Τέτοιες ημέρες πριν κάμποσο καιρό !

Γράφει ο Νίκος Βαγενάς

[ ΜΕΡΟΣ Α΄]

Ως γνωστόν «ο κόσμος τραβάει μπροστά» και τα πισωγυρίσματα, ιδίως τούτη την άχρωμη και απρόσωπη εποχή, δεν έχουν θέση. Η θύμηση είναι ένα από τα βασικώτερα ανακλαστικά που διαθέτει ο άνω θρώσκων πίθηκος, αφού σ’ αυτήν βασίζεται το πικρό απόσταγμα των πεπραγμένων, αποκαλούμενο και ως πείρα. Όλοι αναφερόμαστε στην θύμηση υπό τον όρο της αναμνήσεως, οσάκις η συνομιλία στην παρέα το καλεί ή κατά μόνας, αφού ο καθένας και να θέλει να την απαλείψει δεν μπορεί. Συνιστά το βιβλίο της ζωής μας, που δυστυχώς είναι γεμάτο λάθη τα οποία δεν μπορούμε ούτε να σβήσωμε ούτε να βελτιώσωμε.

Μία από τις τόσες θύμησες είναι και η ακόλουθη, η οποία άπαξ του έτους έρχεται απροσκάλεστη και περισσότερο έντονη, λόγω των συγκεκριμένων ημερών, που δεν είναι άλλες από εκειές που προηγούνται ή ακολουθούν το Μεγαλοβδόμαδο, ιδίως δε εάν τύχει να περάσωμε από τους χώρους που ήταν άρρηκτα δεμένοι με τα διαδραματιζόμενα των ημερών. Μέσα από τούτο το σημείωμα, εμείς οι παλιότεροι θα ξαναθυμηθούμε τις ημέρες της Μεγάλης ‘βδομάδας καθώς στη μνήμη του καθενός θα ξεπηδήσουν πρόσωπα, φράσεις και καταστάσεις.

Φυσικά το κάθε επίκεντρο των συγκεντρωμένων ελειτουργούσε ωρισμένες ώρες, όπου και ανάλογα με το χρονικό διάσημα, άλλαζε και η φιλοσοφία της συγκεντρώσεως. Για παράδειγμα η περιοχή του «Αγίου Μηνά» ελειτουργούσε, ως εμπορική κίνηση μέχρι το μεσημέρι, το απόγευμα οι ίδιοι άνθρωποι ωδηγούντο στα εξοχικά καφενεία και το βράδυ στην πλατεία είτε για ν’ ακούσουν κανα πιάτο από την φιλαρμονική ή να συμμετάσχουν στις βουστροφηδόν βόλτες μιλώντας ή φιλοσοφώντας.

Στο παρόν σημείωμα, λοιπόν, η περιγραφή των παρελθόντων πεπραγμένων, άπτεται της περιοχής του «Αγίου Μηνά». Το μπάσιμο του Μεγαλοβδόμαδου άρχιζε από το Σάββατο του Λαζάρου. Το στίγμα εδίδετο από τα παιδιά, που κρατώντας μικρό ξύλινο σταυρό περίκλειστον σε λευκό πανί (εκτός της όψεώς του) και ολόγυρα στεφανωμένον με λουλούδια, περιφέροντο από το χάραμα στις γειτονιές και τα μαγαζιά του παζαριού απαγγέλοντα μία από τις δυο παραλλαγές του «Λαζάρου». Σημειώνεται ότι ο «Λάζαρος» στα χωριά του νησιού, διεφοροποιείτο από τον αντίστοιχο της πόλης.

Την Κυριακή των Βαΐων, στην εκκλησία προσήρχοντο, ως συνήθως, οι ενορίτες αυτής ακόμα κι αν η διαμονή των ευρίσκετο στην άλλη άκρη τη πόλης. Μετά το πέρας της Θείας λειτουργίας δεν εμοιράζοντο τα γνωστά μας βάγια, αλλά οι ενορίτες τα παρελάμβαναν στο σπίτι τους, από τους νεωκόρους της εκκλησίας, οι οποίοι τα μετέφεραν μέσα σε ρηχές κάφες, τα χαμηλά εκειά καλαμόπλεκτα καλάθια, όπου μέσα σ’ αυτά ετοποθετούντο οι άρτοι κατά τον εσπερινό μιας μεγάλης εορτής. Τα βάγια τα έφτιαχναν οι νεωκόροι, βοηθούμενοι και από καμμιά γυναικούλα που σάρωνε και καθάριζε την εκκλησία, παίρνοντας τα φοινικόκλαρα, τη δάφνη και το δενδρολίβανο από τα κηπάρια που ευρίσκοντο δίπλα ή στο πίσω μέρος. Βασικά η έναρξη της Μεγάλης ’βδομαδός(1) αρχίζει από την βραδυά της Κυριακής των Βαΐων.

Από την Μ. Δευτέρα άρχιζε η αναζωπύρωση της εμπορικής κινήσεως και σ’ αυτή συνετέλουν οι χωρικοί που κατέφθαναν στην χώρα είτε με τα «μουσούδικα» λεωφορεία του 28ου ΚΤΕΥΛ, Λευκάδος, είτε επί των υποζυγίων των, εάν πρήρχοντο από τα γύρω χωριά. Ήδη η, τότε, θέση του ΚΤΕΛ, στο ισόγειο τμήμα του γιατρού Ξ. Γληγόρη, καταστούσε, σχεδόν, το εμπορικό επίκεντρο για τους χωρικούς. Άλλωστε αυτή την εποχή, τα αμπέλια ευρίσκοντο στο πρώτο στάδιο της ετησίας αναπτύξεως και η αγορά θειαφιού, γαλαζόπετρας (χαλκού), χορταριού (για το δέσιμό των), ήταν κάτι περισσότερο από επιβεβλημένη, πέραν της συντηρήσεως των σκαπτικών εργαλείων που είχαν δοθεί για «ατσάλωμα» στους χάβρους της Χώρας.

Η εμπορική κίνηση εξακτινώνετο προς το παζάρι, προς την οδό Βαλαωρίτου (ο δρόμος προς Νοσοκομείο) αλλά και προς τα Περιβόλια, δηλαδή την απαρχή της οδού Καραβέλα. Και για τους νεωτέρους: Η σημερινή οδός 8ης Μεραρχίας (ήθελα νάξερα ποιος βιτσιόζος είχε αυτή την έμπνευση και ποιο την εψήφισαν στο Δ.Σ. του Δήμου) και η προέκταση αυτής (οδός Ηρώων Πολυτεχνείου) τότε δεν υπήρχαν. Το σταυροδρόμι του Αγίου Μηνά ήτα στενότατο (για τα σημερινά δεδομένα), πλαισιούμενο, κατά μήκος της οδού Καραβέλα από χάνια, πεταλωτήρια, σαμαράδικα και το χάβρικο του Τάσου Κουλτούκη, καθώς επίσης κάπου στο ενδιάμεσό των, από το λιτρουβειό των αδελφών Βουκελάτου. Παράλληλα αυτής της εμπορικής κινήσεως υπήρχε και η αφανής αδελφή της, εκείνη που εξασκούσαν με άπειρη μαεστρία οι τσαγκάρηδες, οι εμπορορράπτες, οι χάβροι, οι ρεμεσιέρηδες (επιπλοποιοί) καθώς οι παρασκευαστές αναψυκτικών, παγωτών κι ακόμα-ακόμα οι δερματέμποροι. Έπρεπε όλοι να είναι πανέτοιμοι για την παράδοση των παραγγελιών ή εν αναμονή για την παραλαβή του εμπορεύματος που θα επεξεργάζοντο.

Οι εκκλησίες, όπως είναι φυσικό, είχαν την τιμητική των, αφού τα Θεία Πάθη ωδήγουν κατά δεκάδες τους πιστούς στην ενορία των και όχι να μπαίνουν σε όποια εκκλησία έβλεπαν μπροστά τους. Άλλωστε σ’ αυτό βοηθούσαν οι παραινέσεις και τα… πατρικά παράπονα των ιερέων. Στη θύμηση έρχεται ο μειλίχιος τόνος της φωνής των καθώς προέβαιναν σε συμβουλές, αλλά και το αυστηρό ύφος όταν διεπίστωναν αποκλίσεις συμπεριφορών από τα χρηστά ήθη.

Προσωπικά, σαν παιδί τότε, απέφευγα να πάω στην ενορία μας, κάτω στην Άγια Παρασκευή, για δυο λόγους: Δεν άντεχα την, εν πολλοίς δικαιολογημένη, αυστηρότητα του πατρός Σαβερίου και προτιμούσα την εκκλησία του Αγίου Μηνά, επειδή ο παπά-Σπύρος (Σπύρ. Βερύκιος και κατά κόσμον παπά-Χούτας) ήτο πιο προσιτός στους νέους και τέλος επειδή σ’ αυτή την εκκλησία, καθ’ όλο το Μεγαλοβδόμαδο, συνεκεντρώνετο υπεράριθμη συνομήλικη «μουλαρία».

Μάλιστά μου, κατελάμβανε ασφυκτικά τα σκαλοπάτια μπροστά από το ιερό, χρησιμοποιώντας αυτά σαν καθίσματα, σε τέτοιο βαθμό ώστε μετά βίας περνούσε ο ιερέας κάθε φορά που ήθελε να κατέβει προς το εκκλησίασμα και να θυμιατίσει. Φυσικά δεν έλλειπαν και τα πειράγματα, επισύροντας την μήνη του αριστερού ιεροψάλτου, μπάρμπα Αλέκου Μπουρσινού. Δεν ήταν λίγες οι φορές που άφηνε το ψαλτήρι προκειμένου να τραβήξει κάνα αυτί, προς συνετισμό της υπολοίπου παρέας κι ακόμα-ακόμα να βγάλει έξω κάποιο ζωηρό παιδί. Αλλά δεν βαρυέσαι! Ένα έβγαζε έξω, πέντε έμπαιναν μέσα από «τσι πλαϊνές πόρτες». Τι να ’πει κανείς για εκειές τις ηλικίες! Σήμερα, όσοι από μας τα αναθυμούμαστε, απομένομε μεταννοημένοι για τα πεπραγμένα μας.

Συνεχίζεται

(1) Εδώ στη Λευκάδα πολλά πρωτόκλητα ουσιαστιά θηλυκού γένους, η κατάληξη – ας – της γενικής πτώσεως, μετατρέπεται σε – ος –, όπως λ.χ. η γάτα, της γατός – η πόρτα, της πορτός – η κόττα, της κοττός – η κοπέλλα, της κοπελλός κ.ά.