρχουν πεζοδρόμια, αλλού τα έχουν καταλάβει τα καταστήματα και αλλού τα αυτοκίνητα, τα δε παράνομα παρκαρίσματα και διπλοπαρκαρίσματα είναι κανόνας. Ο δικός μας πολιτισμός, μας επιβάλλει να παίρνουμε το αυτοκίνητο μας να πηγαίνουμε στα cafés της δυτικής παραλίας να παρκάρουμε παράνομα (χωρίς να μας εμποδίζει κανείς έξω από το café που επιλέγουμε), έτσι ώστε να μας κρύβει τη θέα προς τη θάλασσα, και να γεμίζουμε τα κενά που έχουν μείνει στο υποτιθέμενο πεζοδρόμιο για να το εξαφανίσουμε τελείως. Αυτά, τη στιγμή που ο χώρος Parking που βρίσκεται λίγα μέτρα πιο πέρα, πίσω από το πνευματικό κέντρο, είναι ολάδειανος!!! Καθ’όσον δε αφορά στη μουσική που μας «προσφέρεται», ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης, υπερτερώντας του…. επτανησιακού πολιτισμού μας, δεν επιτρέπει να μπορεί κανείς να απολαύσει κάπου τον καφέ του ήρεμα ακούγοντας σοβαρή μουσική!

Αλήθεια πόσο αδικείται αυτό το μοναδικής ομορφιάς τοπίο που υφαίνεται από το γαλήνιο κανάλι με τα πριάρια, τη λιμνοθάλασσα με τους ερωδιούς και τα φλαμίνγκος και πιο κει τα χιονισμένα βουνά της Ηπείρου και τους μύλους στα δυτικά, να πορφυρώνονται «σε μυθικόν ηλιοβασίλεμα» όπως λέει και ο στίχος του μεγάλου μας ποιητή! Πόση ικανοποίηση θα ένοιωθε ο Bach η o Vivaldi αν η μουσική τους επένδυε την μέθεξη που αισθάνεται κανείς απολαμβάνοντας ένα τέτοιο τοπίο!

Άραγε τόσα χρόνια τι μας εμπόδιζε να αναδείξουμε το τοπίο αυτό όπως του ταιριάζει; Δε νομίζω να πιστεύει κανείς πως όσες γέφυρες και αν γίνουν, σε οποιοδήποτε σημείο, δεν θα υπάρχει η ίδια συσσώρευση αυτοκινήτων καθ’όλο το μήκος της παραλίας, ακριβώς όπως και σήμερα, εφ’όσον δεν λαμβάνονται μέτρα αποτροπής τους. Το γεγονός πάντως πως τον μοναδικό χώρο που είχε απομείνει δίπλα στη θάλασσα (σε ιδιαίτερα θελκτικό σημείο της ανατολικής παραλίας) και θα μπορούσε ν’αποδοθεί αναπλασμένος σε όσους δεν επιθυμούν ανάμεσα σε αυτούς και τη θάλασσα να υπάρχουν αυτοκίνητα, τον κάναμε χώρο Parking (λιμενικό), μας δείχνει ακριβώς το αντίθετο. Τη συσσώρευση αυτή την επιδιώκουμε και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό ώστε να ιεραρχούμε τις ανάγκες εξυπηρέτησης του αυτοκινήτου πάνω από εμάς τους ίδιους και την ποιότητα της ζωής μας.

Αφήνοντας την παραλία μπαίνουμε στα σοκάκια όπου το αυτοκίνητο και εδώ δείχνει την αναμφισβήτητη κυριαρχία του καθώς έχει κατορθώσει να διεισδύσει σε κάθε ίχνος διαθέσιμου χώρου και καταλήγουμε στον κεντρικό πεζόδρομο. Εδώ έχουμε τη μοναδική πρωτοτυπία να έχουμε ένα πεζόδρομο, χαρακτηρισμένο με Π.Δ/γμα και να επιτρέπεται η κυκλοφορία, έστω και κάποιες ώρες, με απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου! Την κατάσταση που επικρατεί την ξέρουν όλοι. Αρκεί να πούμε πως αν κάποιος ακόμα και τον Αύγουστο θελήσει να απολαύσει τον καφέ του στην Πλατεία πριν τις 11.00, θα βρεθεί ανάμεσα σε φορτηγά, Ι.Χ., μηχανάκια κ.λ.π. Αλήθεια έχει σκεφτεί κανείς ποιος έχει τις ευθύνες αν γίνει ένα ατύχημα στον χαρακτηρισμένο πεζόδρομο;

Δίνεται η εντύπωση πως, εφ’όσον θα είχαν εξασφαλισθεί οι προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη πρόσβαση των σκαφών που επιθυμούμε, θα προτιμούσαμε να είμαστε κολλημένοι με την απέναντι στεριά για να έρχονται εύκολα και γρήγορα όσο το δυνατόν περισσότερα αυτοκίνητα, αρκεί να μας έχουν αναγνωρίσει πως είμαστε νησί για λόγους γοήτρου! Μας ενοχλεί που οι επισκέπτες μας ταλαιπωρούνται στην ουρά όταν για να πας σε οποιοδήποτε νησί χρειάζεσαι απείρως περισσότερο χρόνο και φυσικά απείρως μεγαλύτερη ταλαιπωρία. Αυτό που επιδιώκουμε είναι να έλθει στη Λευκάδα όσο το δυνατόν περισσότερος κόσμος. Μας ενδιαφέρει η ποσότητα και όχι η ποιότητα.

Κατεβαίνοντας από τα Πλατύστομα ή τη Βαυκερή προς τον κάμπο του Νυδριού αντικρίζεις ένα θέαμα μοναδικό, ένα τοπίο σπάνιας ομορφιάς η θέαση του οποίου σε σαγηνεύει. Πλησιάζοντας όμως στα πρώτα σπίτια οι απογοητεύσεις διαδέχονται η μία την άλλη. Και όσο πιο πολύ προχωρείς τόσο η απογοήτευση γίνεται μεγαλύτερη και τα ερωτηματικά πληθαίνουν. Το βέβηλο ανθρώπινο χέρι σου φέρνει αναπόφευκτα στο νου το στίχο του ποιητή: Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει.

Οι δικαιολογίες πολλές και ποικίλες δε χρειάζεται να επεκταθώ σε πράγματα γνωστά και πολυσυζητημένα. Θέλω όμως να σημειώσω πως αντί το φαινόμενο αυτό να μας αποτρέψει, καθώς προηγήθηκε, αποτέλεσε αντίθετα το μοντέλο για ολόκληρη την παραθαλάσσια ζώνη από το βορειότερο μέχρι το νοτιότερο άκρο! Γραφικοί και γαλήνιοι παραθαλάσσιοι οικισμοί που δημιουργήθηκαν από τη λαϊκή σοφία και τις ανάγκες των κατοίκων, ενταγμένοι πλήρως στο τοπίο και το ευρύτερο περιβάλλον, μετατράπηκαν προοδευτικά σε αντίγραφα αστικών πόλεων με όλα τα μειονεκτήματα τους (κυκλοφορία, στάθμευση, αποχέτευση, καθαριότητα, νερό κ.λ.π.), έτοιμα να υποδεχθούν ένα είδος τουρισμού του οποίου η ωφελιμότητα έστω και δειλά-δειλά άρχισε να αμφισβητείται.

Για τις ανάγκες του τουρισμού αλλά και το εννοούμενο (το μέλλον θα δείξει) συμφέρον του λαού, θεσπίσθηκαν όροι δομήσεως για να εξυπηρετήσουν την ποσότητα και όχι την ποιότητα, οι οποίοι επέτρεψαν την κατασκευή κτιρίων και συνόλων με ύψος και όγκο εκτός κλίμακας, κτισμένων στο «ρυθμό» της τυπικής, ανά την επικράτεια, νεοελληνικής αρχιτεκτονικής που είχαν σα συνέπεια την παραβίαση του απαράμιλλου φυσικού τοπίου και την πλήρη αποξένωση του κτισμένου από το φυσικό περιβάλλον στο οποίο φυσικά είναι αδύνατον να ενταχθούν.

Σήμερα λοιπόν γίνεται λόγος για την υπόγεια ζεύξη, για όλα αυτά όμως δεν ακούγεται τίποτα. Αντίθετα μου έλεγε, με πίκρα, ένας από τους πιο παλιούς ξενοδόχους του Αγ. Νικήτα πως «με τα μυαλά που έχουμε, καταφέραμε να διώξουμε τους πολιτισμένους μας επισκέπτες από τις βόρειες χώρες, καθώς αυτοί έρχονται για να ανακαλύψουν το νησί και να απολαύσουν την ομορφιά του, πράγματα που καθιστούν απαγορευτικά ο συνωστισμός, η ασυδοσία και η αναρχία που επικρατούν». Προτάσσουμε δηλαδή την ποσότητα έναντι της ποιότητας.

Αλήθεια ας μας πει κάποιος επί τέλους, δεξιός, αριστερός η κεντρώος, πόσους επισκέπτες χωράει αυτό το νησί; Η με πόσους είμαστε ευχαριστημένοι; Μπορεί κανείς να μας το πει; Οι πανέμορφες παραλίες μας πόσα αυτοκίνητα και πόσους ανθρώπους μπορούν να χωρέσουν έτσι ώστε να διατηρούν μία πολιτισμένη όψη και μία πολιτισμένη λειτουργία και να μη παραλληλίζονται σήμερα με παραλίες της Αθήνας άλλων εποχών;

Ο κάθε νοικοκύρης όταν καλεί επισκέπτες στο σπίτι του υπολογίζει πόσους μπορεί να δεχθεί, ανάλογα με το χώρο και τις υποδομές του σπιτιού του, προκειμένου να τους περιποιηθεί σωστά ώστε να χαρούν τη φιλοξενία του χωρίς να στριμωχθούν και να ταλαιπωρηθούν. Επίσης κάθε ιδιοκτήτης γνωρίζει τι και πόσο μπορεί να χτίσει στο οικόπεδο του καθώς υπάρχουν όροι και περιορισμοί δομήσεως. Παρατηρούμε λοιπόν πως οι υποθέσεις που μας αφορούν ατομικά ρυθμίζονται, εκείνες όμως που αφορούν το συλλογικό, δηλαδή το δημόσιο συμφέρον, δεν μας απασχολούν, ίδιον και αυτό της φυλής μας και μία από τις κύριες αιτίες της κακοδαιμονίας μας.

«Εμείς οι Έλληνες τον τόπο μας δεν τον αγαπούμε, τον βλέπουμε σαν στρέμματα προς εκμετάλλευση», λέει ο Γ. Γραμματικάκης στο τελευταίο του βιβλίο «ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής». Νομίζω πως και την ομορφιά του τόπου μας δεν τη νοιώθουμε πραγματικά. Την ομορφιά του τόπου μας δεν τη βλέπουμε σαν αξία ζωής, την βλέπουμε σαν αξία προς εκμετάλλευση. Η αγάπη μας για τη φύση και την πραγματική ζωή φαίνεται ν’ αποτελεί κούφιο συναίσθημα, αν δούμε τη ζωή και την ομορφιά όπως την εννοεί ο Φώτης Κόντογλου:

«Αντίς για ονόματα, τα περισσότερα έχουνε γραμμένα νούμερα απάνω στη μάσκα τους και στη μπάντα. Που είναι τα έμορφα γράμματα που στολίζανε άλλη φορά τα καράβια! Που είναι τα έμορφα σκαλίσματα στον τάκο (καθρέφτη), που παρασταίνανε γλάστρες με λουλούδια, πουλιά, θερία, δερφίνια, ψάρια, ακόμα κι άγιους, σκαλισμένα με τη σγόρπια από μερακλήδες ταλιαδόρους! Που είναι κείνες οι γοργόνες, που στεκόντανε σαν ζωντανές στη μύτη της πλώρης, στον ταλιαμά, σαν να σκύβανε από το μπαλκόνι απάνω από τη θάλασσα, και τις ράντιζε ο αφρός που έκανε το ποδόσταμο, σκίζοντας τα νερά! Που ‘ναι εκείνα τα έμορφα χρώματα που ήτανε βαμμένες οι κουπαστές, τα ζωνάρια, τα όκια σε σχέδιο ψαριού, τα σκαλίσματα με τα πλουμίδια, οι γοργόνες με τα στηλωμένα μάτια, με τα μαύρα ξέμπλεκα μαλλιά, με τα γυμνά στήθια, τα πλουμίδια του τιμονιού, ακόμα κι οι κουβέρτες, οι κάμαρες, το κιόρ-μπαστούνι (ο θαλασσομάχος), που είχε ένα σχέδιο σαν δοξάρι πλουμισμένο, κι έλεγες πως είναι κανένα φίδι, σαν βουτούσε στον αφρό, με το σκαμπανέβασμα του καραβιού! Που πάνε όλα αυτά τα μεράκια που ‘χανε οι θαλασσινοί μας, να στολίζουνε σα νύφη το καράβι τους; Όλα τα ‘φαγε η βρωμομπενζίνα, η βιαστική παραζάλη του νιτερέσου, που δεν αφήνει τον θαλασσινό να συλλογιστή τέτοια πραχτικά πράγματα! Παράς να βγαίνη! Τ’άλλα είναι χασομέρια» και αλλού «Άλλη φορά κ’οι συνηθισμένοι άνθρωποι είχανε μέσα τους ζωντανόν αυτόν τον εαυτό τους, που ‘ναι τρυπωμένος μέσα στα έγκατα μας, ενώ τώρα κ ‘οι ποιητάδες ακόμα τον έχουνε χαμένον. Έτσι, καταντά ο άνθρωπος να κερδίσει όλον τον κόσμο και να χάσει την ψυχή του.»

Για να επανέλθουμε στα δικά μας, είναι προφανές πως ο τρόπος ανάπτυξης που έχουμε επιλέξει βασίζεται στην εξυπηρέτηση της πληθυσμιακής παλίρροιας του Αυγούστου και στην πάση θυσία διευκόλυνση του αυτοκινήτου στην κυριαρχία του οποίου υποκλινόμαστε.

Η ανάπτυξη αυτή επιβάλλει να δημιουργούμε υποδομές για την εξυπηρέτηση των αναγκών του ενός μήνα οι οποίες τον υπόλοιπο χρόνο είναι άχρηστες. Όσο περισσότερος κόσμος έρχεται τόσο περισσότερες υποδομές απαιτούνται (δρόμοι, χώροι parking,κάδοι και απορριμματοφόρα, νερό, ρεύμα, κέντρα υγείας και ασθενοφόρα, ανθρώπινο δυναμικό κ.λ.π.). Αυτές φυσικά τις πληρώνουν όλοι οι πολίτες και εκείνοι, που όχι μόνο δεν ασχολούνται με τον τουρισμό αλλά υποφέρουν κιόλας από το φαινόμενο του Καλοκαιριού. Μάλιστα δεν έχει ποτέ υπολογισθεί το κόστος των υποδομών αυτών σε σχέση με τα οφέλη από το είδος του τουρισμού τον οποίο προσπαθούν να εξυπηρετήσουν. Αυτό ισχύει και για τις ιδιωτικές επενδύσεις (ενοικιαζ. δωμάτια, ταβέρνες κ.λ.π.), αν θέλουμε να δούμε το θέμα μακροπρόθεσμα.

Η Λευκάδα βρίσκεται επί ξηρού ακμής. Ή θα θελήσει όσο ακόμα δεν είναι πολύ αργά να αλλάξει πορεία ή οι επόμενες γενιές θα μας καταλογίσουν εύλογα μεγάλες ευθύνες για το τι παραλάβαμε και τι τους αφήσαμε αφού ο τόπος αναλώνεται με σταθερούς ρυθμούς.

Είναι σίγουρο πως όταν έχεις συνηθίσει σε ένα τρόπο ζωής και δραστηριότητας είναι δύσκολο να τον αλλάξεις. Άλλωστε η νοοτροπία που έχει αποκτηθεί κατά την διάρκεια εκατονταετιών δεν μπορεί να αλλάξει από τη μία στιγμή στην άλλη. Ο Κώστας Αξελός στη «Μοίρα της Σύγχρονης Ελλάδας» γράφει: «Το ελληνικό κράτος ουδέποτε έγινε μορφή με περιεχόμενο, η οποία να διαμορφώνει τα άτομα τα οποία περιέχει. Οι νεοέλληνες… συλλογίζονται και δεν σκέπτονται, μιλούν πολύ και δεν έχουν συντεταγμένη γλώσσα, ρωτούν και απαντούν, αλλά χωρίς συνέχεια»…δεν κατασκευάζουν τον κόσμο, ούτε την ίδια τη χώρα τους, δεν ξέρουν να «φτιάχνουν». Οι άνθρωποι της χώρας αυτής κοπιάζουν, αλλά δεν παράγουν έργο».

Ασφαλώς το εγχείρημα είναι δύσκολο, αξίζει όμως τον κόπο να προσπαθήσουμε, καθώς όπως φαίνεται, αποτελεί μονόδρομο. Αυτή η διαφορετική πορεία, όπως είναι αναμενόμενο, απαιτεί πολιτικές με άλλες προτεραιότητες από αυτές που υπάρχουν σήμερα.

Η Λευκάδα, όπως κάθε τόπος που σέβεται τον εαυτό του, πολύ περισσότερο αν αυτός αποτελεί τουριστικό προορισμό, οφείλει να έχει σαν κύρια επιδίωξη της, την προστασία και ανάδειξη της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της, της μοναδικότητας και της διαφορετικότητας της όσον αφορά το τοπίο και την ομορφιά της, τον πολιτισμό, την ιστορία και τις παραδόσεις της. Νομίζω ότι αποτελεί υπόθεση κοινής λογικής πως εάν εμείς αγαπάμε τον τόπο μας, τον φροντίζουμε και τον προστατεύουμε, αναζητώντας ποιότητα ζωής πρώτα και κύρια για μας τους ίδιους, αν δηλαδή εμείς σεβόμαστε τον τόπο μας τότε αναγκάζουμε και τους άλλους να τον σεβαστούν. Όταν δηλαδή ο τόπος μας αποπνέει ποιότητα η οποία πηγάζει από τη δική μας πολιτισμένη στάση και συμπεριφορά απέναντί του, δε μπορεί παρά να αποτελεί πόλο έλξης και για πολιτισμένους επισκέπτες και φιλοξενούμενους.

Προτεραιότητες αυτής της διαφορετικής πορείας πρέπει να είναι:

• η προστασία και ανάδειξη των μνημείων που μαρτυρούν την ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου (αρχαιολογικοί χώροι, μοναστήρια και ναοί) καθώς και η αποκατάσταση και η μετατροπή τους σε μουσεία, των χώρων που έζησαν σημαντικές προσωπικότητες (Σικελιανός, Βαλαωρίτης, Στάμος, Ζαμπέλιοι κ.ά.)

• η προστασία και ανάδειξη των ορεινών παραδοσιακών οικισμών (Αλέξανδρος, Δρυμώνας, Νιοχώρι, Κολυβάτα, Πλατύστομα, Ασπρογερακάτα, Σπανοχώρι κ.λ.π) και η διάνοιξη όλων των παλαιών μονοπατιών.

• η προστασία και ανάδειξη των πανέμορφων και πλούσιων βιοτόπων του νησιού, περιοχών Νatura, του οροπέδιου της Εγκλουβής, του δάσους των Σκάρων, των αλυκών οι οποίες το Νοέμβριο του 1999 έτυχαν ειδικού επαίνου στο πλαίσιο του διεθνούς βραβείου Μελίνα Μερκούρη της Ουνέσκο για τη διαχείριση πολιτιστικών τοπίων, κ.λ.π.

• η προστασία των καταπληκτικών παραλιών μας και η σωστή και πολιτισμένη διαχείριση τους

• η προστασία και ανάδειξη της παλιάς πόλης της Λευκάδας

• η αναθεώρηση των όρων δομήσεως των οικισμών, παραθαλάσσιων και ορεινών καθώς και της εκτός σχεδίου δόμησης και η επιβολή νέων κανόνων στη δόμηση

• η αναβάθμιση του δημόσιου χώρου καθ’όσον αφορά την αισθητική, την ευταξία και τη λειτουργικότητά του

• η εφαρμογή πολιτικών ήπιων μορφών μετακινήσεων με προτεραιότητα στον πεζό και τον ποδηλάτη και ταυτόχρονη λήψη μέτρων αποτροπής της χρήσης του Ι.Χ. αυτοκινήτου, ιδιαίτερα στην παλιά πόλη. Αυτό προϋποθέτει την κατασκευή ενός αρκετά πυκνού δικτύου πεζοδρόμων-ποδηλατοδρόμων, ασφαλούς και λειτουργικού, το οποίο θα συνδέει τα λειτουργικά σημεία της πόλης καθώς και τα σημεία ενδιαφέροντος (μνημεία, μουσεία, χώροι αναψυχής και άθλησης, υπηρεσίες, σχολεία κ.λ.π.). Η κατασκευή σταθμών parking ενδείκνυται να γίνεται σε περιμετρικά σημεία (κυρίως εκτός σχεδίου όπου η γη είναι φθηνή) και από εκεί η προσέγγιση στο κέντρο της πόλης θα γίνεται (ανάλογα με την απόσταση) με τα πόδια, με το ποδήλατο η με δημοτική συγκοινωνία

• η ανάπτυξη και επεξεργασία προγραμμάτων για τη διατήρηση και προώθηση του πρωτογενούς τομέα πάνω σε υγιείς βάσεις και καινοτόμες δραστηριότητες με σύνδεση της παραγωγής με την μεταποίηση και ιδιαίτερη μέριμνα στα τοπικά προϊόντα (κρασί, λάδι, μέλι, όσπρια, μαντολάτο και παστέλι, σαλάμι, αλιεύματα κ.λ.π.)

• η προστασία και ανάδειξη των παραδόσεων και του λαϊκού πολιτισμού μας ως γνήσιας και αυθεντικής μορφής έκφρασης της κοινωνίας του νησιού μας και απαραίτητης προϋπόθεσης για τη φυσιολογική διαχρονική εξέλιξη τους από γενεά σε γενεά και όχι ως προϊόντος με ψεύτικο περιτύλιγμα για επιδείξεις φολκλόρ και τουριστική εκμετάλλευση.

Είναι ευνόητο πως η προώθηση και εφαρμογή όλων αυτών των παρεμβάσεων αποτελεί αντικείμενο ειδικών μελετών, δεν θα επεκταθούμε εδώ σε λεπτομέρειες, θα τονίσουμε όμως την εκ των ων ουκ άνευ αναγκαιότητα της ύπαρξης μιας χωροταξικής μελέτης, σαν απόλυτης προτεραιότητας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει όλες αυτές τις παρεμβάσεις καθώς και άλλες ρυθμίσεις (φέρουσα ικανότητα του νησιού, χρήσεις γης, έλεγχος της υπερδόμησης κ.λ.π.) και να αποτελεί τον αναγκαίο μπούσουλα για την ανάπτυξη του νησιού. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει διάφορες απόπειρες για τη σύνταξη της οι οποίες όμως έχουν μείνει ανολοκλήρωτες. Πάντως, όπως είπε και ο γνωστός καθηγητής της Πολεοδομίας κ. Λουκάκης σε παρέμβαση του στην ημερίδα του Lefkada Slow Guide, για τον εναλλακτικό τουρισμό, το υλικό που υπάρχει από τις μελέτες αυτές είναι πλούσιο και δεν πρέπει να πάει χαμένο. Αντίθετα πρέπει να συλλεχθεί και με τις αναγκαίες συμπληρώσεις να χρησιμοποιηθεί για την οριστική σύνταξη της χωροταξικής μελέτης.

Τέλος θα ήθελα να επισημάνω πως τίποτα από αυτά δεν μπορεί να ευδοκιμήσει αν δεν υπάρξει εκτεταμένη διαβούλευση και λαϊκή συμμετοχή. Το ζήτημα του τρόπου ανάπτυξης της Λευκάδας είναι ζήτημα ολόκληρης της τοπικής κοινωνίας. Εμείς, οφείλουμε να αποφασίσουμε για την ποιότητα της ζωής μας, για την ποιότητα του τουρισμού μας και κυρίως για την ποιότητα της ζωής των επόμενων γενεών, δηλαδή των παιδιών μας. Το θέμα αυτό που ίσως είναι και το περισσότερο σημαντικό καθώς άπτεται της νοοτροπίας μας, του πολιτισμού μας και της παιδείας μας αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο το οποίο απαιτεί και αυτό ειδικό σχεδιασμό και πρόγραμμα.

Ας μιλήσουμε λοιπόν πρώτα για όλα αυτά και ύστερα συζητάμε και για το θέμα της υπόγειας ζεύξης η για οποιαδήποτε άλλη γέφυρα.

Από την πείρα μου μέχρι σήμερα, γνωρίζω πως λίγοι θα συμφωνήσουν με αυτά που γράφω, πολλοί θα διαφωνήσουν καλόπιστα καθώς έχουν διαφορετική γνώμη, άλλοι θα τα απορρίψουν ασυζητητί χαρακτηρίζοντας τα ως έκθεση ιδεών και οι περισσότεροι θα αδιαφορήσουν καθώς «σε περίοδο βαθειάς κρίσης ασχολούμαστε με αερολογίες και πράγματα ανέφικτα». Εγώ πάντως θα ήθελα να επιμείνω στην άποψή μου παραθέτοντας μάλιστα, ως επίλογο, το ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη «το ψωμί» το οποίο γράφτηκε και αυτό σε δύσκολη εποχή (δημοσιεύθηκε το 1958)

Ένα τεράστιο καρβέλι, μια πελώρια φρατζόλα ζεστό ψωμί είχε πέσει στο δρόμο από τον ουρανό
Ένα παιδί με πράσινο κοντό βρακάκι και με μαχαίρι
Έκοβε και μοίραζε στον κόσμο γύρω
Όμως και μια μικρή, ένας μικρός άσπρος άγγελος και αυτή
Μ’ ένα μαχαίρι έκοβε και μοίραζε
Κομμάτια γνήσιο ουρανό
Κι όλοι τώρα τρέχαν σ’ αυτή, λίγοι πηγαίναν στο ψωμί
Όλοι τρέχανε στο μικρόν άγγελο που μοίραζε ουρανό
Ας μην το κρύβουμε
Διψάμε για ουρανό!

Λευκάδα Μάρτιος 2014
Νίκος Σπ. Κονδυλάτος

* Ο Νίκος Κονδυλάτος ειναι Πολεοδόμος και ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Φίλων Αλεξάνδρου «Φηγός»