Παλιοί Οικισμοί της Λευκάδας

Παλιοί οικισμοί. Τα απομεινάρια του χρόνου, που επιμένουν να υπάρχουν και να παλεύουν με την ορμή της φύσης που απαιτεί από αυτά την πλήρη υποταγή τους. Μισογκρεμισμένοι τοίχοι που μπορείς να ακούσεις ακόμα την ανάσα τους. Παράθυρα και πόρτες ορθάνοιχτα σε καλούν να μπεις και σε οδηγούν στα μονοπάτια εκείνα της μνήμης, σε ταξιδεύουν πίσω να γνωρίσεις το τότε, την αρχή.

Το νησί είναι γεμάτο απομεινάρια παλαιών οικισμών. Πολλά από τα χωριά του έχουν εγκαταλελειμμένες και ερειπωμένες γειτονιές. Μικροοικισμοί μέσα στο παρόν. Κάποιους άλλους είναι δύσκολο να τους εντοπίσεις γιατί τους έχει ξεχάσει και η ίδια η λήθη και δεν είναι παρά σκόρπιες πέτρες ανάμεσα σε χορτάρια. Κάποια όμως είναι ακόμα εκεί και σε καλούν να τα επισκεφτείς και να τα ζωντανέψεις με τη φαντασία σου.

Άλατρο

Ορεινό χωριό που βρίσκεται νοτιοδυτικά από τα Χαραδιάτικα, σε υψόμετρο περίπου 500 μέτρων.

Για το πώς πήρε το όνομα του, διαβάζουμε στο «Οδοιπορικό Λευκάδας» του Γιάννη Αθηνιώτη: «Καλέσανε κάποτες τον Οδυσσέα, το Βασιλιά τσ΄ Ιθάκης, να πάει να πολεμήσει μ΄ άλλους πολεμιστάδες. Δεν το ΄θελε. Για ν΄ αποφύγει κρύφτηκε εδώ. Σε τούτο το απόκρυφο το μέρος τη γη ν΄ αρέσκει άρχισε. Μηνύτορες όμως τον ανακαλύψαν. Άρχισε ο Οδυσσέας να κάνει τον τρελό. Δε γνώριζε κανένανε, δε μίλαγε καθόλου. Στην τρέλα του για να πιστέψουν σκέφτηκαν κι έβαλαν μπροστά στο άροτρο του, το βοηθό του, να δούνε αν θα περάσει απάνω του. Ο Οδυσσέας όλο και λοξοδρόμαε στο συναπάντημα. Άρχισαν να αμφιβάλουν για την τρέλα του. Πονηρός όπως ήταν κι έμεινε για τούτο ξακουστός, άρχισε αντί σπορά στη γη να σπέρνει αλάτι. Εδώθε λένε πήρε το όνομα του το χωριό».

Η λέξη «άλατρο» προέρχεται από το αρχαίο «αλετρεύω», εκτεταμένο τύπο του «αλέω» (=αλέθω). Η κύρια ασχολία των κατοίκων άλλωστε, ήταν η καλλιέργεια σιτηρών στο οροπέδιο πάνω από το χωριό.

Η πρόσβαση στο Άλατρο γίνεται από τα Χαραδιάτικα, με ένα στενό ανηφορικό δρόμο αλλά και το χωριό του Αγίου Ηλία από τα νότια του νησιού.

Υπάρχει αναφορά για το χωριό σε οθωμανική καταγραφή του 1563. Ήταν ένα από τα κεφαλοχώρια του νησιού, που σύμφωνα με την παράδοση, είχε τόσες οικογένειες όσες και οι μέρες του χρόνου. Διέθετε Ειρηνοδικείο, δεκάδες εκκλησίες και σχολείο.

Το “Αλατρο ήταν και φημισμένο για το πολύ καλής ποιότητας νερό του. Σήμερα στο κέντρο του χωριού υπάρχει ακόμα και τρέχει νερό η Βρύση του, ενώ, ήδη από το 1680 άρχισαν να δημιουργούνται κατά μήκος του χείμαρρου Χαραδιώτικου, νερόμυλοι, το σύνολο 18, τρεις από τους οποίους λειτουργούσαν μέχρι και το 1965. Υπάρχουν ερείπια από τους 13. Στην πλατεία του χωριού, δίπλα στο σχολείο και την εκκλησία της Υπαπαντής στέκει ακόμα όρθιο το κουφάρι πια του ξακουστού πλάτανου, σύμβολο του χωριού.

Μη παραλείψετε να επισκεφτείτε το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (Ριγανά), στην είσοδο του χωριού με καλοδιατηρημένες τοιχογραφίες και με εκπληκτική θέα προς τα Πριγκηποσνήσια και ένα μεγάλο μέρος της ανατολικής ακτής του νησιού.

Το χωριό άρχισαν να το εγκαταλείπουν οι κάτοικοι τη δεκαετία του 50, κατεβαίνοντας κυρίως στα Χαραδιάτικα, ενώ σήμερα δεν ζουν εκεί παρά τρεις οικογένειες.

Αλέξανδρος – Κολυβάτα

Ορεινοί οικισμοί στους δυτικούς πρόποδες των Σκάρων.

Η ονομασία Αλέξανδρος που αποτελεί και το όνομα της ευρύτερης περιοχής πιθανόν να προέρχεται από το όνομα ενός εκ των τριών Αγίων Πατέρων που μόνασαν στο ομώνυμο ασκητήριο το 325 μΧ, κοντά στους οικισμούς. Άλλη εκδοχή θέλει το όνομα να δόθηκε από τους πρώτους κάτοικους της περιοχής που προέρχονταν από τη Σερβία και τίμησαν έτσι τον τότε διάδοχο του Σερβικού θρόνου πρίγκηπα Αλέξανδρο. Τα Κολυβάτα πήραν το όνομα τους από την οικογένεια Κολυβά που πρωτοκατοίκησε στο χωριό. Παλαιότεροι οικισμοί και γειτονιές της περιοχής είναι τα Μαυρογιαννάτα, τα Κοκλάτα, η Κιάφα.

Η πρόσβαση στους οικισμούς γίνεται από τη Νικιάνα ανεβαίνοντας το βουνό των Σκάρων, το Πλατύστομα ανεβαίνοντας από Περιγιάλι και τα χωριά των Σφακιωτών ερχόμενοι από τη πόλη της Λευκάδας.

Πρόκειται για πολύ παλιούς οικισμούς που αναφέρονται σε πηγές από το 1562. Υπάρχουν όμως ερείπια και αναφορές για παλιότερους από αυτούς τους οικισμούς με το όνομα Παλαιοκατούνα ή Παλαιοκατούνι που λέγεται ότι ήταν χριστιανικό κοινόβιο των πρώτων χρόνων της νέας θρησκείας στο νησί, αλλά και την περιοχή Κατούνι.

Ο Αλέξανδρος έχει χαρακτηρισθεί ως παραδοσιακός διατηρητέος οικισμός.Η κύρια ασχολία των κατοίκων τους ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Οι ανεμόμυλοι αποτελούν πειστήρια εκείνης της εποχής.

Στην περιοχή μπορείτε να επισκεφτείτε το ασκητήριο των Αγίων Πατέρων και το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες διοργανώνονται πολλές ενδιαφέρουσες πολιτιστικές εκδηλώσεις από τον τοπικό πολιτιστικό σύλλογο.

Οι οικισμοί άρχισαν να εγκαταλείπονται σταδιακά τη δεκαετία του 70, που οι κάτοικοι τους προτίμησαν τον παραθαλάσσιο οικισμό της Νικιάνας και την ενασχόληση τους με τον τουρισμό. Σήμερα παρατηρείται μια τάση επιστροφής και αρκετοί είναι και οι ξένοι που αγόρασαν και ανακαίνισαν σπίτια και δίνουν μια πνοή ζωής στην περιοχή.

Ρουπακιάς

Το άλλοτε γεμάτο ζωή χωριό του Ρουπακιά βρίσκεται στο βάθος της χαράδρας που σχηματίζουν τα Σταυρωτά στα ανατολικά και η Σκούλα-Μεγαόρος στα δυτικά και διασχίζεται από τον ομώνυμο χείμαρρο, στα νότια του νησιού. Την ονομασία του οφείλει στα ρουπάκια, είδος βελανιδιάς, που αφθονούν στην περιοχή.

Η πρόσβαση στο χωριό γίνεται από το χωριό Άγιος Πέτρος, αλλά και από τον δρόμο που ενώνει το χωριό Σύβρος με τη Βασιλική.

Πρόκειται για πολύ παλιό χωριό. Αναφέρεται σε πηγές του 1642 ως ανεξάρτητο χωριό, άρα είναι παλαιότερο, ενώ στα χρόνια που ακολούθησαν πηγές το θέλουν πότε ανεξάρτητο οικισμό και άλλοτε ως οικισμό του Δαμιλιάνι. (Με την ονομασία Δαμιλιάνι, αποκαλούνται οι μικροί οικισμοί Νικολής, Μανάσι, Άγιος Βασίλειος, Άγιοι Θεόδωροι και σε ορισμένες πηγές τα Χορτάτα και ο Ρουπακιάς. Οι ντόπιοι αποκαλούν σκωπτικά τα χωριά του Δαμιλιάνι, ως «Ενωμένες Πολιτείες Λευκάδας»).

Στα νεότερα χρόνια αποτελούσε συνοικία του χωριού Άγιος Πέτρος και εγκαταλείφθηκε την δεκαετία του 70, όταν παραχωρήθηκαν από το κράτος δωρεάν οικόπεδα στη θέση Ξαμίλι του Αγίου Πέτρου, στις περίπου είκοσι ολιγομελείς και γερασμένες οικογένειες που είχαν απομείνει στο χωριό.

Στην ακμή του οι κάτοικοι ασχολούνταν με την αγροτική ζωή και είχαν επάρκεια στα γεωργικά προϊόντα. Στο χωριό λειτουργούσαν δυο χειροκίνητα λιτρουβιά, που αντικαταστάθηκαν από ένα υδραυλικό, ενώ επίσης διέθετε και τέσσερις νερόμυλους, που λειτουργούσαν με τη βοήθεια των ορμητικών νερών του ομώνυμου χειμάρρου και εξυπηρετούσαν τις ανάγκες και των κοντινών χωριών.

Μεγάλης σημασίας ήταν το γεφύρι του χωριού, πέτρινο και μονότοξο, που με αυτό της Βασιλικής ήταν τα μόνα περάσματα του ομώνυμου με το χωριό ποταμού. Το γεφύρι εξακολουθεί να στέκει, σε πείσμα του χρόνου.

Σήμερα η βλάστηση έχει καλύψει μεγάλο μέρος του οικισμού. Ωστόσο τα σπίτια του παραμένουν εκεί και τα μονοπάτια του χωριού σε καλούν να τα γνωρίσεις, ιδιαίτερα το φθινόπωρο και την άνοιξη που τα χρώματα και οι μυρωδιές θα σε μαγέψουν. Ιδιαίτερα σημεία στην περιήγηση σας θα αποτελέσουν το πέτρινο γεφύρι του ομώνυμου χειμάρρου, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και η βρύση του χωριού.

Καρυώτες

Το παλιό χωριό των Καρυωτών βρίσκεται στο λόφο νοτιοανατολικά του νέου ομώνυμου οικισμού και η πρόσβαση εκεί γίνεται μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου που οδηγεί στην παλιά εκκλησία των Ταξιαρχών και τη παλιά βρύση του χωριού. Από το σημείο αυτό μονοπάτια οδηγούν στις παλιές ερειπωμένες πια γειτονιές του.

Το χωριό αναφέρεται σε πηγές του 1630, αν και είναι πολύ παλαιότερο.

Εγκαταλείφτηκε από τους κατοίκους του στα μέσα περίπου του 20ου αιώνα μετά από κατολισθήσεις που προκάλεσαν σεισμοί. Σήμερα οι κάτοικοι το επισκέπτονται στις εορτές των εκκλησιών του (Ταξιάρχες και Άγιος Νικόλας) ενώ εντυπωσιακός είναι ο ερειπωμένος κοιμητηριακός ναός του Αγίου Γεωργίου.

Ρεκατσινάτα

Ο οικισμός Ρεκατσινάτα βρίσκεται νότια και ψηλά πάνω από την Καρυά το κεφαλοχώρι της κεντρικής Λευκάδας, Πήρε την ονομασία του από την οικογένεια Ρεκατσίνα που το πρωτοκατοίκησε.

Η πρόσβαση του γίνεται μέσω της Καρυάς με ασφαλτοστρωμένο δρόμο.

Αναφέρεται σε πηγές του 1866 μετά την Ένωση των Επτανήσων ως οικισμός που υπάγονταν στο τότε Δήμο της Καρυάς. Το χωριό εγκαταλείφτηκε τη δεκαετία του ΄60 επειδή κρίθηκε ακατάλληλο λόγω κατολισθήσεων. Το χωριό μετονομάστηκε για μικρό χρονικό διάστημα σε «Άγιος Ανδρέας» στα μέσα της δεκαετίας του ’50, εξαιτίας της ομώνυμης εκκλησίας που βρίσκεται στα ανατολικά του

Σήμερα μπορεί κανείς να περπατήσει στα παλιά του μονοπάτια και να θαυμάσει από κει την εκπληκτική θέα στο Λιβάδι της Καρυάς και τα χωριά που το περιβάλλουν μέχρι τη πόλη της Λευκάδας και τις ακτές της Ηπείρου.

Οικισμοί του Δαμιαλιάνι

Με την ονομασία Δαμιαλιάνι, αναφερόμαστε στους μικρούς οικισμούς Άγιος Βασίλειος, Άγιοι Θεόδωροι, Μανάσι και Νικολή, που βρίσκονται σκαρφαλωμένοι στις δυτικές πλαγιές των επιβλητικών Σταυρωτών, στη Νοτιοδυτική πλευρά του νησιού. Οι Λευκαδίτες αναφέρονται σε αυτά με την σκωπτική ονομασία «Ενωμένες Πολιτείες Λευκάδος».

Η πρόσβαση τους γίνεται μέσω των χωριών Άγιος Πέτρος και Χορτάτα.

Σύμφωνα με πηγές τα χωριά αυτά βρίσκονταν σε μεγάλη οικιστική ακμή την περίοδο της Τουρκοκρατίας στο νησί (1479-1684), αν και πιθανότερα, λόγω των συνθηκών της περιοχής (πολλά νερά και σε ιδανική απόσταση από τη θάλασσα για να μη δέχονται επιθέσεις πειρατών), πρόκειται για πολύ παλιότερους οικισμούς.

Σήμερα κατοικούνται από ελάχιστους κατοίκους τα δυο από αυτά (Μανάσι και Νικολή), ενώ σε πλήρη εγκατάλειψη βρίσκονται οι μικρότεροι Άγιοι Θεόδωροι και Άγιος Βασίλειος, που πέρα από τις ομώνυμες εκκλησίες τους, οι οποίες διατηρούνται, δεν υπάρχουν παρά ερειπωμένα σπίτια και μονοπάτια

Πανωχώρι Δραγάνου

Το Πανωχώρι είναι ένας μικρός οικισμός δυτικά του χωριού Δραγάνου. Την ονομασία του οφείλει στη θέση του πάνω από το χωριό.

Η πρόσβαση του είναι εύκολη μέσω του δρόμου που οδηγεί στην εκκλησία της Υπαπαντής, η οποία μαζί με τον Άγιο Ανατόλιο αποτελούν και τις δυο εκκλησίες του οικισμού τις οποίες αξίζει να επισκεφτείτε.

Το Δράγανο γενικά κατοικείται ήδη από τον 13ο αιώνα από κατοίκους του χωριού Δραγάνι ή Δράγα, της βορειοανατολικής Ιταλίας (κοντά στην Πεσκάρα). Το Πανωχώρι πρωτοαναφέρεται σε πηγές του 18ου αιώνα όπου εκεί εγκαταστάθηκαν ερχόμενοι από τη στεριανή Ελλάδα,οι Μελαίοι (Μελάδες).

Σήμερα κατοικείται από λίγες οικογένειες.

Πηγή: golefkas.gr

Σχετικά άρθρα:
«1644 Σεπτεμβρίου 8 εν χωρίο Άλατρο…»
Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχε ένα χωριό που το έλεγαν Ρεκατσινάτα
Ρουπακιάς: Η καταπράσινη «νεκρή πολιτεία» της Λευκάδας
Το χωριό Αλέξανδρος Λευκάδας μέσα από τα παιδικά παραμύθια