Το «παζάρι» της Λευκάδας στο πέρασμα του χρόνου

Βιολέττα Σάντα • 4 Ιουνίου 2016

Παζάρι ονομαζόταν παλιότερα η σημερινή «Αγορά». Η κεντρική, δηλαδή, εμπορική οδός που χωρίζει την παλιά πόλη στα δύο. Στο τέλος του, που αποτελούσε και την είσοδο της πόλης για όσους έρχονταν από τα χωριά, βρίσκεται η συνοικία των σιδηρουργών Χάβρικα και η εκκλησία του Αγίου Μηνά.

Η αρχή και το τέλος της σηματοδοτούσε μέχρι και τα μεταπολεμικά χρόνια τα όρια της πόλης. Δημιουργήθηκε πάνω στη διαδρομή που ακολουθούσε το υδραγωγείο που μετέφερε νερό από την περιοχή της Μεγάλης Βρύσης στο κάστρο της Αγίας Μαύρας. Πλακοστρώθηκε στα τέλη της Βενετοκρατίας.

Κατά μήκος της βρίσκονται οι εκκλησίες του Αγίου Σπυρίδωνα (1685), του Παντοκράτορα (1699), της Παναγίας των Εισοδίων (1720) και του Αγίου Μηνά (1707) και παλιότερα υπήρχαν πέντε πέτρινες βρύσες.

Τα πεζοδρόμιά της καλύπτονταν με «λόντσες». Αριστερά και δεξιά της είχε και έχει μαγαζιά. Το παζάρι ήταν το κέντρο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής του τόπου. Το διέσχιζαν τα συλλαλητήρια, οι παρελάσεις, οι πολιτικές και κομματικές διαδηλώσεις, οι λιτανείες και οι επιτάφιοι, οι αποκριάτικες πομπές και οι κηδείες των «ψηλών καπέλων» (των εύπορων της πόλης).

Εκεί, επίσης, γίνονταν οι περίπατοι των πολλών, εκεί οι αθυρόστομοι μαγαζάτορες τρόχιζαν τη γλώσσα και το μυαλό τους ανταλλάσοντας πειράγματα με τους άλλους μαγαζάτορες και πελάτες και στη διαδρομή της βασανίζονταν με ευφυή ή χοντροκομμένα πειράγματα «μπουρανέλοι», «βλάχοι» και χωρικοί που έμπαιναν στο στόχαστρο.

Τα χοντροκομμένα αυτά «πειράγματα» συνεχίστηκαν, με μειούμενη, όμως, ένταση, ακόμη και μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Ως στόχο τους είχαν, διάφορους χαρακτηριστικούς τύπους της πόλης, κυρίως, όμως, κάποιους από τους χωρικούς που κατέβαιναν εκεί για τις δουλειές τους κι αναγκάζονταν ή αποτολμούσαν να διασχίσουν την Κεντρική αγορά. Οι τελευταίοι έμπαιναν στο στόχαστρο των μαγαζατόρων και των βοηθών τους, που, «παρατεταγμένοι» αριστερά και δεξιά του παζαριού, τους υπέβαλλαν σε ένα είδος δημόσιου εξευτελισμού-διαπόμπευσης που ξεκινούσε από τον Άγιο Μηνά κι έφτανε -σε όσους έφταναν ως εκεί- μέχρι την κεντρική πλατεία.

Τα περιπαίγματα εκδηλώνονταν με φωνές, κραυγές, σφυρίγματα, επαναλαμβανόμενες δηκτικές φράσεις, με το χτύπημα πάγκων και ντενεκέδων ή με το πέταγμα στα πόδια των διερχόμενων χωρικών διάφορων αντικειμένων που έκαναν θόρυβο και με τον ένα μαγαζάτορα να παραδίδει το άτυχο θύμα στον επόμενο.

Στο πείραγμα συμμετείχαν και οι πελάτες και συχνά-πυκνά και η «μουλαρία» που ακολουθούσε κατά πόδας τους διαπομπευόμενους. Αυτό συνέβαινε με κάποιους από τους «χωριάτες» (όπως υποτιμητικά οι κάτοικοι της πόλης αποκαλούσαν τους χωρικούς), οι οποίοι από την απομόνωση και την κλειστή κοινωνία του χωριού τους έπεφταν έξαφνα σε μια πιο οργανωμένη κοινωνία, με διαφορετικά έθιμα και κουλτούρα και τα έχαναν γενόμενοι εύκολος στόχος στα χοντροκομμένα αστεία και την πολυποίκιλη εκμετάλλευση των αστών.

Η κοινωνία της πόλης βίωνε την ιδέα της ανωτερότητάς της έναντι των χωρικών και των κατοίκων της απέναντι Ακαρνανίας (που συλλήβδην τους αποκαλούσε «βλάχους»). Η υποτίμηση αυτή των κατοίκων της υπαίθρου που διέτρεχε όλες τις κοινωνικές τάξεις της πόλης, ήταν κοινή σε όλα τα μεγάλα νησιά του Ιονίου και είχε τις ρίζες της στη Βενετοκρατία και στον τρόπο που αντιλαμβανόταν οι Βενετσιάνοι το δίπολο πόλη-ύπαιθρος.