Wassan/Σκλαμπάνης- Τα Άγνωστα δράματα

1. Η αναφορά του Wassan

*«Αγία Μαύρα 27 Δ/μβρίου 1808
Στον Κύριο Δόκτορα Ανδρέα Σταύρο
έφορο των Δημοσίων Σχολείων στο νησί Αγία Μαύρα
ο καθηγητής της Φιλολογίας και της Φιλοσοφίας.

Κύριε Έφορε,

το σπίτι που κρατώ ευρίσκεται σε κατάσταση που προξενεί φρίκη. Οι τοίχοι ανοιγμένοι σε διάφορα σημεία αφήνουν, όταν βρέχη, να περνούν ποτάμια νερό, που μουσκεύουν όλο το κάτω μέρος, απλώνουν ως το κρεβάτι μου μια υγρασία θανατηφόρα και αναπτύχνουν για καταστροφή της υγείας μου όλα τα μιάσματα της σαπίλας. Τα έπιπλά μου εν μέρει έχω απομακρύνει από τους τοίχους στη μέση των δωματίων μου. Τα πάντα καλύπτονται από μούχλα, σαπρομύκητες βγαίνουν από τις χαραμάδες του πατώματος.

Αφ’ ετέρου η στέγη του σπιτιού χαλασμένη από τους ανέμους ή τις δονήσεις των σεισμών στάζει τα νερά της βροχής απάνω στα τραπέζια, όπου βρίσκονται τα βιβλία μου. Και για επαύξηση του κακού, ένα αυλάκι που βρίσκεται νότια μεταξύ του δικού μου σπιτιού και ενός γειτονικού, κι ένα άλλο αυλάκι που βρίσκεται προς βορράν και καθιστούν το δρόμο άχρηστο για το κοινό, κι ένα τρίτο αυλάκι ανατολικά της οικίας μου στο βάθος μιας αυλής, όπου γείτονες τρέφουν διάφορα ζώα, που κάθε καλή αστυνομία απομακρύνει από την κατοικία των ανθρώπων στη μέση των πόλεων, τα πάντα συντρέχουν να μεταδώσουν στη γυναίκα μου και σε μένα, αν δεν έχωμε γρήγορα μια άλλη κατοικία, μια από τις φοβερές αρρώστιες, που ρημώνουν την πόλη από δω και τέσσαρες μήνες και μου στέρησαν το μοναδικό μου παιδί, που ο θάνατός του με πλημμυρίζει ακατάπαυστα με μαύρες σκέψεις και σχεδόν απελπισία. Δεν έχασα το παιδί μου αυτό το αγαπημένο παρά γιατί είχα υποχρεωθή να μείνω σ’ αυτό το σπίτι που βρίσκομαι………

Η καταστροφή το ξέρετε, κύριε Έφορε, δεν είναι η μόνη αυτού του είδους, που με βρήκε μέσα σ’ αυτό το φονικό σπίτι. Ένα χρόνο πριν χάσω το αγόρι μου είχα χάσει και την κόρη μου δηλητηριασμένη από τις θανατηφόρες αναθυμιάσεις.

Από καιρό πολύ εκθέτοντας τις συμφορές μου είχα ζητήσει μια κατοικία λιγώτερο φονική και επειδή δεν πέτυχα τίποτε, κλαίω καθημερινά τα παιδιά μου.

Ο συνάδελφός μου Σκλαμπάνης, που δεν μπορώ να τον ξεχωρίσω από την υπόθεσή μου, κάθεται ακόμα πιο φρικτά από μένα. Έχοντας χάσει κατά τη διάρκεια των διακοπών την κατοικίαν του από μια κατάχρηση δικαιώματος αξιόποινη, ύστερ’ από μια μακρόχρονη αναμονή, εγκαταστάθηκε μέσα σε ένα είδος παράγκας, που τη χρησιμοποιούσαν προηγουμένως δυο δυστυχείς στρατιώτες, που είναι τόσο ανόητα χωρισμένη, τόσο άθλια, τόσο σκοτεινή, τόσο στενόχωρη, τόσο δυσώδης, τόσο μαύρη από την καπνιά, έτσι καταστρεμμένη, τόσο απαίσια από κάθε άποψη, ώστε αληθινά δεν είναι κατάλληλη παρά για ένα από κείνα τα τετράποδα, που είναι κλεισμένα σε μια αυλή πίσω από το σπίτι μου.

Εάν, κύριε έφορε, αυτή είναι η ανταπόδοση που πρέπει να λαμβάνουν οι καθηγηταί για αμοιβή των κόπων τους και των τόσων θυσιών τους, δεν τους απομένει πλέον παρά να ικετέψουν την Κυβέρνηση να τους δώση εργασία σ’ άλλο μέρος της Επτανήσου.

Επικαλούμενοι ο συνάδελφός μου και εγώ τη βαθειά σοφία σας και τον ανθρωπισμό σας, έχω την τιμήν να σας χαιρετήσω, κ. Έφορε, με τον πιο βαθύ σεβασμό.

Wassan”

2. Ποιος ήταν ο Wassan και ο Σκλαμπάνης;

Για να δούμε ποιος ήταν ο Wassan και ο συνάδελφός του Γεώργιος Σκλαμπάνης, τον οποίο αναφέρει, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:

Το 1804 ψηφίστηκε από τη Βουλή νόμος που όριζε, την ίδρυση Προκαταρκτικών σχολείων. Στα 3 μεγάλα νησιά τα σχολεία αυτά θα ήταν τετρατάξια, στη Λευκάδα τριτάξιο. Θα διδάσκονταν η ελληνική και ιταλική γλώσσα, στοιχεία της γαλλικής και εγκύκλια μαθήματα, στοιχεία αριθμητικής και Ανάλυση του Συντάγματος του κράτους.

To Προκαταρκτικό Σχολείο Λευκάδος λειτούργησε το 1806. Στο σχολείο γράφηκαν 73 μαθητές από 12 έως 23 ετών. Ανάμεσα στους μαθητές βρίσκομε αρκετούς που αργότερα διακρίθηκαν σαν πολίτες. Καββαδίας Γεώργιος, Σκιαδαρέσης Αναστάσιος, Ψιλιανός Θεοφύλακτος του Ιωάννου (ο ήρωας του Μεσολογγίου), Ζαμπέλης Αναστάσιος, Ρούσος Ιωάννης (ο λαμπρός αγιογράφος), Σικιελανός Νικόλαος, Σικελιανός Άγγελος, Καλκάνης Φίλιππος, Πετριτσόπουλος Πέτρος, Βλασσόπουλος Σπυρίδων κ.ά.

Στο σχολείο της Λευκάδος εκλέχτηκε ο Γεώργιος Σκλαμπάνη για την Ελληνική γλώσσα, και ο Γ. Wassan για τα Λατινικά, την Ιστορία, τη Ρητορική τα Λατινικά και τα Ιταλικά.

Ο Σκλαμπάνης ήταν άξιος δάσκαλος και Ελληνιστής και ο Wassan σοφός περιωπής: στα 1806 διδάσκει Κριτική του Καθαρού Λόγου του Καντ. Το πρόγραμμα των μαθημάτων του ήταν το εξής:

Α΄ Τμήμα: Γενική Γραμματική, Γαλλική Γραμματική, Λατινική Γραμματική, Γραμματολογία των δύο γλωσσών, Λογική, Μεταφυσική, Ηθική, Ρητορική.

Β΄ Τμήμα: Αριθμητική, Άλγεβρα, Γεωμετρία, Γεωγραφία, Γενική Φυσική. Η διδασκαλία του γίνεται με εποπτικά μέσα και η Φυσική Γεωγραφία διδάσκεται επάνω στο χάρτη, χωρίς τη βοήθεια εγχειριδίου.

Ποια ήταν η αξία του Wassan, το μαθαίνουμε από τον Πρύτανη Δημ. Πετριτσόπουλο που με την έναρξη του σχολικού έτους (8 Σεπτεμβρίου 1808) εξέδωσε προκήρυξη για να χαιρετήσει τους μαθητές. Λέει για το Wassan:

«… σας συγχαίρω διότι έχετε την τύχη να διατελείτε υπό την καθοδήγησιν ενός απαραμίλλου διδασκάλου, όστις, αφού έδωκε τοιαύτα τρανά τεκμήρια των εμβριθών του γνώσεων και του εξαιρετικού του χαρακτήρος και εκέρδισεν ούτω την δημοσίαν εκτίμησιν εν ταις μάλλον εκπολιτισμέναις χώραις, ήδη επισύρει δικαίως τον θαυμασμό και την ευγνωμοσύνην ημών». Κ. Μαχαιρά, Πολιτ. και Διπλ. Ιστορία Β. 642-3.

Εκτός από την εκτίμηση των ανωτέρων του, την αξία του και το μέγεθος του σοφού άνδρα, μας δείχνουν οι αναφορές του σχετικά με τα βιβλία, τη μέθοδο διδασκαλίας, τα εποπτικά μέσα και τους σκοπούς που έθετε για τη μόρφωση των μαθητών του.

Όταν ήρθε στην Αγία Μαύρα βρήκε μια πρωτόγονη κατάσταση. Έγραφε:

«…στην Αγία Μαύρα δύσκολα βρίσκεται επιστημονικό βιβλίο (libro ragionato)…»

Επί Ενετών ποτέ δεν είχε δημιουργηθεί πνευματική κίνηση, ούτε υποδομή για τη δημιουργία λογοτεχνίας. Παρ’ όλα αυτά οι επιλογές του ως προς τα βιβλία που θα δίδασκε ήταν πολύ υψηλές. Δεν ήταν ικανοποιημένος με βιβλία μέτριας αξίας. Για τους μαθητές του είχε υψηλές προσδοκίες.

Ζητούσε από τον επιθεωρητή βιβλία όπως: Νέπωτα, Κούρτιο, Τάκιτο, Σουητώνιο, Σαλλούστιο, Τίτο Λίβιο, Locke, Λογική του Καντ. Ζητούσε ακόμη Εισαγωγή στη Φιλοσοφία του Νεύτωνος, έκθεση του συστήματος του κόσμου του Λαπλάς, βιβλία μαθηματικών, Γενική Ιστορία Φυσικής κλπ. Ήθελε το καλύτερο για τους μαθητές του γιατί πίστευε ότι:

«Δεν υπάρχει σήμερα πράγμα πιο ικανό να σηκώσει τη σκουριά από το βάρβαρο άνθρωπο, όσο η σπουδή των Γραμμάτων και των Μαθηματικών».

Προσπαθούσε να διδάξει με τα ανύπαρκτα μέσα που είχε κι έλεγε:

«Μπορούμε να ελπίζομε ότι οι περισσότεροι μαθητές μια μέρα θα διακριθούν στις θετικές επιστήμες.»

Στην αναφορά που ο επιθεωρητής Πετριτσόπουλος υπόβαλε στη Γερουσία, τον αποκαλεί:

«abilissimo e virtuoso professore» ικανότατο και δεξιοτέχνη καθηγητή.

Ενώ, λοιπόν, δεν ήταν κάποιος τυχαίος ο υπογράφων ως Wassan, ούτε κι ο συνάδελφός του Γεώργιος Σκλαμπάνης, τον οποίο με αλληλεγγύη αναφέρει, για κακή τους τύχη, ήταν απ’ τους πρώτους που ανέλαβαν το δύσκολο έργο της εκπαίδευσης, σε χρόνια που δεν ήταν σε υπόληψη το έργο των εκπαιδευτικών.
Έτσι, παρ’ όλο που είχαν προσόντα, που θα τα ζήλευε σύγχρονος καθηγητής ανώτατης βαθμίδος, καταδικάστηκαν να ζήσουν τραγωδίες, που μας φαίνονται με τα σημερινά μέτρα απίστευτες. Η αναφορά, τόσο του Wassan, όσο και του Γεωργίου Σκλαμπάνη, ξεσκεπάζουν τη δυστυχία, μέσα στην οποία ζούσαν οι δύο δάσκαλοι, και ποια ιδέα είχαν για την παιδεία και τους λειτουργούς της οι επίσημοι.

Ιστορία αιώνια!

Ένα ερείπιο, που στο ισόγειό του λειτουργούσε ένα καπηλειό, είχε βρεθεί για σχολείο του Τμήματος της ελληνικής γλώσσας. Κατά πάσαν πιθανότητα όχι πολύ καλύτερο θα ήταν και το οίκημα για το τμήμα της Φιλοσοφίας. Η στέγη του οικήματος του τμήματος Φιλολογίας ήταν χαλασμένη και τα νερά έπεφταν στην αίθουσα διδασκαλίας, που όπως φαίνεται, ώρες – ώρες, αν όχι πάντα, ήταν μάλλον κελί σκοτεινής φυλακής.

Γ.Σ.: ‘επειδή όταν βρέχη, δια την βροχήν και το σκότος δεν μένει τόπος πού να σταθώμεν’.

Όσο για την οικία που του παραχώρησαν, έγραφε:

«…Το Αιγυπτιακόν σκότος και το πλήθος των κωνώπων και των κυνομφών (σκνίπες) ή τε δαψίλεια του καπνού και της ακαθαρσίας, και δη η μικρότης και ο πανταχόθεν περικλεισμός, πληγαί όλαι εσωτερικαί και εξωτερικαί της οικίας ταύτης…»

3.Το τέλος

Η κατάσταση, παρά τις αναφορές, τις αιτήσεις, τα αιτήματα και τις υποσχέσεις, δεν έφτιαξε, μάλλον χειροτέρεψε.

Όσον αφορά τον Γεώργιο Σκλαμπάνη, αφού έγινε επανειλημμένη περικοπή του μισθού του, έφθασε σε σημείο για να μπορέσει να ζήσει να κάνει τον ψάλτη στις εκκλησίες της πόλεως. (Το 1820 στην Παναγία των Ξένων.)

Όσο για το Wassan έγραφε στον Επιθεωρητή του, με θάρρος που θα το ζήλευαν πολλοί σημερινοί εκπαιδευτικοί:

«Θα είμαι πάντα ικανοποιημένος, αν προσφέρω στην πατρίδα νέους ικανούς να την υπηρετήσουν και να την τιμήσουν, παρά αν μπορώ να λέω στην Πατρίδα, ύστερα από μια ατελή εκπαίδευση, ότι έχω ακολουθήσει μηχανικά βήμα προς βήμα το περιεχόμενο των διατάξεων».

Όσο γι’ αυτόν, λοιπόν, τον εκπαιδευτικό με το ανυπέρβλητο ήθος, το τέλος ήταν, όπως είδαμε, δραματικότερο: Δυστυχώς ο σοφός Γάλλος καθηγητής της Φιλοσοφίας έφυγε το Φλεβάρη του 1809, έχοντας χάσει από τις αρρώστιες και τα δυο παιδιά του κι έχοντας αρρωστήσει κι ο ίδιος. Πήγε στην Κεφαλληνία, όπου εργάστηκε ως ιδιωτικό δάσκαλος.

Ουρανία Σολδάτου Εκπαιδευτικός

Πηγές:
*(Αναφορά του Wassan γραμμένη στη γαλλική γλώσσα (μετάφραση: Π. Γ. Ροντογιάννης Ιστορία της Νήσου Λευκάδας, Τόμος Β΄, σελ.104)
Π. Γ. Ροντογιάννης, Ιστορία της Νήσου Λευκάδος, Τ.Β΄, Αθήνα 1982
Π.Γ. Ροντογιάννης, Η Εκπαίδευση στη Λευκάδα 1613-1950, Αθήνα 1994