Λευκαδίτικος Γάμος – Το πλύσιμο των μαλλιών

ΜΕΡΟΣ Δ’

Όσο προχωρεί ο καιρός, τόσο εντείνονται και οι προετοιμασίες για το γάμο, που αν δε συντρέξει πολύ σοβαρός λόγος, ποτέ δεν αναβάλλεται. Ιδιαίτερα δραστήρια και βιαστική είναι η νύφη, που μαζί με τη μάνα της κεντούν, υφαίνουν, ράβουν και γενικά συντάσσουν τα προικιά.

Μια από τις σπουδαιότερες φροντίδες που την απασχολούν είναι τα μαλλιά ή στρωματόμαλλα. Μ’ αυτά θα γιομίσουν τα στρώματα, τα προσκέφαλα και τις προσκεφαλάδες. Θα χρειαστούν πάνω-κάτω 70-80 οκάδες, πράγμα που σημαίνει ότι το έξοδο για την αγορά των μαλλιών δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο για τους φτωχούς χωρικούς. Γι’ αυτό μόλις «κονομήσουν» και αγοράσουν τα μαλλιά, τους φεύγει μια μεγάλη έγνοια.

Τα μαλλιά όμως, αγορασμένα σε ποκάρια από το εμπόριο ή τους ιδιώτες, θέλουν απαραίτητα ζεμάτισμα, πλύσιμο, λιάσιμο και καλό-καλό στέγνωμα για να χρησιμοποιηθούν, αλλιώτικα μουχλιάζουν και μυρίζουν άσκημα. Ας αφήσομε που πρέπει να ομαλοποιηθούν, να ξανοιχτούν με το χέρι και να τιναχτούν για ν’ απαλλαγούν από τα κάθε λογής ξένα σώματα, ακόμα και από τα τσιμπούρια.

Τα μαλλιά τα πλένουν ή σε καμιά βρύση ή κάτω σε κάποιο λαγκάδι, όπου τρέχει άφθονο και καθαρό νερό, ή ακόμα και στη θάλασσα. Το πλύσιμο των μαλλιών δίνει κι αυτό μια τελετή και σαν απαραβίαστο έθιμο έχει τη δική του διαδικασία: μαζεύονται γυναίκες συγγένισσες της νύφης, καλούν και τις συμπεθέρες από το μέρος του γαμπρού και ξεκινάνε πρωί πρωί, εν πομπή, με προεξάρχουσα την πεθερά του γαμπρού, που είναι σ’ αυτές τις ώρες η αδιαμφισβήτητη πρωτοκυρά με πρωτοβουλίες απεριόριστες.

Τα μαλλιά τα φορτώνουν σε ζώα. Τα υπόλοιπα συγύρια, κόφες, καζάνια, κόπανους, που θα χρειαστούν επί τόπου, καθώς και τις κοφοπούλες με το φαγητό και τα τραταμέντα (= κεράσματα), τα μεταφέρουν οι γυναίκες στο κεφάλι τους. Η νύφη στολίζεται, αλλιώτικα σήμερα: βάνει φόρεμα παντρεμένης κόκκινο, κατά προτίμηση, με χρωματιστή ωραία σπαλέττα και φοράει και τα χρυσαφικά, που της πήγε ο καλός της, ο οποίος, φυσικά, παρευρίσκεται απαραίτητα στο πλύσιμο των μαλλιών και είναι γιομάτος κέφι και χαρά δίπλα στη στολισμένη φρεγάδα του.

Σα φτάσουν, στήνουν τα καζάνια σε πρόχειρες εστίες, βράζουν νερό και ρίχνουν μέσα τα μαλλιά να ζεματιστούν. Έπειτα τα βγάζουν, τα ρίχνουν μέσα σε μεγάλες κόφες να στραγγίξουν, και κατόπιν τα ρίχνουν στα κρυστάλλινα τρεχούμενα νερά της βρύσης και τα ξεπαστρεύουν, κοπανώντας τα ελαφρά.

Ξανοίγουν επιτήδεια με τα δυο τους χέρια τα φλοκιά των μαλλιών και τα καθαρίζουν, ξεπλένοντάς τα πέρα-δώθε στα καθάρια νερά. Τέλος, απλώνουν τα μαλλιά στον ήλιο, και τ’ αφήνουν να στεγνώσουν ως το βράδυ που θα φύγουν. Κι αν δε στεγνώσουν καλά, τα απλώνουν ξανά την επομένη στο σπίτι. Πρέπει να ειπωθεί, πως την αρχή στο πλύσιμο των μαλλιών την κάνει η μάνα, που μόλις ξεφορτώσουν τα ζώα, αδειάζει τα μαλλιά ολόγυρά της και δίνει την πρώτη ευχή: «Να ‘ναι καλορίζικα», ευχή στην οποία απαντούν όλοι οι παρευρισκόμενοι εν χορώ με ανάλογες ευχές. Η ίδια πάλι θα ρίξει στο καζάνι τα πρώτα μαλλιά και θα τη μιμηθούν όλοι, ρίχνοντας ο καθένας συμβολικά από ένα φλοκί στο βραστό νερό.

Η νύφη κι ο γαμπρός, κατά τις ώρες της δουλειάς, στέκονται παράμερα και κερνάνε τους περαστικούς. Εκείνη κρατάει ένα πιάτο γιομάτο με φελιά πίττας και ο γαμπρός το μπουκάλι με το πιάτο και τα ρακοπότηρα. Μαζί με το πιοτό προσφέρουν, βέβαια, και κουφέτα. Ο καθένας που θα περάσει, πρέπει υποχρεωτικά να «τραταριστεί» (= κεραστεί).

Το μεσημέρι θα καθίσουν οι συμπέθεροι σ’ έναν ίσκιο για φαγητό. Κι εκεί θ’ αρχίσουν τα λιανοτράγουδα της αγάπης και τα παινέματα του ζευγαριού. Θα στήσουν για λίγο και το χορό. Κατά το βραδάκι θα μαζέψουν τα μαλλιά, θα τα φορτώσουν πάλι στα ζώα και θα επιστρέψουν στο χωριό, ή στην πόλη, ανάλογα.

Ο χρόνος, τέλος, για το πλύσιμο των μαλλιών δεν είναι ποτέ ορισμένος. Συνήθως γίνεται 10-15 μέρες πριν από το γάμο.

Διαβάστε το Α΄ Μέρος: Ο Λευκαδίτικος Γάμος
Διαβάστε το Β΄ Μέρος: Τα προξενιά και το ληγατοχάρτι
Διαβάστε το Γ΄ Μέρος: Οι Αρραβώνες

* «Ο Λευκαδίτικος Γάμος»: Πανταζή Κοντομίχη, Εκδόσεις Γρηγόρη. Αθήνα 1999. ISBN: 960-333-209-7