HomeΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣΠλαγιώτικα Σημειώματα: Στέρνα και Σόλλιον

Πλαγιώτικα Σημειώματα: Στέρνα και Σόλλιον

Του Δημήτρη Σπ. Τσερέ

ΠΛΑΓΙΩΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

Στέρνα και Σόλλιον

**********

ΣΤΕΡΝΑ

Ανέβαινε απαλά η γραμμή στης Στέρνας τον αυχένα
Από του πέτρινου γιαλού τα ολόστρωτα νερά
Κι ως τον κροκάτο της αυγής αντάμωνε υμένα
Σταμάταγε, ξαπίθωνε κι ανάσαινε βαθιά

Ιχνεύοντας τη μυστική της Αφροδίτης βένα
Μες των δρυών το σύδενδρο έγερνε αργά-αργά
Και κράταγε σαν όνειρο το γαλανό πυθμένα
Του Νήϊου και τις σκληρές σάρες του Τσερεκά

Των πεδινών απόμακρους τους ήχους αγροικάει
Που σαν σκιές σαλεύουνε στ’ αργόσυρτο μαγκάνι
Του χρόνου και του ίδρωτα αιώνια ζεμένοι

Εκεί ψηλά η Μοναξιά τ’ Αυγούστου ξαγρυπνάει
Στου Νόστου και του Έρωτα τ’ αγκίστρι καρφωμένη
Των πετρωμένων φεγγαριών ασίγαστο αλάνι.

(Δημήτρης Σπ. Τσερές, «Στέρνα», Μικρή Πατριδογνωσία, εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 2011, σ. 9)

Α. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Στο κέντρο περίπου της χερσονήσου της Πλαγιάς, στη θέση «Στέρνα», την ψηλότερη κορυφή του βουνού, που σκέπει τον παλιό οικισμό της Πλαγιάς, σε υψόμετρο 508 μέτρων, υπήρχε, κατά τη γνώμη των πιο πολλών μελετητών, από τον 5 αιώνα π.χ. (και τα ερείπιά του εξακολουθούν να υπάρχουν) ένα μεγάλο φρούριο, που έλεγχε οπτικά την περιοχή προς όλες τις γεωγραφικές διευθύνσεις και, επομένως, αφενός εξασφάλιζε στον κυρίαρχό του τον στρατιωτικό έλεγχο της περιοχής, δηλαδή του κάμπου της Πλαγιάς (σίγουρα) από τη θάλασσα (δυτικά) έως τα υψώματα που τη χωρίζουν από την Πάλαιρο (ανατολικά), και του κάμπου της Περατιάς (ενδεχομένως) και αφετέρου ένα σπουδαίο καταφύγιο του πληθυσμού της περιοχής αυτής σε περίπτωση εχθρικής εισβολής. (1 Φωτο)

1. Αεροφωτογραφία της Στέρνας

Το φρούριο είναι κατασκευασμένο κατά το πολυγωνικό σύστημα και καταλαμβάνει μια μεγάλη έκταση, την οποία δεν μπορώ να εκτιμήσω χωρίς μέτρηση. Πάντως, σύμφωνα με τα στοιχεία της ιστοσελίδας «Ηλεκτρονική Πλοήγηση Μνημείων Αιτωλοακαρνανίας», η περίμετρός του έχει μήκος 550 μέτρα και κατά μήκος της είναι ορατοί 11 πύργοι περίπου, τα σχήματα μερικών εκ των οποίων είναι ιδιόμορφα, αφού πλησιάζουν το ημικυκλικό. Ένα διατείχισμα, μήκους 75 μέτρων περίπου (πάντα σύμφωνα με τα στοιχεία της ως άνω ιστοσελίδας) και διεύθυνσης από ΝΑ προς ΒΔ, τη διαιρεί σε δύο τμήματα (2 Φωτο). Δεν υπάρχει πύλη ή πυλίδα, από την οποία να επικοινωνούν τα δύο αυτά τμήματα και η επικοινωνία πιθανόν γινόταν με ανεμόσκαλα ή μέσω του τείχους. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν έναν χώρο περί τα 10 στρέμματα.

2. Κάτοψη του φρουρίου της Στέρνας (Ernst-Ludwig Schwandner, «Nerikos und die akarnanische Peraia der Leukadier», Διεθνές Συνέδριο αφιερωμένο στον Wilhelm Dörpfeld, Πρακτικά Συνεδρίου, Λευκάδα 6-11 Αυγούστου 2006 [Επιμέλεια: Χαρά Παπαδάτου-Γιαννοπούλου] εκδ. περί τεχνών, Πάτρα 2008, σ. 414).
Διακρίνονται καθαρά, οι βάσεις του επιτειχίσματος, όπως καθαρά διακρίνονται και τα θεμέλια του μεγάλου και ισχυρού περιβόλου όλου του τείχους (3 και 3α Φωτο). Η ΒΑ και η ΝΔ πλευρά της οχύρωσης είναι οι πιο δυνατές ή οι καλύτερα διατηρημένες, ενώ η ΒΔ δεν φέρει ενισχύσεις με πύργους.

3. Βάσεις των τειχών της Στέρνας (Φωτο Δημήτρη Σπ. Τσερέ 1997)
3a. Βάσεις των τειχών της Στέρνας (Φωτο Δημήτρη Σπ. Τσερέ 1997).

Στην πιο καλή κατάσταση βρίσκεται ένα μικρό τμήμα της βορειοδυτικής γωνίας του (4 και 4α Φωτο)

4. Η ΝΔ γωνία του φρουρίου της Στέρνας (Φωτο Δημήτρη Σπ. Τσερέ 1997)
4a. Η ΝΔ γωνία του φρουρίου της Στέρνας (Φωτο Δημήτρη Σπ. Τσερέ 1997)

Στο σημείο αυτό, δηλαδή στη δυτική πλευρά και δίπλα ακριβώς από τη ΝΔ γωνία του φρουρίου, βρίσκεται η δυτική είσοδος του φρουρίου, η γνωστή στους ντόπιους ως «Καμαρούλα», διότι δίνει την εντύπωση ενός μικρού τετράγωνου δωματίου. Στην τοπική ιδιόλεκτο το δωμάτιο λέγεται «κάμαρη» και το μικρό δωμάτιο «καμαρούλα» (5 Φωτο).

5. Η δυτική είσοδος του φρουρίου της Στέρνας (Φωτο Δημήτρη Σπ. Τσερέ 1997)

Σώζονται επίσης και ερείπια άλλων οικοδομημάτων στη βόρεια πλευρά του φρουρίου (6 Φωτο).

6. Ερείπια από δωμάτια οικοδομημάτων στη βόρεια πλευρά της Στέρνας (Ernst-Ludwig Schwandner, «Nerikos und die akarnanische Peraia der Leukadier», όπ. σ. 417)

Η ονομασία «Στέρνα» οφείλεται σε μια στέρνα λαξευμένη εντός συμπαγούς φυσικού βράχου, η οποία βρίσκεται στο κέντρο περίπου του ανατολικού τμήματος του φρουρίου (7 Φωτο).

7. Η στέρνα του φρουρίου της Στέρνας (Ernst-Ludwig Schwandner, «Nerikos und die akarnanische Peraia der Leukadier», όπ. σ. 415)

Β. ΤΙ ΗΤΑΝ Η ΣΤΕΡΝΑ;

Στη συνέχεια θα παραθέσουμε συνοπτικά τις βασικές παρατηρήσεις των επιστημόνων, που έχουν ασχοληθεί με την περιοχή, σημειώνοντας ότι αυτές αφενός μεν είναι λίγες αφετέρου δε, απ’ όσο εγώ, γνωρίζω, δεν είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιων συστηματικών ερευνών και, ως εκ τούτου, αφήνουν αναπάντητα πολλά ερωτήματα. Επί παραδείγματι: Γιατί η Στέρνα θεωρείται άλλοτε «φρούριο» και άλλοτε «ιερό»; Είναι το ένα από τα δύο ή και τα δύο; Και το ότι είναι φρούριο είναι αυταπόδεικτο. Ποια ευρήματα όμως μας πείθουν ότι πρόκειται για ιερό;

Ας δούμε όμως κατ’ αρχάς τα δύο χωρία του Θουκυδίδη, που αποτελούν τις μοναδικές αρχαίες μαρτυρίες για τη μικρή επί της Ακαρνανίας πόλη Σόλλιον, το οποίο ορισμένοι μελετητές το ταυτίζουν με τη Στέρνα (το τρίτο χωρίο δεν έχει σημασία επί του προκειμένου: Οι Κορίνθιοι παραπονούνται ότι, κατά παράβαση της τη Νικίειου ειρήνης, δεν τους επιστρέφεται το καταληφθέν το 431 από τους Αθηναίους Σόλλιον).

Το πρώτο αναφέρεται σε γεγονός που συνέβη στο πρώτο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου: Οἱ δ’ ἐν ταῖς ἑκατὸν ναυσὶν ᾿Αθηναῖοι ἔτι ὄντες περὶ Πελοπόννησον Σόλλιόν τε Κορινθίων πόλισμα αἱροῦσι καὶ παραδιδόασι Παλαιρεῦσιν ᾿Ακαρνάνων μόνοις τὴν γῆν καὶ πόλιν νέμεσθαι· (Θουκ. B, 30) (=Οι Αθηναίοι με τα εκατό καράβια τους, που περιέπλεαν πάντα την Πελοπόννησο, κυρίεψαν το Σόλλιον, πόλισμα των Κορινθίων, και το παράδωσαν μαζί με την περιοχή του στους Παλαιρείς της Ακαρνανίας να το έχουν στην αποκλειστική τους κατοχή).

Το Σόλλιον δηλαδή, μας λέει ο ιστορικός, το κυρίευσε ο αθηναϊκός στόλος, που έργο του ήταν να περιπλέει την Πελοπόννησο, αλλά όχι μόνο, και να εξασφαλίζει στους Αθηναίους τον έλεγχο των θαλασσών. Αν το Σόλλιον βρισκόταν στη Στέρνα, η κατάληψή του προφανώς θα απαιτούσε χερσαίες δυνάμεις και μακροχρόνια πολιορκία.

Το δεύτερο:…οἱ Ἀθηναῖοι…ὕστερον ἐπὶ Λευκάδα μείζονι στόλῳ ἦλθον, Ἀκαρνᾶσί τε πᾶσιν….Δημοσθένης δ᾿ ἀναπείθεται κατὰ τὸν χρόνον τοῦτον ὑπὸ Μεσσηνίων ὡς καλὸν αὐτῷ στρατιᾶς τοσαύτης ξυνειλεγμένης Αἰτωλοῖς ἐπιθέσθαι, Ναυπάκτῳ….ἄρας οὖν ξύμπαντι τῷ στρατεύματι ἀπὸ τῆς Λευκάδος ἀκόντων τῶν Ἀκαρνάνων παρέπλευσεν ἐς Σόλλιον. κοινώσας δὲ τὴν ἐπίνοιαν τοῖς Ἀκαρνᾶσιν… (Θουκ. Γ, 94-95) (=…οι Αθηναίοι…ακολούθως εκστράτευσαν εναντίον της πόλης της Λευκάδος με μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη, δηλαδή με όλους τους Ακαρνάνες…Αλλά κατά τον ίδιο ακριβώς καιρό, ο Δημοσθένης πείσθηκε από τους Μεσσήνιους της Ναυπάκτου ότι ήταν λαμπρή ευκαιρία γι’ αυτόν, αφού συγκεντρώσει τόσο στρατό, να επιτεθεί εναντίον των Αιτωλών…. Αφού λοιπόν απέπλευσε από τη Λευκάδα, αντίθετα με τη γνώμη των Ακαρνάνων, με όλες του τις δυνάμεις, ήλθε πλέοντας κοντά στην ακτή, στο Σόλλιον, όπου τους ανακοίνωσε το σχέδιό του…

Τι μας λέει εδώ ο Θουκυδίδης; Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου πάλι (βρισκόμαστε στο έτος 426 π.χ), ο στρατηγός Δημοσθένης με όλους τους Ακαρνάνες επιτίθενται εναντίον της Λευκάδας, διαχρονικού και μισητού εχθρού των Ακαρνάνων, με σκοπό να την καταλάβουν. Οι Μεσσήνιοι όμως της Ναυπάκτου τον μεταπείθουν να εγκαταλείψει την κατά της Λευκάδας επιχείρηση και να στραφεί κατά των Αιτωλών. Ο Δημοσθένης αποπλέει από τη Λευκάδα, πλέει κοντά στην ακτή, φτάνει μπροστά στο Σόλλιον και εκεί ανακοινώνει στους απογοητευμένους Ακαρνάνες την απόφασή του. Και από το χωρίο αυτό προκύπτει σαφώς ότι το Σόλλιον βρισκόταν κοντά στη θάλασσα και προφανώς επί της ακαρνανικής ακτής.

Ας δούμε τώρα τι λένε οι διάφοροι ερευνητές για το φρούριο της Στέρνας:

Ο Heuzey (Par L. Heuzey, Le mont Olympe et l’ Akarnanie, Paris 1860, σ. 397) θεωρεί ότι η Στέρνα είναι αυτό το μικρό πόλισμα-αποικία των Κορινθίων, το Σόλλιον. Ο Κωνσταντίνος Ρωμαίος («Ανά την Ακαρνανίαν», Αρχαιολογικόν Δελτίον, Δ΄(1918), σ. 114) δέχεται ανεπιφύλακτα τη γνώμη του Heuzey. Την ίδια γνώμη έχει και ο Oberhümmer (Eugen Oberhümmer, Akarnanien, Ambrakia, Amphilochien, Leukas im Alterum, München 1887, σ. 30).

Η άποψη αυτή, κατ’ εμέ, δύσκολο να γίνει αποδεκτή: Οι Κορίνθιοι, πόλη θαλασσοκράτειρα, έχτιζαν τις αποικίες τους σε παραθαλάσσιες περιοχές (Λευκάδα, Ανακτόριο, Αστακός) και δύσκολα θα έχτιζαν πόλη πάνω στο βουνό της Στέρνας. Η Στέρνα εξάλλου είναι φρούριο και όχι πόλη. Τα δύο χωρία του ακριβολόγου Θουκυδίδη, που ήδη παραθέσαμε, οδηγούν στο αναμφισβήτητο συμπέρασμα ότι το Σόλλιον πρέπει να ήταν παραθαλάσσιο πόλισμα και όχι ορεινό φρούριο. Ο Κ. Ρωμαίος (ό.π.) αντιλαμβανόμενος το πρόβλημα, που υπάρχει επί του προκειμένου, καταφεύγει σε μια συμβιβαστική λύση: Στη Στέρνα βρισκόταν το φρούριο, στο οποίο κατέφευγαν οι κάτοικοι του Σολλίου, σε περίπτωση εχθρικής επίθεσης. Το πόλισμα όμως, πάντα κατά τον Κ. Ρωμαίο, βρισκόταν κοντά στη θάλασσα, μάλλον στα νότια της χερσονήσου της Πλαγιάς, δηλαδή κάπου στις παραλίες «Βαθιαβάλι» και «Φτέρη». Σημειωτέον ότι ο Ρωμαίος δεν έχει βρει στην ως άνω περιοχή κάποιο εύρημα, που να στηρίζει τη θέση του.

Διαφορετική γνώμη από τους ανωτέρω διατυπώνει ο Ernst-Ludwig Schwander, σύγχρονος μελετητής της χερσονήσου της Πλαγιάς, ο πασίγνωστος στην περιοχή «Λουδοβίκος», στη μελέτη του: Ernst-Ludwig Schwandner,, «Nerikos und die akarnanische Peraia der Leukadier» (=Η Νήρικος και η ακαρνανική περαία της Λευκάδας»), Διεθνές Συνέδριο αφιερωμένο στον Wilhelm Dörpfeld, Πρακτικά Συνεδρίου, Λευκάδα 6-11 Αυγούστου 2006 [Επιμέλεια: Χαρά Παπαδάτου-Γιαννοπούλου] εκδ. περί τεχνών, Πάτρα 2008, σ. 407-418). Όπως είναι γνωστό, την ίδρυση της κορινθιακής αποικίας της Λευκάδας κατά τον 7ο αιώνα π.χ. την ακολούθησε η διάνοιξη της Διoρύκτου (δηλαδή της διώρυγας μέσα στη λιμνοθάλασσα της Λευκάδας μεταξύ Λευκάδας και ακαρνανικής ακτής από τη θέση «Παλιοχαλιά» της Ακαρνανίας έως κάπου εκεί που αιώνες αργότερα κατασκευάστηκε το κάστρο της Αγίας Μαύρας), ενός πολύ σημαντικού έργου, χάρη στο οποίο μπόρεσε να αποφευχθεί ο επικίνδυνος από τη δυτική πλευρά περίπλους του νησιού και συγχρόνως όλο το εμπόριο μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας μπορούσε να τεθεί πλέον υπό τον έλεγχο των Κορινθίων.

Κατά τον Schwandner λοιπόν, η νεοανοιχθείσα διώρυγα καθώς και το λιμάνι της Λευκάδας (μπροστά περίπου στο σημερινό Καλλιγώνι) έπρεπε υποχρεωτικά να προστατεύονται και από την ακαρνανική ήπειρο. Αυτό σήμαινε ότι οι Λευκάδιοι έπρεπε να καταλάβουν την έναντι ακτή σε ικανό βάθος (Αυτές οι κτήσεις στην ηπειρωτική χώρα δεν έχουν μέχρι στιγμής ερευνηθεί ικανοποιητικά). Εάν λοιπόν το φρούριο της Στέρνας, που βρίσκεται στο μέσο του ανώτερου υψώματος της χερσονήσου της Πλαγιάς, αποτελεί ένα όριο για τους Λευκαδίους, τότε θα πρέπει οι Κορίνθιοι κατακτητές στο τέλος του 7ου αιώνα π.Χ. όχι μόνον να εκτόπισαν τους Ακαρνάνες από τη Λευκάδα, αλλά και να τους εξώθησαν στα ενδότερα της χερσονήσου της Πλαγιάς και αργότερα (κατά τον 5ο αιώνα κατά τη γνώμη των μελετητών) να κατασκεύασαν το φρούριο της Στέρνας για να προστατεύει τις κτήσεις τους. Ως ενισχυτικό της άποψής του φέρει το ότι στην οχυρωμένη περιοχή βρέθηκε μεγάλος αριθμός λακωνικών κεραμιδιών με κρατική σφραγίδα της πόλεως της Λευκάδας (8 Φωτο).

8. Κρατική σφραγίδα της πόλης της Λευκάδας σε λακωνικό κεραμίδι (Ernst-Ludwig Schwandner, «Nerikos und die akarnanische Peraia der Leukadier», όπ. σ. 417)

Συνεχίζοντας ο Schwandner παρατηρεί ότι στο οχυρό της Στέρνας μόνο η είσοδος από τα δυτικά (δηλαδή από την πλευρά της Λευκάδας) είναι προσβάσιμη και ότι η ΝΔ πλευρά του είναι η καλύτερα διατηρημένη. Αντίθετα το ανατολικό τείχος απέναντι από την Πάλαιρο ήταν μεν με ιδιαίτερη φροντίδα οχυρωμένο αλλά δείχνει να έχει πολλές φορές ανακατασκευασθεί – και για να ανακατασκευασθεί, προφανώς προηγουμένως είχε καταστραφεί. Αυτό, κατά τον Schwandner, σημαίνει ότι (διαχρονικά και σε χρονικά σημεία, τα οποία δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε ελλείψει μαρτυριών) το φρούριο ήταν αντικείμενο σκληρής διεκδίκησης ανάμεσα στους Ακαρνάνες συμμάχους των Αθηναίων, προεξαρχόντων των Παλαιρέων, και των Λευκαδίων: το επίκεντρο των συγκρούσεων ήταν φυσικά η ανατολική πλευρά του τείχους (εξού και οι καταστροφές και ανακατασκευές), ενώ η δυτική του πλευρά δεν κινδύνευε, καθότι από την πλευρά αυτή ο (ευρισκόμενος στα ανατολικά) εχθρός δεν μπορούσε να επιτεθεί.

Την ταύτιση της Στέρνας με το Σόλλιον την αποκλείει με ισχυρή τεκμηρίωση και δομημένα επιχειρήματα και ο αρχαιολόγος Νίκος Φαράκλας (Ν. Φαράκλας, «Σόλλιον», Πρακτικά Α΄ Αρχαιολογικού και Ιστορικού Συνεδρίου Αιτωλοακαρνανίας, Αγρίνιο 1988, σ. 221-227): Κατά τον Φαράκλα το Σόλλιον βρισκόταν στη δυτική πλευρά του λόφου, όπου βρίσκεται το φρούριο Άγιος Γεώργιος Πλαγιάς, εκεί που ο W. Dörpeld (στο κλασσικό έργο του Λευκάς – Η ομηρική Ιθάκη [Η θεωρία του W. Dörpfeld], Απόδοσις του έργου “Alt Ithaka” και σχόλια υπό Βασ. Ε. Φραγκούλη», Επετηρίς Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, τ. Β΄ (1972), Αθήνα 1973 σ. 232), τοποθετεί τη Νήρικο των κλασσικών χρόνων. Ο Dörpeld μας πληροφορεί ότι είχε δει τα ερείπια της στις αρχές του 20ού αιώνα αλλά, όταν την επέστρεψε στην περιοχή μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν διακρινόταν πλέον σχεδόν τίποτα. Και σήμερα ο επισκέπτης δεν διακρίνει τίποτε(9 Φωτο).

9. Η κλασική Νήρικος κατά τον Dörpfeld (στα δυτικά του κάστρου του Αγίου Γεωργίου Πλαγιάς) ή το αρχαίο Σόλλιον κατά τον Ν. Φαράκλα (Λευκάς – Η ομηρική Ιθάκη…, ό.π, σ. 232)

Τέλος, ο Γιώργος Φερεντίνος (Ιστορία της Ακαρνανίας από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της εποχής του Χριστού, εκδ. Παπαζήση, χ.χ. σ. 70-71) θεωρεί πιθανότερη τη γνώμη του Heuzey, αν και από τα συμφραζόμενα φαίνεται ότι αγνοεί την τοπογραφία της περιοχής, εφόσον δεν αναφέρει καν την λέξη Στέρνα αλλά ότι «ευρίσκεται εις την τοποθεσία Πλαγιά». Το αναφέρει απλώς (χωρίς κανένα γεωγραφικό εντοπισμό) και ό.π. σ. 131 και 143 κατά την εξιστόρηση των γεγονότων του Πελοποννησιακού πολέμου στην Ακαρνανία.

Μια τελευταία πληροφορία επί του θέματος μας προσφέρουν τα οθωμανικά αρχεία (Περιφερειακή Ενότητα Λευκάδας-Δήμος Λευκάδας-Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, Οθωμανικές πηγές για τη νεώτερη ιστορία της Λευκάδας [Επιμέλεια-εισαγωγή: Ηλίας Κολοβός, Μεταφράσεις: Ηλίας Κολοβός, Μαρίνος Σαρηγιάννης, Προλεγόμενα: Σπύρος Ι. Ασδραχάς], πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013, passim.): Στους φορολογικούς καταλόγους (από τις αρχές του 16ου αι. έως τα τέλη του 17ου), που περιέχει, η Πλαγιά ονομάζεται «Σολλιανή Πλαγιά»: είναι φανερή, όσο και εντυπωσιακή, η ετυμολογική σχέση της ονομασίας αυτής με το Σόλλιον, η οποία διατηρείται ζωντανή μετά από τόσους αιώνες. Η πληροφορία αυτή μας βεβαιώνει απολύτως ότι το Σόλλιον βρισκόταν στην περιοχή της Πλαγιάς δεν προσθέτει όμως κάτι για τον εντοπισμό της θέσης του, η οποία βέβαια, κατά τη δική μας γνώμη, κατά πάσα πιθανότητα βρίσκεται δυτικά του Κάστρου του Αγίου Γεωργίου, όπως υποστήριξε ο καθηγητής Ν. Φαράκλας.

Εκθέσαμε πολύ συνοπτικά ως εδώ τα βασικά που έχουν γραφτεί για τη Στέρνα. Έγινε αντιληπτό ότι οι απόψεις για το τι είναι η Στέρνα και αν Στέρνα και Σόλλιον ταυτίζονται διίστανται. Έγινε επίσης αντιληπτό ότι, αν για το δεύτερο (ταύτιση Στέρνας και Σολλίου) η απάντηση είναι πιθανότατα αρνητική, ως προς μια σαφέστερη απάντηση στο πρώτο («Τι ακριβώς είναι η Στέρνα») έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε. Και ακόμα περισσότερο δρόμο αν θελήσουμε να παρακολουθήσουμε τις διαχρονικές τύχες του φρουρίου αυτού, που αποτέλεσε αντικείμενο σκληρής διεκδίκησης μεταξύ δύο εχθρικών στρατοπέδων (των φίλα προσκείμενων στη Σπάρτη Λευκαδίων και των φίλα προσκείμενων στην Αθήνα Ακαρνάνων), καθώς η κατάκτησή του επέκτεινε τα όρια της επικράτησης του νικητή, των Λευκαδίων προς τα ανατολικά και των Ακαρνάνων προς τα δυτικά.

Προηγουμενο αρθρο
Δυο σπάνιες φωτογραφίες του 1950
Επομενο αρθρο
Κάστρο Αγίας Μαύρας - Είσοδος

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.