Το ηλιοβασίλεμα στη Λευκάδα, όπως υμνήθηκε μέσα από την Λευκαδίτικη ποίηση

Η ομορφιά του νησιού μας είναι μοναδική. Δεν είναι τυχαίο που οι παραδεισένιες αμμουδιές του κάθε χρόνο διεκδικούν και κατακτούν θέσεις, μέσα στις καλύτερες θάλασσες της Ευρώπης αλλά και του κόσμου! Η άγρια ομορφιά, τα κατάλευκα, απόκρημνα και μεγαλόπρεπα βράχια που στεφανώνουν οι αφροί της θάλασσας – διαχρονική πηγή έμπνευσης κάθε είδους καλλιτέχνη – ο λόγγος με την πλούσια βλάστηση που καλύπτει τις κορυφές των βουνών, οι άνυδρες ράχες, χωρισμένες με ξερολιθιές σε αναβαθμίδες που τρέφουν αμπέλια και λιπόσαρκες ελιές, αλλά και η άγονη πέτρα της ακόμα που φλέγεται στον ήλιο του καλοκαιριού, «σιδερόχορδη ανάβρα, που αχνίσαν τα σπλάχνα μου απάνω, ολοκαύτωμα θείο» του δικού μας αλλά και πανανθρώπινου Σικελιανού, όλα σου κλέβουν την καρδιά, όλες τις ώρες, όπου κι αν βρεθείς….

Υπάρχει όμως και μια στιγμή που ξεχωρίζει… που είναι μαγική. Είναι η υπέροχη εκείνη ώρα που ο κατακόκκινος δίσκος του ήλιου αρχίζει να βυθίζεται στην απεραντοσύνη του δικού μας πελάγους. Όταν ο καιρός είναι ανέφελος, το μάτι δεν μπορεί να διακρίνει που σταματάει ο ουρανός και που αρχίζει το πέλαγος. Μόνο ο κατακόκκινος αυτός δίσκος, που αρχίζει σιγά-σιγά να χάνεται, οριοθετεί την γραμμή του ορίζοντα. Αλλά και όταν τα σύννεφα τον συνοδεύουν, δορυφόροι στο βύθισμά του στο Ιόνιο, οι ακτίνες του που βρίσκουν διεξόδους ανάμεσά τους, προσφέρουν θέαμα μοναδικό στα μάτια του τυχερού εκείνου που θα τον παρακολουθήσει στην πορεία του προς τη νύχτα. Και όσοι έχουμε σταθεί εκείνη την ώρα μαγεμένοι και τον είδαμε να βυθίζεται, ώσπου να χαθεί, κλειδώσαμε την εικόνα του μέσα μας για πάντα.

Ένα θέαμα μαγευτικό που μπορείς να δεις από τη Χώρα, αλλά και ολόκληρη τη δυτική Λευκάδα. Η εικόνα αυτή έχει αποτυπωθεί από κάθε είδους καλλιτέχνες σε καμβά, σε χαρτί, με χρώματα, με νότες, με λέξεις, με ψυχή…

Κι εδώ ακολουθεί ο τρόπος που αποτυπώθηκε από κάποιους λιγότερο γνωστούς, αλλά πολύ αξιόλογους εκπροσώπους της Λευκαδίτικης ποίησης, που περιλαμβάνονται στο βιβλίο του Γ. Βουκελάτου « Ανθολογία Λευκαδίων Ποιητών 1787- 1983».

ΔΥΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ

Απόψε μας εχάρισεν η λίμνη
στα χείλη τ΄ αμφορέα της δοσμένο
τον ήλιο κατακόκκινο μα δίχως
τη λάμψι αστραφτερή, μισοπνιγμένο
στης γης το γκρίζο θυμίαμα. Κ΄η Γύρα
κ΄ οι μύλοι, τα βουνά ως την κορφή τους
μακραίνανε μακραίνανε με βιάση
στη λίμνη για ν΄αφήσουν τη μορφή τους
πελώρια. Και τα γιούλια και τη δόξα
του ήλιου τη χρυσαφένια του κερνώντας
τον πίνακα η λίμνη μας τον αϋλο
συνθέτει. Κι όμως άφωνη, σιγώντας
Τους λάλους της αυλούς η ψαρολόγα,
στητή μεσ΄ το νερό καλαμωτή της
το θαύμα εκεί θωρούσε, χρυσαυλάκι
κυλά τη λάμψι του ο Αποσπερίτης.

Άγγελος Ν. Φίλιππας(1)

ΔΥΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ

Σύγνεφα, αχτίδες, χρώματα….  Ήλιε, πως σ΄αγαπάω!

Τρελλή μου δύση, ζύγωσε! Να,  η θάλασσα αυλακώνει!

Τραγούδια από τ΄αλαργινό κανάλι αγροικάω,

και  λέω και στην αμμουδιά να μου τα ξανανοιώνει…..

Πως ήθελα να κύλαγα, Ήλιε,  μαζί με σένα,

το σούρουπο στα πέλαγα, μ΄αφρούς στεφανωμένος!

Ας έχανα τον ουρανό!…. Θαμπά τα βλέπω , ωιμένα!

Και νείρομαι το άπειρο βουβός, υπνωτισμένος.

Δημήτριος Γολέμης (2)

ΛΕΥΚΑΔΑ

(απόσπασμα)

………………

Κι ανιστορώ  τις χρυσαυγές, των δειλινών τα θάμπη,

που απαλοσβεί  ότι  λάμπει,

σαν, μες στης ώρας  βουτηχτό τα μάγια τα μεγάλα

σκυθρώπιαζες  μια στάλα,

πνιγμένα αντιβουίζοντας με τη στερνή καμπάνα,

καημούς και γέλια πλάνα.

Την ώρα τούτη – ω θύμησις – όλα κρυφολαλούσαν

κι αχούς με πλημμυρούσαν.

Την ώρα τούτη ξέχωρα, Λευκάδα, ο νους μου βάνει

που  ανέγραφο στεφάνι

στην αγκαλιά σου μ΄έσφιγγε  ψυχήν  απ΄την ψυχή σου

σβώλο θαμπό της γης σου.

Kλεαρέτη Δίπλα – Μαλάμου(3)

ΛΕΥΚΑΔΑ

(απόσπασμα)

Λευκάδα που την άγρια ακτή σου βρέχει αφρούς και μύρα

το πέλαγο το Ιόνιο σαν ξεσπά,

χρυσάφια δύσες, κρίνα αυγές, μαρμαρυγές πλημμύρα,

του ηλιού θησαυρισμοί, βάθη γλαυκά.

Με αγέρα και νερό υφαντό στα πόδια σου ζωνάρι

και στην κορφή σου νέφος χαρωπό.

Φρίσσει το δάσος σύθαμνο που τ΄ αλυχτάει ζαγάρι

Κι εγώ – η καρδιά μου – ν΄ αλυχτώ, να σε ζητώ.

……………

Κι ως θα με παίρνει ολόχρυση νεφέλη ο ήλιος στο άρμα

να με αυλώσει στην ευδία τ΄ ουρανού,

το θησαυρό των στίχων μου θα σου σκορπώ – ένα χάρμα

στους λόφους σου, άστρα και ροδόφυλλα του νου.

(Μακεδονία 1943)

Γεράσιμος Γρηγόρης(4)

ΛΕΥΚΑΔΑ ΜΟΥ
(απόσπασμα)

Λευκή μου πέτρα εσύ!
Νεράιδα μεσ΄ το πέλαγο,
Στρωμένη με τ΄ αμπέλι και την ελιά σκεπή.
Άγια μου Μαύρα!
Οι ανατολές σου φως, τα δειλινά σου πυρκαϊές,
Οι λίμνες σου καθρέφτες.
………….
Γιάννης Αθηνιώτης(5)

ΛΕΥΚΑΔΑ

(απόσπασμα)

………….

Το γράμμα που έλαβα απ΄το Μπουένος Άιρες

έλεγε καθαρά πως τα σταφύλια εκεί

δεν έχουν το λαμπερό φως του ήλιου

και τη γυάλινη διαφάνεια του ηλιοβασιλέματος.

Στα βροχοσκέπαστα βουνά και τις λαγγαδιές

που σκίζουν σαν μαχαιριές τις σάρκες μας

φυτρώνουν θρούμπες και άλλα τιποτένια φυτά

που τ΄ αρώματά τους μεθάνε τις μέλισσες.

Με λευκαδίτικο κυπαρισσόξυλο έγινε

η Παναγιά της Σπάρτης του Σικελιανού

κι από ντόπια αγριελιά τ΄αλέτρι.

Όταν ξεκινήσεις για τη Λευκάδα

πάρε μαζί σου την ιστορία, τη γεωγραφία

κι όλο το μόχθο του ανθρώπινου κορμιού.

Τότε η Λευκάδα θα γίνει δική σου.

Νίκος Βλάχος(6)

1) Άγγελος Ν. Φίλιππας: Γεννήθηκε στο Δρυμώνα το 1896 και πέθανε στην Αθήνα το 1969. Σπούδασε νομικά και ξένες γλώσσες.
Υπηρέτησε σαν αξιωματικός στο στρατό. Δημοσιογράφος, κατά κύριο λόγο, υπήρξε και επιμελητής της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας και άλλων εκδόσεων, αλλά υπήρξε εκδότης κάποτε και ο ίδιος.
Το 1944 εκδίδει στη Λευκάδα τη λογοτεχνική και φιλολογική εφημερίδα «Χρονικά».
Περιστασιακά ασχολήθηκε με την ποίηση.

2) Δημήτριος Γολέμης: Ποιητής, αθλητής και γιατρός. Γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1879. Ο πατέρας του ήταν ψαράς. Νωρίς έφυγε στην Αθήνα. Ειδικεύτηκε στην οφθαλμολογία. Στους 1ους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 1896,αναδείχθηκε 2ος στο δρόμο των 800μ. και αυτό έγινε αφορμή να σου σπουδάσει στη Σχολή Γυμναστικής και για ένα διάστημα να εργαστεί ως καθηγητής-γυμναστής στη Λευκάδα. Σαν γιατρός υπηρέτησε στο νοσ/μείο της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, στο Πολεμικό Ναυτικό και στο Υπουργείο Υγιεινής Προνοίας και Αντιλήψεως σαν Επιθεωρητής ή Δ/ντής του Δημοσίου Απολυμαντηρίου. Το 1925 πήρε πτυχίο από τη Νομική Σχολή Αθηνών και το 1927 από τη Θεολογική Σχολή. Ήταν ένας δραστήριος και ανήσυχος τύπος. Εκτός από τα ιατρικά του συγγράμματα, τύπωσε και μια σειρά από ποιητικές συλλογές. Πέθανε το 1941

3) Kλεαρέτη Δίπλα – Μαλάμου: Ποιήτρια και πεζογράφος. Γεννήθηκε στην Πρέβεζα, πατρίδα της μητέρας της, και μεγάλωσε στη Λευκάδα, πατρίδα του πατέρα της, που ήταν γιατρός και λόγιος. Στην Αθήνα σπούδασε για τρία χρόνια ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών. Οριστικά όμως την κέρδισε η λογοτεχνία, με την οποία ασχολήθηκε από μικρή στη Λευκάδα, όπου επηρεασμένη από το κλίμα της εποχής, αλλά και τον πατέρα της, λάτρη του Λαμαρτίνου, έγραφε ρομαντικούς στίχους. Εξέδοσε ποιητικές συλλογές και διηγήματα και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το διήγημα « Για λίγη αγάπη» το 1930 (τιμή που για πρώτη φορά αποδόθηκε σε Ελληνίδα. Πέθανε το 1977. Η Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών έστησε την προτομή της, δίπλα από εκείνες του Βαλαωρίτη και του Σικελιανού το καλοκαίρι του 1983.

4) Γεράσιμος Γρηγόρης: Πεζογράφος, ποιητής, δημοσιογράφος, σκιτσογράφος. Γεννήθηκε στο Σπανοχώρι το 1907. Σπούδασε φιλολογία στο Παν/μιο Αθηνών. Παράλληλα παρακολουθούσε μαθήματα ζωγραφικής. Σταδιοδρόμησε σαν δημοσιογράφος, δούλεψε σε πλήθος περιοδικών και εφημερίδων και διακρίθηκε σαν σκιτσογράφος. Υπήρξε μέλος της Ένωσης Συντακτών Περιοδικού Τύπου και της Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, της ποίας χρημάτισε και αντιπρόεδρος. Τύπωσε συλλογές διηγημάτων, καθώς και ένα τόμο ποιημάτων με τίτλο «Επιστροφή στην ποίηση». Αριστουργηματικές θεωρούνται οι εκδόσεις «Σικελιανός» και « Βαλαωρίτης» της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, σύνθεσης και επιμέλειας του Γ. Γρηγόρη. Για το Βαλαωρίτη βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

5) Γιάννης Αθηνιώτης: Καλλιτέχνης, ταλέντο πολυσύνθετο και πολυδύναμο, στη ζωγραφική, στη σκηνογραφία, στην διακοσμητική.

Γεννήθηκε το 1914 στη Λευκάδα, όπου έζησε και δημιούργησε.

Η πνευματική και καλλιτεχνική ιστορία του τόπου είναι άμεσα συνδεδεμένη με το όνομά του.

Η ποίηση υπήρξε ένα από τα ενδιαφέροντά του.

6) Νίκος Βλάχος: Γιος ιερέα από την Εξάνθεια. Γεννήθηκε το 1933. Αποφοίτησε από το Ιεροδιδασκαλείο Βελάς, ακολούθησε το διδασκαλικό κλάδο και μετεκπαιδεύτηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Εργασίες του δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και τον ντόπιο τύπο.
Υπήρξε και υπεύθυνος της εφημερίδας «Διδασκαλικός Κόσμος».
Εξέδωσε αρκετές ποιητικές συλλογές.

Πηνελόπη Κοψιδά

Βιβλιογραφία: «Ανθολογία Λευκαδίων ποιητών 1787 – 1983» Έκδ. του περιοδικού «Λευκαδίτικη Εστία» – Αθήνα 1983.