Παιγνίδια στα χωριά μας προ εβδομηκονταετίας

Γράφει η Παρασκευή Σιδερά-Λύτρα

Σήμερα, εποχή των ηλεκτρονικών παιγνιδιών, μεταφέρομαι νοσταλγικά στις αρχές της δεκαετίας του ´50, όταν στα χωριά μας δυνατότητες και υλικά προσέφερε μόνο η φύση στα παιδιά που έσφυζαν από ορμή προς παιγνιώδη δραστηριότητα. Τρία θα ζωντανέψουν εδώ περιγράφοντάς τα:

Η Λη

Στο πρώτο αναφερόμενο εδώ παιγνίδι, τη Λη, στήνονταν με επίπεδες πέτρες ή κομμάτια από κεραμίδια μια στήλη ύψους δέκα-δώδεκα εκατοστών ως αντικείμενο του παιγνιδιού. Η κάθε μέτοχος του παιγνιδιού είχε στο χέρι την αμάδα της, μια επίπεδη πέτρα ή ανάλογο κομμάτι κεραμιδιού.

Οι παίκτριες στοιχίζονταν η μια πίσω από την άλλη σε απόσταση λίγων μέτρων από τη Λή. Μέλημα της κάθε παίκτριας ήταν, όταν ερχόταν η σειρά της, να γκρεμίσει με την αμάδα της τη στήλη, Μέλημα αυτής που φύλαγε τη Λη ήταν να στήνει πάλι τις πέτρες που γκρεμίστηκαν. Τη φύλακα της Λη την αντικαθιστούσε η παίκτρια που δεν κατάφερνε να γκρεμίσει πέτρα από τη Λη.

Σημείωση
Για τους έχοντες γλωσσικά και γλωσσολογικά ενδιαφέροντα προσθέτω την ακόλουθη παρατήρηση:
Αξιοσημείωτο είναι ότι το Λ(άμπδα) στη λέξη Λη ακόμη και στη δική μου διάλεκτο, την ακαρνανική, δεν προφέρεται με την ουρανική παραλλαγή (ακουμπώντας η γλώσσα στον ουρανίσκο), όπως προφέρεται δηλαδή στη διάλεκτό μας στων άλλων λέξεων τις συλλαβές, στις οποίες το λάμπδα ἀκολουθείται από τους φθόγγους η, ι, υ, ει, οι (π.χ λίγο, καλή, ήλιος λειτουργία, απολύω κλπ.). Ἀλλά στη Λη προφέρεται, όπως στις συλλαβές, στις οποίες το λάμπδα ακολουθείται από τους φθόγγους α, ε, ο, ω, ου (π. χ. λάχανα, καλάθι, ακολουθώ, λέω, μπάλωμα κλπ). Μού είναι άγνωστη η προέλευση της ονομασίας του παιγνιδιού μας. Εικάζω μόνον, ότι η λέξη, ως ονομασία του παιγνιδιού, ξενόφερτη από άλλη γλώσσα έφερε μαζί της και την προφορά της.

Η Ντάνα

Οι αυλές μας στο παρελθόν δεν ήταν τσιμεντοστρωμένες ούτε πλακοστρωμένες· ήταν με το φυσικό τους χώμα. Για τη Ντάνα χαράσσονταν στο έδαφος με ένα ξύλο ή μια πέτρα ένα μεγάλο τετράγωνο, το οποίο χωρίζονταν σε τέσσερα ή έξι μικρότερα τετράγωνα, ανά δύο ή τρία στη σειρά παράλληλα κείμενα. Η παίκτρια έρριχνε στο πρώτο αριστερό τετράγωνο την αμάδα της και με πηδήματα στηριγμένη στο ένα πόδι (κουτσαίνοντας) έσπρωχνε την αμάδα διαδοχικά από τετράγωνο σε τετράγωνο, έως ότου περάσει όλα τα τετράγωνα και τη βγάλει έξω. Η αμάδα δεν επιτρεπόταν να ακουμπήσει στη γραμμή που χώριζε τα τετράγωνα. Αν η αμάδα πήγαινε επάνω στη γραμμή, η παίκτρια έχανε, και το παίξιμο με την αμάδα το αναλάμβανε η επόμενη παίκτρια.

Μια παραλλαγή της Ντάνας ήταν το Περιστεράκι. Το Περιστεράκι αποτελούνταν από μια μόνο σειρά τετραγώνων. Φτάνοντας με το κουτσό στο τελευταίο προς τα πάνω τετράγωνο η παίκτρια επέστρεφε κατά τον ίδιο τρόπο στο πρώτο τετράγωνο, στην αφετηρία, και έβγαζε την αμάδα έξω. Το Περιστεράκι παίζονταν με τους ίδιους κανόνες, όπως η Ντάνα.

Μέλισσα, μελισσούλα.

Για το παιγνίδι αυτό προσφέρονταν η αυλή του σχολείου, επειδή για τη διεξαγωγή του απαιτείται ευρύς χώρος. Είναι ένα διαλογικό παιγνίδι, ποὺ απαιτεί όμως και τρέξιμο.
Οι μαθήτριες πιασμένες χέρι-χέρι σχημαάτίζαν δύο σειρές αντιμέτωπων ομάδων, που παρατάσσονταν αφήνοντας μεγάλο διάστημα ανάμεσά τους. Η Α´ομάδα ρωτάει και η Β´αποκρίνεται.

Ο διάλογος των ομάδων Α´και Β´:
Α´ – Μέλισσα, μελισσούλα!
Β´– Το μέλι κήτεται (τήκεται).
Α´ – Κι εγώ παράγγειλα.
Β´– Απάν᾽ σε ποιόνε;

Η ομάδα Α´ ονόμαζε μια από τις παίκτριες της ομάδας Β´, η οποία έπρεπε να τρέξει και, πέφτοντας επάνω σε δυό σφιχτά πιασμένα χέρια παικτριών της ομάδας Α´, να προσπαθήσει να τις ξεχωρίσει. Αν αυτές κατάφερναν να την κρατήσουν, χωρίς να λυθούν τα χέρια τους, εκείνη έμενε στην ομάδα Α´, Αν κατάφερνε να κόψει τον δεσμό, επέστρεφε στην ομάδα της (Β´), παίρνοντας μαζί της τις δύο παίκτριες που ξεχώρισε.

Φτάνοντας στο τέλος της “Παιγνιολογίας” μου, αναφέρω, και δύο άλλα παιγνίδια που παίζονταν με ζήλο: αυτά ήταν οι Πήχεις και τα Γυαλιά. Για το πρώτο η κάθε παίκτρια κουβαλούσε μαζί της τη συλλογή της, ένα μάτσο πολύχρωμα γνέματα, μήκους περίπου ενός πήχεως – απομεινάρια υφάδια του αργαλειού της μάνας της. Η συλλογή πλουτίζονταν με πήχεις, που κερδίζονταν κατά τη διεξαγωγή του παιγνιδιού. Τα Γυαλιά ήταν ο θησαυρός από μικρότερα ή μεγαλύτερα κομμάτια σπασμένων πολύχρωμων πιατικών – τα μεγαλύτερα ήταν οι “Πλάντρες”. Στόχος του παιγνιδιού ήταν ο εμπλουτισμός της συλλογής των γυαλιών.

Καταλήγοντας, κάνω και μια παραπομπή σε ένα ιδιαίτερο παιγνίδι των παιδιών, των αγοριών: στην ταλαίπωρη Γουρ(ου)νούλα, το… γκόλφ της εποχής στο χωριό! Στη θέση βέβαια του κομψού ραβδιού και της μπαλλίτσας του γκόλφ ήταν ένα γερό μακρύ ξύλο και ένα μετάλλινο κονσερβοκούτι, η Γουρνούλα, που από τα πολλά άγρια χτυπήματα των παικτών, για να πετύχουν τον στόχο, έχανε πλέον το αρχικό της σχήμα, “καταζαβωμένη”. Την ακριβή περιγραφή όμως αυτού του παιγνιδιού, καθώς και άλλων παιγνιδιών, που παίζονταν ιδιαίτερα από άρρενες, την αφήνω στους έχοντες εμπειρία παίκτες.