HomeΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑT. S. Eliot: Η μόνη σοφία που μπορούμε να ελπίζουμε πως θα αποκτήσουμε είναι η σοφία της ταπεινοφροσύνης

T. S. Eliot: Η μόνη σοφία που μπορούμε να ελπίζουμε πως θα αποκτήσουμε είναι η σοφία της ταπεινοφροσύνης

Ο Τόμας Έλιοτ θεωρείται από τους σημαντικότερους ποιητές του 20ου αιώνα, και ηγετική φυσιογνωμία του μοντερνιστικού κινήματος στην ποίηση. Γεννήθηκε στο St. Louis, του Missouri στις 26 Σεπτεμβρίου 1888.
Το 1909 αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Harvard, και στα 1909-1910 έκανε Master’s Degree. Έμεινε για ένα διάστημα στο Μόναχο και το 1911 επέστρεψε στο Harvard όπου έκανε επί τρία χρόνια σπουδές Σανσκριτικής Γλώσσας και Ινδικής Φιλοσοφίας. Μελέτησε επίσης Ελληνική Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Oxford (1914) και Γαλλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Έγινε βοηθός στη Φιλοσοφική Σχολή του Harvard και πήρε υποτροφία για το Marburg απ’ όπου επέστρεψε στην Αγγλία με την κήρυξη του πολέμου. Ασχολήθηκε επί τρία χρόνια με μελέτες λογικής, ψυχολογίας, Μεταφυσικής.

Από το 1917-1919 ήταν εκδότης του περιοδικού Egoist. Το 1922 άρχισε να εκδίδει το Κριτήριο, φιλοσοφικό και φιλολογικό περιοδικό. Τον ίδιο καιρό δημοσίευσε το ποίημα Waste Land (Έρημη Χώρα) που θεωρήθηκε το σημαντικότερο ποίημα του καιρού του και είχε μεγάλη επίδραση στη σύγχρονη ποίηση.

1

Το σημαντικότερο έργο του είναι τα Τέσσερα Κουαρτέτα (ό ίδιος πίστευε ότι ήταν το καλύτερο έργο του), ένα μήνυμα μυστικιστικής εμπειρίας από τη μυστικιστική εσωτεριστική γνώση για το σκοπό της ανθρώπινης ζωής και τη σχέση της με την αιωνιότητα, όπου η σύμπτωση μορφής και ουσίας δίνουν ένα έργο μεγάλης δύναμης και ομορφιάς.

Τα τέσσερα κουαρτέτα με τον συμβολισμό τους και τη στοχαστική φιλοσοφική διάθεση, απευθύνονται διαχρονικά στους ανθρώπους κάθε εποχής όπως κάθε μεγάλη τέχνη που αντέχει στο χρόνο. Είναι μια εξελικτική πορεία προς την Υπέρβαση που κορυφώνεται στην Ένωση με το Απόλυτο.

Είχα την τύχη πριν από μια δεκαετία περίπου να πάρω στα χέρια μου μια μετάφραση και ερμηνευτικό δοκίμιο του έργου αυτού, γραμμένο το 1978, από τη φιλόλογο και λογοτέχνιδα Έφη Αθανασίου με μεγάλο ζήλο. Οι αναλύσεις που γίνανε στο ποίημα, είναι διεξοδικές και ορισμένες φορές προχωρούν στίχο με στίχο.

Σας παραθέτω δυο αποσπάσματα, με τις ερμηνευτικές σημειώσεις από αυτό το δοκίμιο.

BURNT NORTON

Χρόνος παρών και περασμένος χρόνος
Είναι ίσως κι οι δυο παρόντες στον μελλοντικό καιρό,
Και το μέλλον περιέχεται στο παρελθόν.
Αν όλος ο χρόνος είναι αιώνια παρών
Όλος ο χρόνος είναι ανεξαγόραστος.
Αυτό που θα μπορούσε να έχει γίνει είναι μια αφαίρεση
Που παραμένει μια αιώνια δυνατότητα
Μέσα σε έναν κόσμο από εικασίες.
Ότι θα μπορούσε να έχει γίνει κι ό,τι έγινε
Κατευθύνουν σ’ ένα σκοπό που είναι πάντοτε παρών.
Βήματα αντηχούν στη μνήμη
Κάτω στο μονοπάτι που δεν πήραμε
Προς τη θύρα του ροδόκηπου
Που δεν ανοίξαμε ποτέ. Τα λόγια μου αντηχούν
Έτσι, μέσα στο νου σου.
Αλλά για ποιο σκοπό
Ταράζουν τη σκόνη σ’ ένα βάζο με ροδοπέταλα
Δεν ξέρω.
Άλλοι ήχοι ενοικούν τον κήπο. Θ’ ακολουθήσουμε;
Γρήγορα, είπε το πουλί, βρέστε τους, βρέστε τους,
Εκεί πίσω απ’ τη γωνιά. Μέσα απ’ την πρώτη πύλη,
Στον πρώτο μας τον κόσμο, θ’ ακολουθήσουμε
Το ξεγέλασμα της τσίχλας;

3

Η παρουσία του παρόντος και του παρελθόντος στο μέλλον συνδέεται εδώ με την έννοια του νόμου ανταπόδοσης των πράξεων προηγούμενων ζωών, ο παρελθών χρόνος είναι πάντα παρών, δεν λυτρώνεται γιατί πάντα σχετίζεται με τον παρόντα χρόνο. Ο χρόνος δεν εξαγοράζεται. Ότι θα μπορούσε να έχει γίνει κι ότι έγινε, κατευθύνουν σ’ ένα σκοπό που είναι πάντοτε παρών σαν μια δυνατότητα για τον άνθρωπο να διαλέξει αυτό το μονοπάτι που οδηγεί σε μια άλλη σφαίρα ύπαρξης, διαφορετική που θα αλλάξει τη μοίρα του. Αναμνήσεις έρχονται στη μνήμη από βήματα που έπρεπε να γίνουν και δεν έγιναν στο μονοπάτι που οδηγεί στο ροδόκηπο της υπερβατικής ζωής για το δρόμο της γνώσης.

Η σκόνη στα ροδοπέταλα συμβολίζει τη σύγχυση της εξωτερικής ζωής που δυσκολεύει την καθαρή εσωτερική όραση του ανθρώπου. Αλλά στον κήπο, τη ζωή δηλαδή, υπάρχουν μόνιμα οι άλλο ήχοι, που είναι η αλληγορία της εξωτερικής ζωής κι έτσι οι λέξεις αυτές του μηνύματος δεν μπορούν να ακουστούν. Υπάρχει πάντα ο κατώτερος εαυτός(εδώ συμβολίζεται με το πουλί) που παροτρύνει τον άνθρωπο να βρει και να τρέξει στους άλλους ήχους της εξωτερικής ζωής. Η ζωή όμως αποκαλύπτεται μόνο αν μείνουμε στη γωνιά, αν αποσυρθούμε από το θόρυβο της εξωτερικής ζωής και οδηγηθούμε στον πρώτο, τον πρωταρχικό μας κόσμο, στην πρώτη θύρα της παιδικής μας αθωότητας.

EAST COKER

Να το πω πάλι; Για να φτάσεις εκεί,
Να φτάσεις εκεί που είσαι, να ‘ρθεις από κει που δεν είσαι,
Πρέπει να πας από ένα δρόμο που δεν υπάρχει έκταση.
Για να φτάσεις σ’ αυτό που δεν γνωρίζεις
Πρέπει να πας από ένα δρόμο που είναι ο δρόμος της άγνοιας.
Για ν’ αποκτήσεις ό,τι δεν κατέχεις
Πρέπει να πας από το δρόμο της στέρησης.
Για να φτάσεις σ’ αυτό που δεν είσαι
Πρέπει να πας από το δρόμο που δεν είσαι.
Κι ό,τι δεν ξέρεις είναι το μόνο πράγμα που ξέρεις
Κι ό,τι κατέχεις είναι αυτό που δεν κατέχεις
Κι εκεί που είσαι είναι εκεί που δεν είσαι.

Εδώ πλησιάζει το Σωκρατικό «Εν οίδα ότι ουδέν οίδα» που είναι η αρχή κάθε ξεκινήματος στην πραγματική γνώση και σοφία.

Όμως το έργο του Έλιοτ είναι μεγάλο, βαθύ και ανεξάντλητο, το μέγεθός του και η σημασία του δεν εξαντλούνται σε μια πρώτη ελάχιστη αναφορά, η οποία ίσως κινήσει το ενδιαφέρον σε όσους αναγνώστες θα ήθελαν να ασχοληθούν περισσότερο με ένα ποίημα που χαρακτηρίζεται από τα σημαντικότερα ποιήματα όλων των αιώνων.

Επιμέλεια: Ελένη Μ. Ματαράγκα

Προηγουμενο αρθρο
Μέχρι και οι εύζωνες στο Σύνταγμα φόρεσαν κάπες!
Επομενο αρθρο
Παιγνίδια και… Παιχνίδια (Τα στεφάνια και η ρόδα)

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.