HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΜυστική Αποστολή στο Ιόνιο (1944) – Η τύχη της Λευκάδας

Μυστική Αποστολή στο Ιόνιο (1944) – Η τύχη της Λευκάδας

Μέρος Β’

Η τύχη της Λευκάδας

2-11-2-12Τον Απρίλιο του 1944, μια ομάδα Ελλήνων αξιωματικών και υπαξιωματικών, με επικεφαλής τον τότε υπολοχαγό Θέμη Μαρίνο*, αποστέλλεται από το Γενικό Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής στο Ιόνιο. Στόχος της Αποστολής: η οργάνωση δικτύου πληροφοριών και δολιοφθορών στα γερμανοκρατούμενα νησιά Ζάκυνθο, Κεφαλονιά, Ιθάκη, Λευκάδα και στη γύρω θαλάσσια περιοχή, και η προλείανση του εδάφους για ενδεχόμενη συμμαχική απόβαση.

Από το βιβλίο του Θέμη Μαρίνου: «Μυστική Αποστολή στο Ιόνιο (1944) – Κωδικός DASTARD», εκδόσεις «Ίκαρος» 2013, αντιγράφουμε τις σελίδες που αναφέρονται στη Λευκάδα.

line1

Στις 11 Οκτωβρίου, ενωρίς το πρωί, ο Μακκάς* συνοδευόμενος από τον Χέτσινσον*, τον δικηγόρο Ιωάννη Μολφέτα, τον οποίο πήρε ως γενικό γραμματέα της Πολιτικής Διοικήσεως Ιονίων Νήσων, και τον Λάζαρη* ανεχώρησε για τη Λευκάδα. Τον διορισμό του Μολφέτα έγραψε εν πλω ο ίδιος σε μια κόλλα χαρτί και υπέγραψε ο Μακκάς επιτόπου. Πριν σαλπάρει το καίκι, συνέβη ένα επεισόδιο που νομίζω ότι ενδιαφέρει ν’ αναφερθεί παρενθετικώς: Τη στιγμή εκείνη έφτασε βιαστικά ο αδελφός του Μολφέτα, Σπύρος, κι επήδησε στο καίκι για να φύγει από την Κεφαλονιά, διότι τον κυνηγούσε η ΕΠ (Εθνική Πολιτοφυλακή) να τον συλλάβει. Αμέσως ακολούθησαν δύο αντάρτες, οι οποίοι απαίτησαν να βγει ο Σπύρος από το πλοίο διότι είχαν ένταλμα συλλήψεώς του. Ο Χάτσινσον εξέφρασε κατ’ αρχάς την άποψη ότι το καΐκι αυτό δεν είχε δικαίωμα να φυγαδεύσει πολίτη, όταν όμως οι αντάρτες απείλησαν με τα αυτόματά τους ότι αν προσπαθήσει να φύγει το καΐκι με τον καταζητούμενο θα πυροβολήσουν, ανέβηκε στην πλώρη με το δικό του αυτόματο κι έδωσε διαταγή να λύσουν τους κάβους για να αποπλεύσει το καΐκι, λέγοντας στους πολιτοφύλακες ότι, αν τολμούσαν να χτυπήσουν, θ’ απαντούσε με τον ίδιο τρόπο. Οι αντάρτες έμειναν εμβρόντητοι και το καΐκι σαλπάρισε κανονικά.

Η πρώτη στάση του ταξιδιού τους έγινε στην Ιθάκη, όπου ο κόσμος υπεδέχθη τον Μακκά μ’ ενθουσιασμό, καθώς και σι τοπικές αρχές, οι οποίες του εξέθεσαν τα προβλήματα του νησιού τους, με κυριότερο το επισιτιστικό.

Εκεί επικρατούσε ηρεμία, τάξη και οι δημόσιες υπηρεσίες λειτουργούσαν κανονικά. Κύριος σκοπός αυτού του ταξιδιού ήταν η επίλυση του προβλήματος της Λευκάδος, η οποία τελούσε υπό τη στρατιωτική διοίκηση του ΕΔΕΣ, ενώ η συμφωνία της Καζέρτας όριζε την υπαγωγή της στη δικαιοδοσία του ΕΛΑΣ. Το πρόβλημα ήταν πολύ περίπλοκο και δύσκολο. Η άφιξη των Μακκά και Χάτσινσον στη Λευκάδα προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό στον Κόσμο κι ενίσχυσε τις ελπίδες του ότι δεν θα περιερχόταν το νησί στον ΕΛΑΣ. Η υποδοχή που του επεφυλάχθη ήταν μεγαλειώδης και με πατριωτικά συνθήματα. Μόλις πάτησε το πόδι του στην ξηρά, έσκυψε και φίλησε το έδαφος, όπως στην περίπτωση της Κεφαλονιάς, κι εξεφώνησε σύντομο λογύδριο με εθνικό και ενωτικό περιεχόμενο. Μετά το «ευ παρέστητε» του δημάρχου, μετέβη με την ακολουθία του εν πομπή στο νομαρχιακό μέγαρο, όπου συνάντησε όλες τις τοπικές αρχές. Εκεί προσήλθε και ένας Βρετανός ΒLΟ- (Βρετανός Αξιωματικός Σύνδεσμος), ο Philip Nind, ο οποίος είχε φτάσει στο νησί δύο μέρες πριν για τον ίδιο σκοπό.

2-11-2-12-b

Ο Μακκάς είχε μια προκαταρκτική συζήτηση με τον στρατιωτικό διοικητή της τοπικής μονάδος του ΕΔΕΣ, λοχαγό Αραχναίο, και με τον πολιτικό αντιπρόσωπο του ΕΛΑΣ Στερεάς Ελλάδος, σύντροφο Βαβογιό. Κατόπιν είχε σύσκεψη, παρουσία και του Χάτσινσον, με τον ΒLΟ Nind. Κύριος σκοπός των συζητήσεων ήταν ο προγραμματισμός επίσημης κοινής διασκέψεως, ανωτάτου επιπέδου, επί του φλέγοντος θέματος της Λευκάδος, το οποίο συμφώνησαν ότι εγκυμονούσε πολύ μεγάλους κινδύνους. Η διάσκεψη ορίστηκε για τις 22 του μηνός, εκτός σοβαρού κωλύματος. Η συζήτηση διεξήχθη στο σπίτι του Βασίλη Φραγκούλη, αντιπλοιάρχου του πολεμικού ναυτικού, τον οποίο συνέστησε στον Μακκά ο Λάζαρης, με την ιδιότητά του ως συμβούλου αλλά και αρμοδίου της Αποστολής για θέματα της Λευκάδος. Ο Φραγκούλης, ο οποίος μεταπολεμικά προήχθη σε ναύαρχο και χρημάτισε πρύτανης του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, ήταν συνεργάτης μας κατά την Κατοχή και έχαιρε γενικής αναγνωρίσεως από την τοπική κοινωνία. Πριν επιστρέψει ο Μακκάς στην Κεφαλονιά, τον διόρισε αντιπρόσωπό του στο νησί. Επίσης διόρισε έπαρχο κάποιον Γιαννούλη,** έμπορο κρασιών, δημοφιλές πρόσωπο στην τοπική κοινωνία.

Κατά τις συζητήσεις του Μακκά με τους εκπροσώπους τον ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ, οι τελευταίοι παραπονέθηκαν για την παρουσία στο νησί του αμφιλεγόμενου υπερεθνικιστή Βέρη, τον οποίο χαρακτήριζαν προδότη. Τ ιστορικό του Βέρη είχε εν συντομία ως εξής: Άρχισε ως αντάρτης του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο, όπου πολέμησε κατά των κατακτητών, αλλά κατέληξε στη Λευκάδα ως αρχηγός της ανεξάρτητης οργανώσεως Αντικομμουστικός Αγώνας, η οποία, όταν κάποτε στριμώχτηκε άσχημα από τον ΕΛΑΣ, δέχτηκε όπλα από τους Γερμανούς. ‘Οταν όμως εγκαταστάθηκε ο ΕΔΕΣ στο νησί, ζήτησε να επανέλθει στις τάξεις του, παραδίδοντάς του τα όπλα που κατείχε. Ο Ζέρβας δέχτηκε την επανένταξή του στον ΕΔΕΣ. Επισημαίνεται ότι στη Λευκάδα, όπως και στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη, δεν υπήρχαν Τάγματα Ασφαλείας. Η περίπτωση Βέρη δεν ήταν ασυνήθιστη ακόμη και στις τάξεις του ΕΛΑΣ, για όσους δέχονταν να γίνουν μέλη του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση Σαράφη στη Θεσσαλία. Ο Μακκάς υπεσχέθη να εξετάσει το Θέμα Βέρη σύντομα.

Ο Μακκάς είχε και ιδιαίτερη συζήτηση με τον Nind, ο οποίος είχε ήδη προβεί σε επιτόπου έρευνα της επικρατούσης καταστάσεως και είχε καταλήξει πως ήταν πολύ κρίσιμη και μπορούσε να εκραγεί εάν εφαρμοζόταν το προβλεπόμενο σχέδιο παραδόσεως της Λευκάδος στον ΕΛΑΣ. Τη γνώμη του αυτή ανέφερε και στην προϊσταμένη του αρχή. Την ανακοίνωσε επίσης στον αντισυνταγματάρχη Τομ Μπαρνς, στην Πρέβεζα, ο οποίος ήταν επικεφαλής όλων των ΒLΟ Ηπείρου και δυτικής χώρας. Ο Μακκάς, κατόπιν της ανταλλαγής απόψεων με τον Nind ,και προ της αναχωρήσεώς του από το νησί, απηύθυνε την ακόλουθη αναφορά στον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου:

(1) Η κατάσταση στη Λευκάδα είναι εντελώς διαφορετική από ό,τι υπετέθη. Μεγίστη πλειοψηφία του λαού είναι οπωσδήποτε εχθρική προς το ΕΑΜ. Ο στρατός τον Ζέρβα εγκατέστησε απόλυτη τάξη. Οποιαδήποτε αλλαγή θα προκαλέσει αιματοχυσία και 65% του πληθυσμού θα φύγει στην Ήπειρο ή στην Κέρκυρα. Εδώ υπάρχουν 3.000 πρόσφυγες από την Αιτωλοακαρνανία λόγω ΕΑΜ, που θα δημιουργήσουν πρόσθετο πρόβλημα. Επομένως, παρακαλώ εφαρμοσθεί η υφισταμένη διαταγή σας (για το νησί), ιδίως μετά την απελευθέρωση της Κέρκυρας που σηματοδοτεί το τέλος στρατιωτικών επιχειρήσεων για τον ΕΛΑΣ ή οποιωνδήποτε άλλων ενόπλων στα Ιόνια Νησιά. (2) Κατόπιν διαταγών της 7ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, έρχεται διοικητής στρατιωτών του ΕΛΑΣ από τη Στερεά, στις 09:00 ώρα, προς συνάντηση μαζί μου.

Μετά την αποστολή του σήματος αυτού προς τον πρωθυπουργό, ο Nind εξέφρασε την άποψη ότι υπήρχε επιτακτική και επείγουσα ανάγκη για άμεση απάντηση, ώστε «να μην περιέλθουν τα πράγματα στα χέρια των στρατιωτικών».

2-11-2-12-a

Τις ημέρες εκείνες διέφυγε από τη Λευκάδα ένας αριθμός οπαδών του ΕΑΜ και στις 17 και 18 του μηνός έφτασαν στην Κεφαλονιά 142 άτομα ως πρόσφυγες. Περιέργως, ο εκπρόσωπός τους αντί να καταφύγει στη ΔΙΝ (Διοίκηση Ιονίων Νήσων ΕΑΜ/ΕΛΑΣ) προσέφυγε στην Αποστολή για βοήθεια, διότι στερούνταν τροφίμων. Παρ’ όλο που δεν ήταν δικό μας το πρόβλημα, του έδωσα 2ο λίρες για λόγους ανθρωπιστικούς, αλλά όταν το ανέφερα στο Κάιρο, εκείνο, μάλλον ενοχλημένο, μου επανέλαβε ότι τα χρήματα που έχουμε είναι για επιχειρήσεις, όχι για πληρωμή βοήθειας οιασδήποτε μορφής. Η απάντησή του μας προσγείωσε στην ωμή πραγματικότητα, ότι δηλαδή δεν ήμασταν φιλανθρωπικό ίδρυμα.

Προ της αναχωρήσεώς του από τη Λευκάδα, ο Μακκάς ανακοίνωσε προς την τοπική διοίκηση τα εξής:

(1) Η κατάσταση να παραμείνει ως έχει μέχρι να έλθουν νεότερες διαταγές από την Ελληνική Κυβέρνηση. (2) Μέχρι ν’ αποφασίσει η Κυβέρνηση εάν η οργάνωση Βέρη θα θεωρηθεί ως Τάγμα Ασφαλείας, όπως τη χαρακτήρισε ο ΕΛΑΣ, θ’ αφοπλισθούν 20 μέλη της και θα σταλούν στην Κεφαλονιά, ενώ την ασφάλειά τους θα εγγυόταν ο ίδιος. (3) Να αρθεί ο Στρατιωτικός Νόμος (με την απόφαση αυτή συμφώνησε και ο ΕΛΑΣ).

Η εντολή για τις συλλήψεις των 20 μελών του Βέρη ανεβλήθη τελικά για μία εβδομάδα, κατόπιν συμφωνίας όλων των πλευρών. Στο μεταξύ είχε επιβληθεί Στρατιωτικός Νόμος.

Επιπλέον, Ο Μακκάς εξέδωσε και Προκήρυξη, η οποία περιελάμβανε συνοπτικά τα εξής:

(1) Κατάργηση του Στρατιωτικού Νόμου. (2) Άμεση αποστράτευση όλων των ενόπλων στη νήσο, πλην 100 εθελοντών που θα συνδράμουν τους τακτικούς στρατιώτες του ΕΔΕΣ στην τήρηση της τάξεως. (3) Άμεση απελευθέρωση όλων των πολιτικώς υπόπτων. (4) Πλήρη αφοπλισμό των εν παραγράφω 2. (5) Ελευθέρωση κυκλοφορίας για όλους τους κατοίκους μέχρι τις 11 μ.μ. (6) Αποκήρυξη όλων των ομάδων που πήραν όπλα από τους Γερμανούς, ιδιαιτέρως αν τα χρησιμοποίησαν εναντίον Ελλήνων. (7) ‘Όλοι οι κάτοικοι να συμμορφωθούν με τις διαταγές της Εθνικής Κυβερνήσεως και να διατηρηθεί η δημόσια τάξη.

Η Προκήρυξη αυτή έγινε άμεσα αποδεκτή από τους αντιπροσώπους του ΕΛΑΣ και η στάση που τήρησαν στις διαπραγματεύσεις έδειχνε, κατά τον Nind ότι συνειδητοποίησαν τη δύναμη των αντι-ΕΑΜικών αισθημάτων στο νησί και ότι η Λευκάδα θα ήταν μεγάλο αγκάθι στα πλευρά τους σε περίπτωση που μεταφερόταν ο έλεγχός της στον ΕΛΑΣ. Κατά τις διαπραγματεύσεις, έγιναν στην Κεφαλονιά και στο Ξηρόμερο διαδηλώσεις, με διαμαρτυρίες και επεισόδια εκ μέρους Λευκαδίων τον ΕΑΜ που είχαν διαφύγει κατά τις συγκρούσεις μεταξύ των δύο οργανώσεων.

2-11-2-12-c

Ο Μακκάς με την ακολουθία του και τον Λάζαρη επέστρεφαν στην Κεφαλονιά, εν αναμονή αντιδράσεως της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Αφού ενημερώθηκε από τον Μενάγια για τα τρέχοντα, στα οποία αναφέρομαι παρακάτω, συζήτησε με τη ΔΙΝ το θέμα επίσκεψης του στη Ζάκυνθο μαζί με δικό της κλιμάκιο, όπως προέκυψε, όμως, επί του παρόντος ήταν ανέφικτο αυτό το ταξίδι, λόγω εκκρεμότητας του προβλήματος της Λευκάδος, αλλά και διότι ο Μακκάς όφειλε να μεταβεί στην Κέρκυρα προς εγκατάσταση του Πολιτικού Διοικητηρίου Ιονίων Νήσων. Κατόπιν τούτου, συμφωνήθηκε ν’ αναβληθεί το ταξίδι στη Ζάκυνθο για τις 27 Οκτωβρίου. Την επόμενη μέρα, 14 τον μηνός, ανεχώρησε ο Μακκάς με τη συνοδεία του, με ανοιχτό πρόγραμμα και πρώτο σταθμό τη Λευκάδα, αλλά τελικό προορισμό την Κέρκυρα. Τους ό οπλίτες που είχαν αρχικά πάει μαζί του τους άφησε ως φρουρά του Πολιτικού διοικητού Μενάγια, καθώς και τον λοχαγό Μεταλλινό ως υπασπιστή του.

Στη Λευκάδα, το επόμενο πρωί ο Μακκάς συναντήθηκε πάλι με τον λοχαγό Nind, ο οποίος εξεπλάγη όταν τον παρεκάλεσε θερμά να επανεξετασθεί η προηγούμενη απόφαση που είχαν πάρει για το νησί, για τους εξής λόγους:

(1) Η Λευκάδα δεν ήταν πλέον Θέατρο στρατιωτικών επιχειρήσεων κι επομένως το στρατιωτικό ζήτημα είχε χάσει κάθε σημασία, και (2) διότι τώρα το θέμα ήταν εντελώς πολιτικό και μόνο ένας παρατηρητής που θα ευρίσκετο επιτόπου θα μπορούσε να εκτιμήσει τη σοβαρότητα της καταστάσεως.

Επομένως, έπρεπε να παραπεμφθεί το θέμα στην Ελληνική Κυβέρνηση πριν προχωρήσουν στη λήψη άλλων μέτρων. Με την άποψη του Μακκά συνεφώνησε ο Χάτσινσον, τονίζοντας τη σοβαρότητα της καταστάσεως. Επ’ αυτού ο Nind παρετήρησε πως ήταν πεπεισμένος ότι και αν ακόμη ο ΕΛΑΣ συμπεριφερόταν σωστά, οι κάτοικοι -όχι οι ένοπλοι του ΕΔΕΣ- θα έπαιρναν τα όπλα και θα τους πολεμούσαν, προξενώντας αιματοχυσία. Πρόσθεσε ότι ο πολιτικός διοικητής του νησιού τον είχε εκλιπαρήσει να τονίσει αυτό το γεγονός. Επιπλέον, έπρεπε να ληφθεί υπόψη ότι το 24ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ ήταν έτοιμο να εκδικηθεί για την ήττα που υπέστη εσχάτως από τους στρατιώτες του ΕΔΕΣ νοτίως της Πρεβέζης. Η συζήτηση εκείνη δεν προχώρησε περισσότερο και ο Μακκάς με τους συνοδούς του συνέχισαν το ταξίδι προς βορράν, αφού έστειλε νέο σήμα προς τον πρωθυπουργό ότι η κατάσταση στη Λευκάδα παραμένει ως έχει, εν αναμονή απαντήσεώς του, κι ότι αναχωρεί για την Κέρκυρα.

2-11-2-12-k

Μόλις ανέφερα στο Κάιρο για την πορεία του Μακκά πέραν της Λευκάδος, μου ζητήθηκε να σπεύσω προς συνάντησή του, μαζί με τον ασυρματιστή μου κι έναν ασύρματο, και να τον συνοδεύσω στο ταξίδι του μέχρι νεοτέρας εντολής, όπως και έκανα. Τον πρόλαβα, με τον ασυρματιστή Ζάννη και τον ασύρματο, στη Λευκάδα και συνεχίσαμε μαζί μέχρι την Πρέβεζα, προς συνάντησή του με τον Τομ Μπαρνς για σχετική συζήτηση μαζί του. Εκεί βρισκόταν και ο ομόλογος του Μακκά στην ’Ηπειρο -δεν συνεκράτησα το όνομά του- καθώς και αντιπροσωπία του ΕΛΑΣ υπό τον αντισυνταγματάρχη Σαράντη. Στο γραφείο του Μπαρνς είχαν συγκεντρωθεί όλοι σι ΒLΟ Δυτικής Ελλάδος καθώς και δύο Αμερικανοί αξιωματικοί. Στην Πρέβεζα βρήκαμε αγκυροβολημένο το αντιτορπιλικό «Πάνθηρ» με κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Αθανάσιο Σπανίδη, ο οποίος επίσης εκλήθη στη σύσκεψη. Εκεί ο Μακκάς είχε προκαταρκτική συζήτηση για την τύχη της Λευκάδος και ορίστηκε ημερομηνία διάσκεψης ανωτάτου επιπέδου στη Λευκάδα, προς επιτόπου επίλυση του προβλήματος.

Ο Μακκάς με τον Χάτσινσον και τη συνοδεία του συνέχισαν το ταξίδι διά ξηράς και ύστερα από μία διανυκτέρευση στην Παραμυθιά έφτασαν στην Ηγουμενίτσα, όπου βρήκε καΐκι κι έφυγαν για την Κέρκυρα. Εμείς με τον Ζάννη δεν τον ακολουθήσαμε και παραμείναμε για λίγο στο Αρχηγείο του Μπαρνς, κατόπιν παρακλήσεώς του. Στην Κέρκυρα έγινε μεγάλη υποδοχή στον Μακκά και σχηματίστηκε πομπή, με επικεφαλής δύο φιλαρμονικές, που κατευθύνθηκε στη Νομαρχία. Εκεί έγινε μακρά σύσκεψη με τον Ζέρβα και τις τοπικές αρχές για τα θέματα του νησιού και τη γενικότερη κατάσταση. Ο Ζέρβας εξέφρασε ανησυχία και για τα τεκταινόμενα στη Λευκάδα, Ιδιαίτερα για την τύχη των ανδρών του και των οπαδών του ΕΔΕΣ, στην περίπτωση που το νησί περιήρχετο στον ΕΛΑΣ. Σχετικά με την αγωνία του Ζέρβα, ο Μακκάς είχε λάβει μέσω του ασυρμάτου μας δύο καθησυχαστικά σήματα, ένα από το Κάιρο, που έγραφε ότι δεν έπρεπε να αγωνιά στην περίπτωση αυτή, και ένα δεύτερο από τον αρχιστράτηγο Σκόμπι, που καθησύχαζε τον Ζέρβα ότι δεν θα υπάρξουν έκτροπα εάν τα γεγονότα εξελιχθούν σύμφωνα με τις αποφάσεις της Καζέρτας. Επίσης, το Γ’ Σώμα Στρατού θεώρησε αβάσιμη την ανησυχία του, γιατί ο Σαράφης έδωσε αυστηρές διαταγές γι’ αυτή την επιχείρηση. Πάντως η ανησυχία του Ζέρβα συνεχίστηκε.

Η συνάντησή μου με τον Τομ Μπαρνς ήταν συγκινητική και μου προξένησε μεγάλη χαρά, γιατί είχε περάσει σχεδόν ένας χρόνος από τότε που υπηρετούσε στην ’Ηπειρο ως ΒLΟ στον ΕΔΕΣ και είχα πολύ ζωηρές αναμνήσεις από τη συνεργασία μας, σε δύσκολες, επικίνδυνες αλλά κι ευχάριστες Καταστάσεις.

2-11-2-12-d

Υπενθυμίζεται ότι ο Μπαρνς ήταν ο επικεφαλής και υπεύθυνος της ομάδος ανατινάξεως της γέφυρας του Γοργοποτάμου το 1942. Στην Πρέβεζα μου δόθηκε ευκαιρία να συναντηθώ με παλαιούς συνεργάτες μου και να θυμηθούμε παλαιές πολεμικές ιστορίες. Ενώ ετοιμαζόμουν να επιστρέψω στη βάση μου, ο Μπαρνς αιφνιδίως μου πρότεινε ν’ αναλάβω τη θέση ΒLΟ Κερκύρας και να του αφήσω τον Ζάννη, διότι είχε ανάγκη ενός επιπλέον ασυρματιστού. Η πρόταση ήταν δελεαστική για εμέ και την ανέφερα στο Κάιρο ζητώντας τις απόψεις του. Η απάντηση που πήρα ήταν ότι δεν θα έφεραν αντίρρηση αν τη δεχόμουν, οπότε θα έπρεπε να με αντικαταστήσει ο Λάζαρης ως αρχηγός της Αποστολής μας. ‘Όμως ύστερα από σκέψη κατέληξα ότι δεν είχα δικαίωμα να εγκαταλείψω τη θέση μου σ’ αυτές τις δύσκολες στιγμές, δεν μου το επέτρεπε η συνείδησή μου, οπότε δεν δέχτηκα την προσφορά. Κατόπιν τούτου, επιστρέψαμε με τον Ζάννη κατευθείαν στην Κεφαλονιά.

Ο Μακκάς, πριν φύγει από την Κέρκυρα για τη διάσκεψη της Λευκάδος, διόρισε τοπικό πολιτικό αντιπρόσωπό του τον Ευστάθιο Γκίκα, προϊστάμενο του Εφετείου. Στην Κέρκυρα φιλοξενήθηκε στο σπίτι της οικογένειας Ασπιώτη, για την εκεί σύντομη παραμονή του. ‘Όπως είδαμε, ο Ασπιώτης του είχε διαθέσει ένα μεγάλο καΐκι για τις μετακινήσεις του στα νησιά, και θα τον συνόδευε στο ταξίδι του. Στις 20 Οκτωβρίου ο Μακκάς με τη συνοδεία του έφτασαν στη Λευκάδα, όπου συναντήθηκε πρώτα με τον λοχαγό Nind, στον οποίο εξέφρασε την απογοήτευσή του για την εσφαλμένη ερμηνεία που έδωσε ο στρατιωτικός διοικητής της νήσου στην Ανακοίνωση την οποία είχε εκδώσει ο ίδιος στην πρώτη του επίσκεψη στη Λευκάδα. Επέμεινε στην εφαρμογή της διαταγής του για τη σύλληψη και τον αφοπλισμό των 20 ανδρών του Βέρη εντός 4 ημερών. Αυτή έπρεπε να εκτελεσθεί για ευνόητους λόγους.

Πριν αρχίσει η σύνοδος Κορυφής για το μέλλον της Λευκάδος, ελήφθη σήμα από τον στρατηγό Σαράφη ότι θα τον αντιπροσώπευε ο συνταγματάρχης Δ. Κούκουρας. Εξάλλου, από την πλευρά του Σκόμπι ήλθε να συμμετάσχει ο Άγγλος υποστράτηγος Herman. Επίσης, έφτασε και ο Μπαρνς, συνοδευόμενος από τον ΒLΟ λοχαγό Arthur Foss, και ακολούθησε ο ΒLΟ Ξηρομέρου Philips. Επικεφαλής της αντιπροσωπίας του ΕΛΑΣ ήταν ο πολιτικός καθοδηγητής Βαβογιός και ο συνταγματάρχης Κούκουρας, αντιπρόσωπος του Σαράφη, ενώ από την πλευρά του Ζέρβα εκπρόσωπος ήταν ο Κουσίντας. Από το αντιτορπιλικό «Πάνθηρ» στο οποίο επέβαινε ο Μακκάς, μου έστειλε ιδιόχειρη επιστολή παρακαλώντας με να φροντίσω για την περισυλλογή των προσωπικών του ειδών, τα περισσότερα των οποίων βρίσκονταν στο σπίτι της Ελένης Κοσμετάτου και άλλα στο γραφείο του Μενάγια, και ιδίως εγγράφων και σημάτων που ίσως ελήφθησαν κατά την απουσία του, τα οποία θ’ απαρέδιδα στον λοχαγό Μεταλλινό που επρόκειτο να πάει προς συνάντησή του. Το ίδιο ζητούσε και για τα πράγματα του ζεύγους Μολφέτα. Η επιστολή αυτή, που ήταν σαν αποχαιρετιστήρια, εξέφραζε τις θερμές ευχαριστίες του για τη βοήθεια και τη στήριξη που του προσέφερε η Αποστολή και κατέληγε με τη φράση «με πολλήν φιλίαν και εκτίμησιν». Από αυτά συνεπέρανα ότι δεν είχε πρόθεση να επιχειρήσει την προγραμματισμένη επίσκεψή του στη Ζάκυνθο, για την οποία είχε συμφωνήσει με τη ΔΙΝ/ΕΑΜ, και, όπως ήδη έχω αναφέρει, πράγματι αυτή η επίσκεψη ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή.

2-11-2-12-l

Στις 23 του μηνός πραγματοποιήθηκε η περίφημη αποφασιστική σύσκεψη για την τύχη της Λευκάδος, επί του αντιτορπιλικού «Πάνθηρ». Ο Χάτσινσον την ανακοίνωσε στη Force 140 SOE ( Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων) στην Ιταλία. Το θέμα εισηγήθηκε ο Μακκάς κι εξέθεσε τις διάφορες πτυχές του προβλήματος, επισημαίνων την κρισιμότητα της καταστάσεως και τους κινδύνους που εγκυμονούσε. Ο εκπρόσωπος του Σαράφη επέμεινε ότι έπρεπε οπωσδήποτε να τηρηθεί η συμφωνία της Καζέρτας, χωρίς άλλες ατέρμονες συζητήσεις. Ο Μακκάς ζήτησε αναβολή λήψης αποφάσεως για 15 ημέρες, εν αναμονή απαντήσεως της Ελληνικής Κυβερνήσεως στο μήνυμα που της είχε στείλει. Ο συνταγματάρχης Κούκουρας, αναφερόμενος στην εντολή που ήλθε από τον Σαράφη, είπε πως η θέση του ήταν πολύ δύσκολη, διότι του ζητήθηκε να εφαρμοστούν αμέσως οι διαταγές του Σκόμπι.

Η βρετανική πλευρά παρενέβη επιμένουσα ότι έπρεπε να αποφευχθεί η αιματοχυσία, που θα ήταν το αποτέλεσμα της εφαρμογής αυτής της αποφάσεως, κι εφόσον μέχρι τότε περίμεναν επί 10 ημέρες την απόφαση της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ικέτευσε να γίνει δεκτή η πρόταση του Μακκά, διότι κάθε στιγμή μπορούσε να ξεσπάσει σύγκρουση που θα είχε πολλά θύματα. Τελικά η πρόταση αυτή έγινε δεκτή και ο Μακκάς έστειλε νέο μήνυμα στον πρωθυπουργό, συνυπογραφόμενο και από τον Χάτσινσον, το οποίο είχε ως εξής:

Σήμερα προήδρευσα συσκέψεως με τον Κουσίντα, εκπρόσωπο τον Ζέρβα, τον Κούκουρα, Εκπρόσωπο του Σαράφη, παρουσία Βρετανών αξιωματικών, σχετικά με τον τελικό στρατιωτικό έλεγχο της Λευκάδος. Ο Κούκουρας επιμένει αδιαλλάκτως υπέρ της αποφάσεως της Καζέρτας. Ματαίως εγώ και οι Βρετανοί αξιωματικοί επιμείναμε στην αποφυγή αιματοχυσίας, η οποία θα είναι το αποτέλεσμα της εκτελέσεως αυτής της αποφάσεως. Επειδή μέχρι τώρα ανέμενα εντολές της Κυβερνήσεως επί 10 ημέρες, σας ικετεύω να ενεργήσετε όσο το δυνατόν γρηγορότερα διότι σε κάθε στιγμή μπορεί να γίνει σύγκρουση με πολυάριθμα θύματα. Προσπαθώ να συγκρατήσω την κατάσταση αλλά εάν καταλήξει σε αιματοχυσία δεν μπορώ να φέρω την ευθύνη και τα θύματα δεν θα μπορούν να επανέλθουν στη ζωή με την παραίτησή μου.

Εξάλλου, ο λοχαγός Nind αφού ανέφερε στην ανωτέρα του αρχή τα της συσκέψεως, τα ονόματα των συμμετεχόντων σ’ αυτή, καθώς και το κείμενο του ως άνω μηνύματος προς τον πρωθυπουργό, κι αφού επεσήμανε πως οι διαπραγματεύσεις βρίσκονταν σε αδιέξοδο, προσέθεσε ότι είχε καθήκον ν’ αναφέρει και τα εξής:

(1) Κατηγορήθη ο Μακκάς και όλοι οι παρόντες ότι δεν ήταν αντικειμενικοί. (2) Ισχυρίσθηκαν ότι παρ’ όλο που η Ελληνική Κυβέρνηση προσπαθεί ν’ ακολουθήσει ίσια γραμμή, μερικά μέλη προσπαθούν να την παρακάμψουν. (3) Ισχυρίζονται ότι εάν η Ελληνική Κυβέρνηση διέτασσε την παράδοση της Λευκάδος στον ΕΔΕΣ, θα το έκανε ακόμη και αν το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ διέτασσε την κατάληψη τον νησιού. Οι διαταγές τον Σαράφη προς τον Κούκουρα αναφέρουν ότι ο Μακκάς και ο ΕΔΕΣ εκμεταλλεύονται τη στάση του αντιπροσώπου του ΕΛΑΣ κατά τη σύσκεψη της Λευκάδος, της 12 Οκτωβρίου, η οποία έτεινε προς την αποδοχή της απόψεως του Μακκά, και ότι επομένως ο Κούκουρας οφείλει ν’ αναλάβει και εκτελέσει τη διαταγή της Καζέρτας αμέσως.

2-11-2-12
Η συνεδρίαση ήταν θυελλώδης, κυρίως από διαμαρτυρίες του ΕΛΑΣ για τα πάντα. Τον Nind τον κατηγόρησε ο Κούκουρας για μη αντικειμενικότητα, κάτι που ο Nind θεώρησε άδικο, διότι δεν ενδιαφερόταν για πολιτικά ζητήματα και απλώς ανέφερε τα πραγματικά γεγονότα όπως ήταν. Αλώστε και ο Morrison είχε αναφέρει στην ανωτέρα του αρχή και στο Σώμα Στρατού ότι ο πληθυσμός της Λευκάδος δεν ήθελε να υπαχθεί στον ΕΛΑΣ και ότι ο ίδιος είχε πειστεί πως η μόνη λύση για την κυβέρνηση και τον Σκόμπι ήταν να συμφωνήσουν ότι η Λευκάδα παραμένει υπό τον έλεγχο του ΕΔΕΣ. Τόνισε ότι η κατάσταση στη Λευκάδα είχε γίνει μείζον θέμα. Η συνεδρίαση έφτασε σε αδιέξοδο, οπότε επενέβη ο Άγγλος στρατηγός Ηerman, ο οποίος πρότεινε να τεθούν τα συζητηθέντα υπόcη του Σκόμπι για να πάρει αυτός σχετική απόφαση. Προς τούτο, ανέλαβε να πάει ο ίδιος να τον ενημερώσει προσωπικώς. Η πρόταση του στρατηγού έγινε δεκτή και διεκόπη η συνεδρίαση.

Κατόπιν τούτου ο Μακκάς έδωσε εντολή στον Μολφέτα να συνοδεύσει τον Ηerman για να συναντηθεί κι αυτός, εκ μέρους του, με τον Σκόμπι και την Ελληνική Κυβέρνηση και να τους εξηγήσει την de facto κατάσταση στη Λευκάδα. Του έδωσε και προσωπική επιστολή του προς τον πρωθυπουργό. Ο Χάτσινσον έδωσε σημείωμα στον Μολφέτα για να παρουσιαστεί στον Οτούλ, αντί του Σκόμπι, θεωρώντας το σκοπιμότερο. Υπενθυμίζεται ότι ο Οτούλ ήταν ο προϊστάμενος της Αποστολής μας, η οποία περιελάμβανε και τη Λευκάδα. Στο μεταξύ, τη Θέση του Γιάννη Μολφέτα ως γενικού γραμματέως του Μακκά θα κάλυπτε ο αδελφός του, Σπύρος Μολφέτας. Ο πρώτος, μόλις έφτασε στην Αθήνα, επεσκέφθη τον Οτούλ και του εξήγησε την επικρατούσα κατάσταση στο νησί, αλλά δεν υπήρξε αντίδραση, προφανώς διότι στο μεταξύ το πρόβλημα έφτασε στα ανώτατα κλιμάκια.

Η Λευκάδα τελικά παρέμεινε στα χέρια του ΕΔΕΣ, διότι ποτέ δεν ελήφθη απάντηση από την Ελληνική Κυβέρνηση, μέχρι την έκρηξη της κομμουνιστικής ανταρσίας στην Αθήνα την 4η Δεκεμβρίου. Τότε ο ΕΛΑΣ επετέθη με ισχυρές δυνάμεις στη Λευκάδα από διάφορες κατευθύνσεις, αιφνιδιάζοντας τη φρουρά του ΕΔΕΣ, η οποία και παρεδόθη, πλην μιας ομάδος υπό τον λοχαγό Ζαμπέλη, που αμύνθηκε επί 10 ημέρες μέχρις εξαντλήσεως των πυρομαχικών της. Οι συλληφθέντες αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο του ΕΑΜ στην Τατάρνα, όπου πολλοί απ’ αυτούς βασανίστηκαν και εσφάγησαν, συμπεριλαμβανομένου του Ζαμπέλη, τον οποίο εξετέλεσε η καπετάνισσα Τζαβέλαινα. Η ανωτέρω μαρτυρία δόθηκε από τον πρώην αξιωματικό του ΕΛΑΣ Λάζαρο Λώλο στην εφημερίδα Ιωαννίνων «Ελευθέρα Ορεινή Ελλάς», στην οποία δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2006 (αριθμ. φύλλου 43).

*ΘΕΜΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ

2017-01-14_1604Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1917.’Εγγαμος με τρία τέκνα. Οικονομολόγος. Έφεδρος αξιωματικός πυροβολικού, καταδρομεύς αλεξιπτωτιστής. Το 1940 πολέμησε στο ελληνοαλβανικό μέτωπο. Το 1941 πολέμησε στην Κρήτη. Διέφυγε στην Αίγυπτο με υποβρύχιο και κατετάγη στην 1η Ελληνική Ταξιαρχία. Στο Γραφείο Συνδέσμου υπό τον Πρίγκιπα Πέτρο. Στο βρετανικό Κέντρο Ειδικής Εκπαιδεύσεως στην Παλαιστίνη. Το 1942 συμμετέσχε στη βρετανική ομάδα αλεξιπτωτιστών που προσγειώθηκε στην Ελλάδα και ανατίναξε τη σιδηροδρομική γέφυρα Γοργοποτάμου. Αρχές 1944 επέστρεψε στη Μέση Ανατολή και τον Απρίλιο ανέλαβε αρχηγός ειδικής επιχειρησιακής Αποστολής (κωδικό όνομα DASTARD) στα γερμανοκρατούμενα νησιά του Ιονίου, η οποία διήρκεσε μέχρι τέλος Νοεμβρίου 1944. Από το 1945 έως το 1949 χρημάτισε μέλος της Διεθνούς Επιτροπής Ελέγχου Βουλγαρίας (Σόφια) και σύνδεσμος της Βαλκανικής Επιτροπής Παρατηρητών του ΟΗΕ κατά τον Εμφύλιο πόλεμο.

* Λέων Μακκάς: Κυβερνητικός αντιπρόσωπος Ιονίων Νήσων (Σ.Σ.κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου)

*Χάντσινσον (Hutchinson): Βρετανός ταγματάρχης, Εκπρόσωπος του Γενικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής συνοδός του κυβερνητικού αντιπροσώπου Λ.Μακκά

* Γιάννης Λάζαρης: μόνιμος υπολοχαγός, ήταν υπαρχηγός της αποστολής του Γενικού Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής στο Ιόνιο.

** (Σ.Σ. Γιαννουλάτος;)

Διαβάστε το Α΄Μέρος: Μυστική Αποστολή στο Ιόνιο (1944) – Κωδικός DASTARD

Προηγουμενο αρθρο
Το θέμα της ζεύξης του νησιού στο χθεσινό δημοτικό συμβούλιο
Επομενο αρθρο
Μπροστά στον ΟΑΕΔ δεν υπάρχουν λακκούβες αλλά κρατήρες ηφαιστείων!

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.