HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΟι παγωτατζήδες της Χώρας

Οι παγωτατζήδες της Χώρας

Γράφει ο Νίκος Βαγενάς

Στη Χώρα, εκτός από την παγωτοβιομηχανία της ΕΒΓΑ, υπήρχε και η τοπική (1) του Γιώργου Ράπτη υπό την επωνυμία ΘΑΥΜΑ. Ο χώρος παρασκευής παγωτών της τελευταίας βρισκόταν στο παγοποιείο, το οποίο αντιστοιχούσε σε τμήμα του κτηρίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας, στην πλατεία του Αγίου Δημητρίου.

Τα παγωτά πωλούνταν από πλανόδιους παγωτατζήδες, εφηβικής και μετεφηβικής, κυρίως, ηλικίας, οι οποίοι περιφέρονταν επί τρίτροχου ποδηλάτου στις γειτονιές, στα εξοχικά καφενεία, στα πανηγύρια των ξωκκλησιών, γύρω από τη Χώρα, στο γήπεδο, στην αμμουδιά του Κάστρου καθώς και στη νυχτερινή βόλτα των μπουρανέλλων, που γινόταν στην παραλιακή Πλατεία και στο δρόμο του Κάστρου, ίσαμε τις πέντε Καμάρες. Τα κινητά αυτά παγωτατζίδικα λειτουργούσαν με πάγο, που ήταν το μοναδικό μέσο ψύξης εκείνης της εποχής. Επί πλέον η προμήθεια του πάγου ήταν αρκούντως εύκολη για την παγωτοβιοτεχνία ΘΑΥΜΑ αφού συστεγαζόταν με το παγοποιείο.

Έτσι, αμέσως μετά την ξύλινη επένδυση του κουβουκλίου, επί των πλαϊνών της οποίας αναγραφόταν η επιχειρησιακή επωνυμία, υπήρχε εσωτερικά ένα λάτινο (δηλαδή λαμαρινένιο, τσίγκινο) κιβώτιο χωρίς κάλυμμα. Μέσα σ΄αυτό το λάτινο κιβώτιο τοποθετούσαν ένα άλλο, μικρότερου όγκου, το οποίο έφερε κυκλικό κούπωμα ή καπάκι. Στο ενδιάμεσο κενό, που υπήρχε περιμετρικά του δεύτερου κιβωτίου, τοποθετούσαν κομμάτια πάγου, που καταλάμβαναν ολόκληρο το ύψος μεταξύ των δυο κιβωτίων. Πάντως, για να μη δημιουργείται πρόβλημα κατά την… τήξη των πάγων, υπήρχε μία οπή διαφυγής του πλεονάζοντος νερού. Το δεύτερο κιβώτιο ήταν η παγωτιέρα, μέσα στην οποία τοποθετούσαν το παγωμένο υλικό σε χύμα κατάσταση. Υπήρχαν και παγωτιέρες, οι οποίες ήταν διαχωρισμένες εσωτερικά, ώστε σε κάθε διαμέρισμα να υπάρχει συγκεκριμένο είδος παγωτού (κρέμα, σοκολάτα, κακάο, λεμόνι, πορτοκάλι κλπ). Η παγωτιέρα σφράγιζε με ένα κυλινδρικό καπάκι και ολόκληρο το εσωτερικό του κουβουκλίου σφάλιζε με τη σειρά του με ξύλινο προσθαφαιρούμενο καπάκι.

Η μορφή και η συσκευασία των παγωτών ήταν σχεδόν όπως η σημερινή, πλην όμως ήταν άγνωστα τα πλαστικά κυπελλάκια, τα κουταλάκια και τα πολύχρωμα χρυσόχαρτα. Τα κυπελλάκια αποτελούνταν από σκληρό χαρτί και τα κουταλάκια από πολύ λεπτή πλάκα ξύλου, πάχους 1 -1 1/2 χιλιοστών σε μια υποτυπώδη μορφή κουταλιού. Τα γνωστά είδη, εκτός από τα κυπελλάκια, ήταν τα λεγόμενα «ξυλάκια» σε κρέμα λευκή ή εμβαπτισμένη σε σοκολάτα, σε κρέμα κακάο καθώς επίσης και οι γρανίτες, δηλαδή παγωμένος χυμός λεμονιού, πορτοκαλιού, φράουλας, βυσσινάδας κ.ά. σε κανονική μορφή παγωτού-ξυλάκι.

Παλαιότερα υπήρχαν τα παγωτά της στιγμής, σε μέγεθος κασέτας σπίρτων περίπου, καθώς και σε μέγεθος τραπουλόχαρτου. Η παραγγελία του πελάτη εκτελούνταν ύστερα από κάποια διαδικασία, δηλαδή το παγωτό δεν ήταν έτοιμο από πριν αλλά το «έφτιαχνε» εκείνη τη στιγμή ο παγωτατζής.

Εδώ, γίνεται αναφορά στην παγωτιέρα, που είχε στο εσωτερικό της χύμα διάφορα είδη παγωτών σε μορφή μάζας. Θέλοντας, λοιπόν, ο παγωτατζής να εκτελέσει την παραγγελία, έπαιρνε με μια μικρή σπάτουλα, σαν κουτάλι, την ανάλογη ποσότητα, την οποία εν συνεχεία έβαζε μέσα σ’ ένα ανοξείδωτο μηχάνημα χειρός. Προηγουμένως, είχε φροντίσει στις πλατιές επιφάνειες του μηχανήματος να βάλει δυο τετραγωνισμένα φύλλα όστιας, σαν εκείνα που περιέβαλλαν κάποτε τις σοκοφρέττες ή τα μαντολάτα. Κρατώντας το μηχάνημα χειρός σφιχτά στο ένα χέρι του, μετακινούσε με το άλλο μπρος- πίσω ένα τμήμα του και το παγωτό «εξήρχετο» προς κατανάλωση, έχοντας ενσωματωμένες στις μεγάλες πλευρές του τα φύλλα της όστιας.

Χάρτινο σακουλάκι από το παγωτό ξυλάκι της λευκαδίτικης επιχείρησης «ΘΑΥΜΑ»

Μια άλλη ομάδα παγωτών, ήταν τα… τσουτσουνάκια». Επρόκειτο για μικροσκοπικά παγωτά και γρανίτες, που είχαν μορφή κυλίνδρου και, αντί για κανονικό ξυλάκι, μια οδοντογλυφίδα. Το μήκος τους δεν ξεπερνούσε τα έξι εκατοστά και παρασκευάζονταν μόνον σε λευκή κρέμα. Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, το είδος αυτό απευθυνόταν στα μικρότερα παιδιά και, φυσικά, στα φτωχά βαλάντια.

Τότε που οι εποχές εναλλάσσονταν με τα ιδιαίτερα δρώμενά της η κάθε μια, δινόταν πράγματι στον καθένα η προσδοκία ότι κάτι αλλάζει στην καθημερινότητά του και πάντα υπήρχε η προσμονή να έρθει εκείνο που είχε τελειώσει τόσο νωρίς την περασμένη χρονιά. Και τώρα; τώρα είναι όλα ίσιωμα, που λένε και στην αργκό! Για παράδειγμα, παγωτό τρώει κανείς, όποτε θέλει, ακόμα και χειμωνιάτικα! Μάλιστα προσφέρεται και.. σε μπαλάκια μέσα σε κομψά σκεύη, συνοδεία πλαστικών μακρυστέλεχων κουταλιών, διανθισμένα με σημαιούλες ή καλλικαντζαράκια.

Περιφερόμενος παγωτατζής (σκίτσο Νίκου Βαγενά).

Εκείνοι όμως που ως παιδιά έχουν βιώσει εκείνη την προσμονή την πίκρα του λειψού ή ανύπαρκτου χαρτζιλικιού δεν τ’ αλλάζουν όλα τούτα για όλες τις τζελατερίες του κόσμου. Πώς μπορεί να ξεχαστεί το μέχρις εσχάτων γλείψιμο του ξύλου και η πανηγυρική λήξη της ιεροτελεστίας που δεν ήταν άλλη από το σκάσιμο της χαρτοσακούλας πάνω στην τεντωμένη παλάμη ή στο κεφάλι κάποιου ανυποψίαστου παιδιού. Πως μπορούν να ξεχαστούν όλα τούτα, όταν στη θύμησή τους, στ’ αυτιά θα αντηχεί η φωνή του πλανόδιου έφηβου παγωτατζή: «Κρέμα, σοκολάτα κύπελλο και κακάο μ’ ένα φράγκο!!!».

(1) Την κόντρα ανάμεσα στις δύο επιχειρήσεις την καταλάβαινες ακούγοντας τον πλανόδιο πωλητή να διαλαλεί «Έβγα να δεις το Θαύμα».

Από το βιβλίο του Νίκου Βαγενά: «Πάτρια Ίχνη – Ψηφίδες από τη Λευκάδα του χτες», εκδόσεις Fagotto books, 2014

Προηγουμενο αρθρο
Εορτάστηκε η Ύψωσις του Τιμίου Σταυρού στο Καλαμίτσι Λευκάδος
Επομενο αρθρο
Αρχίζουν την 1η Οκτωβρίου οι Παιδικές και Νεανικές Συντροφιές

5 Σχόλια

  1. Κρητικός Σπύρος
    10 Ιουλίου 2021 at 13:30 — Απάντηση

    H βιοτεχνία παγωτών ΘΑΥΜΑ λειτουργούσε στο ισόγειο του κτιρίου που βρίσκεται πλησίον του ΙΟΝΙΟΝ ΣΤΑΡ (πίσω ακριβώς από το κτίριο του Γράψα). Στο κτίρο της ΔΕΗ ο Γ. Ραπτης λειτουργούσε ψυγεία τροφίμων.

  2. ΜΝΗΜΩΝ
    17 Σεπτεμβρίου 2018 at 11:22 — Απάντηση

    Να σας θυμίσω και μια “διαφήμιση” της εποχής, αρχαϊκή μεν αλλά που διεκδικεί βραβείο ευρεσιτεχνίας. Φώναζε ο παγωτατζής, που πουλούσε παγωτά ΘΑΥΜΑ: “‘Εβγα (=βγες) να δεις το Θαύμα”! ΕΒΓΑ ήταν το όνομα της άλλης εταιρείας παγωγών στη Λευκάδα!

  3. Μαριλού
    16 Σεπτεμβρίου 2018 at 11:54 — Απάντηση

    Τί μου θυμίσατε τώρα ρε παιδιά??? Θυμάμαι τη κυρά Σταμάτα τη μάνα του Ράπτη να έρχεται στο σπίτι μας μας σχεδόν κάθε μέρα με 2 παγωτά ξυλάκι σοκολάτα και να μας λέει, φάτε τα τώρα παιδιά μου να μή λοιώσουνε. Γλυκειά γυναίκα, γλυκειές αναμνήσεις καλή τους ώρα εκεί που είναι!!

  4. ανωνυμος
    18 Σεπτεμβρίου 2017 at 11:29 — Απάντηση

    Η καλύτερη ιστορία έβερ !!!!!

    Ο Βαγγέλης Κατωπόδης, γιός του Ζαχαρή Κατωπόδη (κολλητός του Γιώργου Ράπτη !!!) μια φορά είχε πάει αγώι στα χωριά για να πουλήσουν παγωτά !!!! Όμως είχαν μείνει πολλά και του λέει : ” Βαγγέλη τρώγε, τρώγε θα χαλάσουν τα παγωτά” !!!!!!!! Ο Βαγγέλης έκανε τα πάντα καθότι μεγάλος Θαυμαστής της Οικογένειας Ράπτη !!!!!

  5. ΘΑΥΜΑ κυριοι Θαύμα !!!
    18 Σεπτεμβρίου 2017 at 11:21 — Απάντηση

    και όλοι μας πηγαίναμε παιδάκια τότε, τον καιρό τότε που ήταν δύσκολα τα πράγματα….. στον κυρ Γιώργη και την κυρά Σοφία και μας τα έδιναν όλα τζάμπα. Κερασμένα όλα…. κυπελλάκι με κεράσι κάτω, ρόκετ, σουπερ ΚΙΤ και μας έδιναν και 2-3 κασάτα για τους γονείς μας !!!!

    Αιωνία τους η μνήμη !!!!

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.