Ο Νεριάρης

Της Πηνελόπης Κοψιδά

Το νερό, αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη της ζωής, υπήρξε ανέκαθεν το πρώτο κριτήριο για την επιλογή του σημείου εγκατάστασης και δημιουργίας οικισμών. Δεν είναι τυχαίο που οι πρώτοι μεγάλοι πολιτισμοί δημιουργήθηκαν και αναπτύχθηκαν στις περιοχές τριγύρω των μεγάλων ποταμών. Και στις μέρες μας οι κάτοικοι των ξηρών και άνυδρων περιοχών του πλανήτη μαστίζονται από πείνα και ανέχεια.

Το νησί της Λευκάδας δεν διαθέτει μεγάλης ποσότητας τρεχούμενα νερά και κατά συνέπεια τα περισσότερα χωριά της Λευκάδας είχαν έλλειψη τρεχούμενου πόσιμου νερού. Αυτά παλιότερα υδρεύονταν με στραγγιστικά πηγάδια. Όλη η περιοχή των Σφακιωτών π.χ. υδρεύονταν από το πηγάδι του Φρυά.

Τα πηγάδια ήταν κοινοτικά, αλλά συχνά ήταν και οικογενειακά. Το κάθε σόι είχε το δικό του πηγάδι. Έτσι, ενώ το χειμώνα χρησιμοποιούσαν τα κοινοτικά πηγάδια, όταν έφτανε το καλοκαίρι που το νερό λιγόστευε, άνοιγαν τα οικογενειακά πηγάδια. Το κάθε σόι όριζε για το δικό του πηγάδι ένα άτομο, που θα επιστατούσε τη λειτουργία του. Ξεκλείδωνε το πηγάδι και για να μην γίνεται κατασπατάληση του νερού, επέτρεπε την άντληση ορισμένης ποσότητας για την κάθε οικογένεια. Η ποσότητα αυτή συνήθως ήταν μια βαρέλα ή μια τένζερη, περίπου 20 κιλά νερό και η άντληση γίνονταν με σίσκλους δεμένους σε μακρύ σχοινί. Με αυτή την ποσότητα η κάθε οικογένεια έπρεπε να περάσει όλη την ημέρα. Όταν τέλειωναν οι δικαιούχες οικογένειες το πηγάδι κλείδωνε από τον επιστάτη για να ανοίξει ξανά την επόμενη. Αυτός λοιπόν που επιστατούσε τη λειτουργία του πηγαδιού, ονομάζονταν «νεριάρης» και πληρώνονταν από τις οικογένειες που ήταν οι ιδιοκτήτριες. Στο δικό μου χωριό, το Δρυμώνα, σώζονται ακόμα τα πηγάδια, διατηρημένα και σχετικά πρόσφατα ανακαινισμένα.

Ωστόσο, υπήρχαν και χωριά που φημίζονταν για τις πηγές τους, όπως η Βαυκερή, το Νυδρί, οι Πηγαδισάνοι, τα Χορτάτα, ο Σύβρος, ο Άγιος Πέτρος και μερικά άλλα. Και σε αυτά τα χωριά υπήρχε νεριάρης, ο οποίος όμως επιστατούσε το τρεχούμενο νερό. Αυτό διοχετεύονταν μέσα σε αυλάκια με σκοπό το πότισμα των κήπων και των λαχανικών. Επειδή συνήθως γύρω από τις πηγές υπήρχε πολύ τρεχούμενο νερό, οι χωρικοί που είχαν πλησίον της πηγής χωράφια, φύτευαν μποστάνια. Ο νεριάρης κανόνιζε το νερό μέσα στα αυλάκια και το «έκοβε» από το ένα κτήμα και το έστελνε στο άλλο. Όσοι είχαν κήπους ειδοποιούνταν τι ώρα έπρεπε να βρίσκονται στην περιοχή για να ποτίσουν τον κήπο τους.

Βρύση Πλατυστόμων,1959

Αργότερα, οι κάτοικοι έφτιαξαν τσιμεντένιες στέρνες και μάζευαν εκεί το νερό της βροχής από τα κεραμίδια της στέγης. Άφηναν την πρώτη βροχή του έτους να πλύνει τα κεραμίδια αλλά και τον περιμετρικό της στέγης, ανοιχτό από το επάνω μέρος, σωλήνα – σουάντσα – που περισυνέλεγε το νερό και το οδηγούσε στη στέρνα. Μετά την πρώτη βροχή, άνοιγαν την οπή που οδηγούσε το νερό μέσα στις στέρνες και το έπαιρναν όταν το χρειάζονταν από τις βρύσες που υπήρχαν λίγο πιο πάνω από τον πυθμένα. Έτσι ικανοποιούνταν οι ανάγκες της κάθε οικογένειας σε νερό. Οπότε, η χρησιμότητα του νεριάρη έπαψε σιγά-σιγά να υφίσταται και η λέξη ξεχάστηκε μαζί με τον ίδιο.

Τώρα πια οι ανάγκες αυτές καλύπτονται με τρεχούμενο νερό που φτάνει στη βρύση του κάθε σπιτιού σε όλα τα χωριά της Λευκάδας. Ωστόσο, η ανάγκη εξοικονόμησης και ορθολογικής χρήσης του νερού είναι πάντα επίκαιρη και επιτακτική. Οπότε, χρήσιμο είναι να ανατρέχουμε στο παρελθόν, τότε που η ανάγκη οδηγούσε στην οικονομία των παντός είδους αγαθών, σαν αντιστάθμισμα στην σημερινή αλόγιστη σπατάλη, χαρακτηριστικό του νέου πολιτισμού που αναπτύξαμε. Ο νεριάρης ας μείνει στο μυαλό μας ως η πρώιμη εκείνη οικολογική φωνή, που από τη στιγμή που έπαψε να θέτει το όριο, άρχισαν να χτυπούν οι σειρήνες του κινδύνου.

(Πληροφορίες Παναγιώτης Φίλιππας-Συνταξιούχος Δάσκαλος- Νυδρί Λευκάδας)

Προηγουμενο αρθρο
Εκπαίδευση Μελισσοκόμων
Επομενο αρθρο
Η Νίκη Λευκάδας στο FIBA EUROCUP

1 Σχόλιο

  1. Σταυρούλα Πετρίτη
    5 Ιουνίου 2018 at 06:51 — Απάντηση

    Καλημέρα. Υπέροχα δοσμένο αυτό το άρθρο, που αποκαλύπτει ποσό σημαντικό ρόλο έπαιζε η σωστή διαχείριση -κατανάλωση του νερού στο νησί. Ο άνδραςμου κατάγεται από ένα νησί παρακείμενο…. τον Κάλαμο.Το ίδιο συνέβαινε βάση μαρτυριών τότε αλλά και τώρα εν έτι 2018.Ειδικά το καλοκαίρι δημιουργείται ληψυδρία εξαιτίας κακού υπολογισμού.Ξέχασα να πω οτι δουλεύει ακόμα κ σήμερα στο τεχνικό κομμάτι της ΕΥΔΑΠ και παρακολουθώ στενά την σπουδαία δουλειά τους, για να μπορεί να έρχεται το καλό νερό κάθε στιγμή στο σπίτι μας.Ηταν και είναι ζωτικής σημασίας η καλή διαχείριση του νερού,στην αφθονία του μα και στην έλλειψη του.Μόνο με καλή διαχείριση θα μπορούμε να απολαμβάνουμε πάντα την ύπαρξη του.

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.