HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΤη Μεγάλη εβδομάδα στην παλιά Λευκάδα…

Τη Μεγάλη εβδομάδα στην παλιά Λευκάδα…

Τέτοιες ημέρες πριν κάμποσο καιρό! (Μερος Β’)

Γράφει ο Νίκος Βαγενάς

Ήδη από την Μ. Τετάρτη αύξανε η ζήτηση της κόκκινης βαφής για το βάψιμο των αυγών την επομένη ημέρα. Γι’ αυτό στις γειτονιές περιφέροντο πλανόδιοι μικροπωλητές διαλαλώντας την κόκκινη σκόνη βαψίματος. Άλλως τε την βαφή οι γυναίκες μπορούσαν να την βρουν και στα μαγαζιά που πουλούσαν βαφές για γνέματα, «κούκλες»(2) γνεμάτων συν άλλα ετερόκλητα εμπορεύματα (παπούτσια λαστιχένια και μη, παντελόνια, σακκάκια). Τέτοια μαγαζιά ήταν του Λεωνίδα Γκούμα, του Βαγγέλη Μπέλλα και τα είδη βαφής και γνεμάτων του Χριστογιάννη Παπαδοπούλου.

Οι γυναίκες διατηρούσαν τα αυγά μέσα σε μικρές λα(γ)ήνες, στον πυθμένα των οποίων είχαν εναποθέσει δυο-τρεις χούφτες χονδρό αλάτι. Όταν ήρχετο η ώρα της βαφής, τα αυγά περνούσαν από εξετάσεις προς απομάκρυνση των ελαττωματικών. Έτσι, λοιπόν, η ν’κοκυρά τα «βουτούσε» μέσα σε νερό και όσα έπλεαν ή μισο-έπλεαν τα πετούσε, επειδή ήταν ή είχαν αρχίσει να γίνονται κλούβια.

8

Ξημερώνοντας Μ. Πέμπτη, στην περιοχή γύρω από τον Άγιο Μηνά, έλλειπαν οι χαρακτηριστικοί ήχοι της βαρειοπούλας επάνω στο αμόνι και του ελαφρού σφυριού επάνω στα πέταλα του αλόγου. Αυτοί προήρχοντο από τα χάβρικα και τα πεταλωτήρια. Γενικά, το συνάφι αυτών των επαγγελματιών, σέρνει στην αιώνια κατάρα που θέλει τους σιδεράδες-χάβρους να φτιάχνουν τα καρφιά για την σταύρωση του Χριστού. Γι’ αυτό, αυτή την ημέρα δεν εργάζοντο, έχοντας σβηστά τα φυσερά και αναποδογυρίζοντας τα μικρά αμόνια ή ρίχνοντας κατάχαμα όσα ήσαν σταθεροποιημένα επάνω σε κομμάτι κορμού δένδρου.

Αλλά, πέραν αυτών και άλλοι κλάδοι εργαζομένων δεν έπιαναν σφυρί, πρόγκες ή πριόνια στα χέρια των, πόσο δε μάλλον, οι χασάπηδες και οι… ράφτες. Αυτή την ημέρα δεν έπρεπε ούτε να κόψεις ούτε να καρφώσεις, ούτε να ματώσεις. Πάντως τα χάβρικα δεν έκλειναν αλλά οι χάβροι(3) καθισμένοι σε μια καρέκλα, αντίστροφα, (με την πλάτη της καρέκλας μπροστά) εχάζευαν την κίνηση περιμένοντας τους πελάτες, δηλαδή όσοι είχαν δώσει παραγγελίες για το ατσάλωμα των σκαπτικών εργαλείων, την κατασκευή διαφόρων σιδηρών συνδέσμων, για το «δέσιμο» των ζευκτών της στέγης, κάνα ζέκι(4), έχοντας έτοιμα και αντικείμενα χωρίς παραγγελία, όπως γυφτόκαρφα, κατένες, καδινάτσα, κλειδαριές χειροποίητες για τα κατώγεια (με ’κεια τα τεράστια κλειδιά), στριφογυριστά ελάσματα, για την σταθεροποίηση των σκούρων(5) για να μην τα… «σκροβοντάει» ο αέρας (σκοροβοντάει = κροτο-βροντά), σιδερένιους σύρτες κ.ά.

DSCN0739

Η εμπορική κίνηση αύξανε παραπάνω και με τον ελλιμενισμό των σκαφών επικοινωνίας, τις λεγόμενες «βερτζίνες», που εκτελούσαν τον πλουν από την Βασιλική, το Νυδρί – Βλυχό, το Μεγανήσι, τον Κάλαμο, την Ζαβέρδα και σπανίως από τον Αστακό. Βεβαίως υπήρχε και η συχνή διαπόρθμευση κατοίκων των δυο χωριών της Ακαρνανίας απέναντι από την Χώρα, της Περατιάς και της Πλαγιάς, ο δε πλήρης συγχρωτισμός των περαιουμένων με το ντόπιο στοιχείο, εγένετο στην πλατεία του Αγίου Μηνά την Μ. Παρασκευή.

Η Μ. Παρασκευή ήτο η πλέον χαρακτηριστική ημέρα της Μεγαλοβδομάδος τόσο από θρησκευτικής πλευράς όσο και από εμπορικής. Χαράματα τα παιδιά κρατώντας ένα καλαθάκι (συμβόλιζε τον «τάφο») ή ένα χαμηλό, μικρό, κάνιστρο, περιβεβλημένο στον πάτο και στα πλάγια με λευκή μαντήλα (συμβόλιζε το σάβανο) και στον ρηχό πυθμένα τοποθετημένα απλωτά άνθη (συμβόλιζαν το σώμα), περιφέροντο στις γειτονιές και στα ημίκλειστα μαγαζιά απαγγέλλοντας του «Χριστού τα Πάθη».

(Σημείωση = Λόγω πιέσεως του χρόνου, τα λόγια από του «Χριστού τα Πάθη» αναβάλλονται στο κείμενο. Του χρόνου, νάμαστε καλά!).

Ήδη από το χάραμα, ολόκληρο το σταυροδρόμι του Αγίου Μηνά και ειδικώτερα στην απαρχή της οδού Καραβέλα (προς τα περιβόλια) ήτο γεμάτο – και μάλιστα ασφυκτικά – από τα μεταφερθέντα κοπάδια αρνιών και κατσικιών, μέσα σ’ ένα πανδαιμόνιο βελασμάτων. Ποιμένες από τα απέναντι Ακαρνανικά χωριά (Περατιά – Πλαγιά) μετέφεραν οδοιπορώντας από το Κάστρο τα προς πώληση ζώα, φθάνοντες στον Άγιο Μηνά από την δυτική παραλιακή οδό και την οδό Βαλαωρίτου. Οδοιπορώντας κατέφθαναν στο ίδιο σημείο και οι Λευκάδιοι ποιμένες των περιφερειακών χωριών και συνοικισμών της Χώρας, δηλαδή, από το Φρύνι, την Απόλπαινα, το Καλλιγώνι, τους Καρυώτες. Εκτός τα προς θυσίαν ζώα, οι ποιμένες είχαν και μερικά τα οποία προωρίζοντο για οικόσιτα, αφού στο μέλλον θα προμήθευαν το σπίτι με γάλα, τυρί και το απαραίτητο εξιλαστήριο θύμα που θέλει η παράδοση. Άλλως τε, ας μη ξεχνάμε ότι στα σπίτια στις παρυφές της πόλης, συντηρούσαν ένα-δυο ζώα και κόττες προς ενίσχυση της οικιακής οικονομίας.

βαγενας3

Τα μαγαζιά, αυτό το πρωϊνό παρέμεναν κλειτά έως ότου γίνει η αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου. Τώρα, τι κλειστά μαγαζιά, θα αναρωτηθεί κανείς, αφού οι μαγαζάτορες είχαν μισοκατεβάσει τα μεταλλικά, αυλακωτά, ρολλά ή είχαν μισάνοιχτη την πόρτα. Άλλοι, στην προσπάθειά τους να εξυπηρετήσουν εν κρυπτώ και εν παραβύστω κάποιον βιαστικό πελάτη, είτε παραμόνευαν από την μισάνοιχτη πόρτα, είτε εβόλταραν μπροστά στο πεζοδρόμιο. Και είχε η Χώρα, τότε, κάτι τέτοια στοιχειά του παζαριού!!! Ουκ ολίγα!!!

DSCN6660

Η Μ. Παρασκευή ήτο επίσης και η κατ’ εξοχήν ημέρα των καρροτσινιέρηδων, οι οποίοι μέχρι το μεσημέρι μετέφεραν τα προς θυσίαν, αρνιά και κατσίκια στο σπίτι του αγοραστού. Ασφαλώς, οι νεαροί συμπολίτες μας θάχουν πληροφορηθεί από τους γονείς των, ότι τότε υπήρχε η γενικώτερη, συνήθεια το ζώο να σφάζεται στο σπίτι, για το καλό! Περιττόν να ειπωθεί ότι το κάθε ζώο, αποκομμένο από την μάννα του, βέλαζε όλη μέρα ακόμα και τη νύχτα. Όσο επλησίαζε η ώρα της αποκαθηλώσεως, τόσο η εκκλησία γέμιζε από γυναίκες και κορίτσια, της ενορίας, που έφερναν άνθη για τον στολισμό του Επιταφίου.

45

Μετά την αποκαθήλωση, ο αέρας γέμιζε από τους πένθιμους ήχους των σημάντρων κάθε ενορίας που δεν σταματούσαν έως αργά το απόγευμα. Σήμερα κι αν χτυπούν, κανείς δεν δίνει σημασία, αφού σβήνονται στους αλλοπρόσαλλους ήχους μιας παραπαίουσας κοινωνίας. Τότε, η πομπή περιφοράς των Επιταφίων, εγένετο (σύμφωνα με την τοπική παράδοση) προς το τέλος του απογεύματος, δηλαδή γύρω στις 6 με 6:30 ώρα και όχι κοντά στα μεσάνυχτα όπως πάνε να την κάνουν σιγά-σιγά! Αναλόγως της κοντράδας(6) που την εκπροσωπούσε η κάθε ενορία και της επαγγελματικής απασχολήσεως που κατεγίνοντο οι ενορίτες, οι παρατεταγμένοι θεατές, αριστερά και δεξιά του παζαριού, απηύθυναν πειράγματα, σε… sotto voce(7), προς τους συνοδεύοντες τον επιτάφιο, έχοντα σχέση με το επάγγελμά των.

46

Εάν φανταστεί κανείς ότι, τότε, η Επιτάφιος πομπή απετελείτο από 9-10 επιταφίους, εύκολα γίνεται αντιληπτή η σημερινή πενία των ολίγων μόλις επιταφίων. Απαραίτητος συνοδός και τότε και σήμερα, η Φιλαρμονική η οποία αδιαλείπτως, από της ιδρύσεώς της, συμμετέχει εκτελούσα κλασσικά κομμάτια, ιδίως κατά την απαραίτητη στάση στο Πεντοφάναρο τη πλατείας (Άμλετ, Air Bach, Requiem, Adagio των Μπαχ, Μότσαρτ, Αλμπινόνι).

Ένα επί πλέον χαρακτηριστικό σημείο εκείνου του προχωρημένου απογεύματος ήτο και το ολικό κλείσιμο των μαγαζιών, εις ένδειξιν θρησκευτικού πένθους, κατά την περιφοράν των Επιταφίων. Σήμερα αρκετά ανθρωποειδή (αρσενικά, θηλυκά και… ουδέτερα) καθισμένοι αρειμανίως στα διάφορα φαγάδικα και ουζερί, απολαμβάνουν την παρελαύνουσα πομπή «πίνοντα και εσθίοντα, περιβαλλόμενα υπό πνιγηράς κνίσσης οπτής σαρκός». Για τον ανώνυμο θαμώνα μιας τέτοιας συμπεριφοράς, ας μου επιτραπεί η τοπική παρατήρηση: «Μωρέ άχρηστε, π’ σε κυβερνάει η μ’σούδα σ’, μ’σή ’μέρα δε μπορείς να βαστάξεις; Αύριο θα φας το στραβωμό σ’!»

Οι δυο τελευταίες φωτογραφίες είναι από το οικογενειακό αρχείο της Καίτης Κακαβούλη

Για να διαβάσετε το Α’ μέρος πατήστε [εδώ]

(2) «Κούκλες» ή «ματσέτες» οι γυναίκες απεκάλουν το συνολικό μήκος του «γνέματος» (από το γνέθω) ή νήματος το οποίο περιελίσσετο ή εξε(τυ)λίσσετο με τη βοήθεια δυο ημι-υψωμένων χεριών.
(3) Παραφθορά από την λατινική λέξι = Fabro = σιδηρουργός.
(4)Ζέκια = Ισχυρές λάμες που αγκάλιαζαν σε σχήμα Π ή Γ την ξύλινη στρώση του άνω ορόφου συνδέοντάς την με την τοιχοποιΐα του ισογείου.
(5) Σκούρο-α = το εξώφυλλο του παραθύρου ή της μπαλκονόπορτας (scuro = θυρόφυλλον).
(6) Συνοικία – ενορία
(7) Χαμηλή ή ψιθυριστή φωνή.

Προηγουμενο αρθρο
Λιτάνευση ιεράς εικόνας «Παναγίας Πορταΐτισσας»
Επομενο αρθρο
Το «κίτρινο» του Πάνου Φέξη για την Μεγάλη εβδομάδα

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.