HomeΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑΤο μοναστήρι της Κόκκινης Εκκλησιάς

Το μοναστήρι της Κόκκινης Εκκλησιάς

Το ιστορικό μοναστήρι της Κόκκινης Εκκλησιάς, αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές των Σκάρων, στην περιφέρεια του χωριού Πλατύστομα, κοντά στο δρόμο που συνδέει την ενδοχώρα του νησιού με τα παραθαλάσσια χωριά Περιγιάλι και Νυδρί.

Σύμφωνα με την παράδοση η ονομασία του προήλθε από τον κόκκινο πηλό που υπάρχει στην περιοχή και χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή του ναού. Είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και εορτάζει στις 25 Μαρτίου.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Κ. Μαχαιρά το 1478 οι ιερομόναχοι Σάββας Μανωλίτσης και Χαρίτωνας Δαμιανής, οικοδόμησαν σε γραφική τοποθεσία στο χωριό Πλατύστομα Λευκάδας με πέτρες και κοκκινοπηλό, έναν μικρό ναό και τον αφιέρωσαν στην Υπεραγία Θεοτόκο Ευαγγελίστρια.

Από τότε ο ναός λόγω του κοκκινοπηλού ονομάστηκε Κόκκινη Εκκλησιά. Μετά από λίγο καιρό οι ιερομόναχοι έχτισαν κοντά στο ναό δυο οικίσκους και έζησαν εκεί ολόκληρη τη ζωή τους με μεγάλη ευλάβεια και ηθική, απολαύοντας της αγάπης και της εκτιμήσεως όλων των κατοίκων της περιοχής.

DSCN8863

Με το πέρασμα του χρόνου κατατάχθηκαν στη μονή και άλλοι μοναχοί και έτσι τόσο η μονή όσο και ο ναΐσκος μεγάλωσαν από τις συνεισφορές των πιστών και της προσωπικής εργασίας των μοναχών.

Όταν οι Ενετοί κατέλαβαν τη Λευκάδα η Ενετική Κυβέρνηση παραχώρησε στη μονή κτήματα από τις προσόδους των οποίων να συντηρείται αλλά και να καταβάλει ετησίως στο Δημόσιο Ταμείο 45 Ρεάλια τα οποία το 1701 αυξήθηκαν σε 60.

Κατά το σεισμό του 1704 ο ναός και τα κελιά κατέρρευσαν. Οι μοναχοί κατόρθωσαν σε σύντομο χρονικό διάστημα να ανεγείρουν αυτά μεγαλύτερα και ανετώτερα.

Επί πέντε αιώνες το μοναστήρι παρουσιάζει συνεχή ζωή και από ότι μαρτυρούν οι γραπτές πηγές πρόκειται για ένα από τα πέντε πιο σημαντικά ανάμεσα στα δεκαεπτά, μοναστήρια της Λευκάδας. Το μοναστήρι εξελίχτηκε σε πολυδύναμο θρησκευτικό και κοινωνικό κέντρο, ενώ στα χρόνια της Επανάστασης λειτούργησε και ως ορμητήριο αγωνιστών. Απέκτησε ήδη από την Τουρκοκρατία σημαντική περιουσία και πολλά μετόχια στις γύρω περιοχές.

4

Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει ο Π. Ροντογιάννης, κατά την τουρκοκρατία το μοναστήρι έχει σημαντική περιουσία μέρος της οποίας προέρχεται από αφιερώσεις και αγορές κτημάτων που έγιναν κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

Με τη λήξη της Τουρκοκρατίας από το ενετικό κτηματολόγιο θα προκύψει ότι το μοναστήρι της Κόκκινης Εκκλησιάς κατέχει αισθητά μεγαλύτερες εκτάσεις από τα υπόλοιπα μοναστήρια, πλην του Αγίου Γεωργίου στους Σκάρους, σε αμπέλια και χωράφια, ενώ υστερεί σε ελαιώνες.
Αυτή η έλλειψη θα οδηγήσει τον ηγούμενο Θεοφάνη Δανιά να ζητήσει την παραχώρηση ελαιώνων από την ενετική κυβέρνηση στα πρώτα χρόνια της ενετοκρατίας. Θα ζητήσει ακόμα τεμάχιο γης από τους Ενετούς στην περιοχή της νεοσύστατης πρωτεύουσας στο οποίο θα κτίσει σύντομα το ναό του Αγίου Δημητρίου της Χώρας, μετόχι του μοναστηριού της Κόκκινης Εκκλησιάς.

kokkini1

Στα μέσα του 18ου αιώνα το μοναστήρι βρίσκεται στην ακμή του με σημαντική περιουσία, με τον Άγιο Δημήτριο στη Χώρα και με το καθολικό της Μονής ανανεωμένο μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1722. Με την σημαντική περιουσία που έχει αποκτήσει η Μονή παρουσιάζει την εικόνα μιας εύρωστης οικονομικής μονάδας, με πωλήσεις αγροτικών προϊόντων όπως το στάρι και το κρασί. Προβαίνει ακόμα σε πωλήσεις λαδιού, το οποίο άλλοτε στερούνταν, προϊόν που προέρχεται τώρα από τα ελαιοκτήματα που αποκτήθηκαν το 18ο αιώνα, πλέον αυτών που αρχικά είχε παραχωρήσει η ενετική κυβέρνηση.

Για την παραγωγή των προϊόντων αυτών διαθέτει τις απαραίτητες εγκαταστάσεις για την επεξεργασία τους όπως λιοτρίβια, νερόμυλους, στάνες, αποθήκες, λινούς και άλλα, πολλά από τα οποία βρίσκονται στα μετόχια. Πρόκειται για μια συγκροτημένη μονάδα αγροτικής παραγωγής εξοπλισμένη με τα τεχνικά μέσα παραγωγής της εποχής και τα ανάλογα έργα υποστήριξης της λειτουργίας τους.

20130501155438moni_kokkinis_ekklisias4

Εκτός από τα αγροτικά χέρια που απασχολεί το μοναστήρι, αναφέρονται παραγγελίες του σε ξυλουργούς, πετράδες, σιδεράδες και βαγενάδες που ετοιμάζουν και παραδίδουν παραγγελίες και υλικά στο μοναστήρι ή έρχονται να τα δουλέψουν επί τόπου. Μεταξύ αυτών είναι και ηπειρώτες μαστόροι – ως «αρβανίτες» αναφέρονται – που όπως είναι γνωστό έρχονταν και δούλευαν στο νησί από παλιά.

Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν πνευματική ζωή και ακτινοβολία της μονής πέρα από τις άλλες δραστηριότητες, ακτινοβολία που απηχεί ή συμβάλλει στην γενικότερη αίγλη και φήμη του μοναστηριού.

DSCN8857

Η διακίνηση των προϊόντων για τη διάθεσή τους στο εμπόριο γινόταν είτε προς τη Χώρα δια ξηράς με ζώα, είτε δια θαλάσσης μέσω του Νυδριού. Από τα δύο αυτά κέντρα προμηθευόταν το μοναστήρι τρόφιμα και οικοδομικά υλικά και ακόμα υλικά που μέσω αυτών έφταναν στο νησί, όπως κεραμίδια «θιακά», δηλαδή από το Θιάκι (Ιθάκη), στάρι από την Κεφαλλονιά ενώ σε μια μοναδική περίπτωση το 1771 παραγγέλλονται 150 «τάβλαις» για το ταβάνι του Αγ. Δημητρίου, από τη Βενετιά.

206

Το 19ο αιώνα, δημεύεται η περιουσία των πιο πλούσιων μοναστηριών την πενταετία 1805-1810 για την συντήρηση του προκαταρκτικού δημόσιου σχολείου. Το 1810 η Αγγλική διοίκηση αποκαθιστά τη Μονή στην προηγούμενη κατάστασή της με την υποχρέωση να καταβάλλει στο Δημόσιο 166 τάληρα και 4 πιάστρες το χρόνο.

DSCN8888

Το 1821 γίνεται ορμητήριο οπλαρχηγών, ενισχύοντας ηθικά και υλικά τον αγώνα ενάντια στον κατακτητή και συμβάλλοντας στη διατήρηση της εθνικής και πνευματικής μας ταυτότητας.

Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα το μοναστήρι βρισκόταν φαίνεται σε κάμψη σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρέχει σύγγραμμα του ιερέα Γεράσιμου Ζαμπέλη για την Κόκκινη Εκκλησία, αντίθετα με την γενικότερη οικονομική άνθηση της Λευκάδας στην οποία εκτενώς αναφέρεται ο Π. Ροντογιάννης στην ιστορία της Λευκάδας.

Το 1925 με το νόμο περί απαλλοτριώσεως αγροτικών κτημάτων υπέρ ακτημόνων καλλιεργητών και το Ν. 4684/1931 «περί ΟΔΕΠ» αφαιρείται από τη Μονή η περιουσία με άμεση συνέπεια την οριστική της διάλυση.

DSCN8877

Μετά το σεισμό του 2003 το μοναστήρι παρουσίασε σοβαρές ζημιές, ευτυχώς όμως δεν έχουμε καταρρεύσεις από το σεισμό αυτό.

Στο βιβλίο «Οθωμανικές Πηγές για τη Νεότερη Ιστορία της Λευκάδας» που εκδόθηκε το 2013 από το Πανεπιστήμιο της Κρήτης, αναφέρονται 23 δικαιοπραξίες στις οποίες ο ένας των συμβαλλομένων είναι το Μοναστήρι της Κόκκινης εκκλησιάς.

Η Κόκκινη Εκκλησιά (1903) Wilhelm Dorpfeld
Η Κόκκινη Εκκλησιά (1903) Wilhelm Dorpfeld

Πώληση χωραφιού στον Αλέξανδρο από χριστιανούς προς τους μοναχούς της Κόκκινης Εκκλησιάς (1624)

Τύπος εγγράφου: Τίτλος ιδιοκτησίας
Χρονολογία: Α΄ δεκαήμερο Σαφέρ 1034 (13-22 Νοεμβρίου 1624)

«Ο λόγος καταγραφής του εγγράφου είναι ο εξής: Οι ζιμήδες Γιακουμής και Ζαφείρης Γαζής, ζιμήδες του χωριού Βαυκερή, πούλησαν με οριστική και έγκυρη πώληση στους φέροντες το έγγραφο μοναχούς που διαμένουν στην Κόκκινη Εκκλησιά (Kizil Kilise), έναντι 1.260 άσπρων τοις μετρητοίς, το δικαίωμα νομής και κατοχής του χωραφιού τους στην τοποθεσία Σποριά μέσα στο σύνορο του χωριού Αλέξανδρος, το οποίο συνορεύει με χωράφι του αγοραστή, δημοσιά και βουνό. Καθώς για την εγκυρότητα της πώλησης είναι απαραίτητη η συγκατάθεση του κυρίου της γης, (οι αγοραστές) κατέβαλαν σε μένα το συνεπαγόμενο τέλος σύμφωνα με το σουλτανικό νόμο. Για το λόγο αυτό γράφτηκε και συντάχθηκε το παρόν τεμεσούκι και τους παραδόθηκε ώστε να αποτελεί τεκμήριο των παραπάνω (της δικαιοπραξίας) σε περίπτωση που χρειαστεί. Γράφτηκε στο α’ δεκαήμερο του μήνα Σαφέρ του νικητή το έτος 1034.

(Υπογράφει:) Ο ταπεινός Μεχμέτ, νυν ζαμπίτης του παραπάνω χωριού (του Αλεξάνδρου) (σφραγίδα του ίδιου στο νώτο).»

scan0002Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Μιχαήλ Τουντζέ, από τη μονή της Κόκκινης εκκλησίας φυλάσσεται στη Συλλογή μεταβυζαντινών Εικόνων της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας

Πηγές:
«Ναοί και Μοναί Λευκάδας» Κ. Μαχαιράς
«Οθωμανικές Πηγές για τη Νεότερη Ιστορία της Λευκάδας»
platistoma.gr

Προηγουμενο αρθρο
Έρωτα με λένε
Επομενο αρθρο
Πραγματοποιήθηκε η Βραδιά Ινδικού Πολιτισμού στο Πνευματικό Κέντρο

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.