Άντονι Κουίν, ο Έλληνας

Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός

Πόσο ταυτιστήκαμε, τότε, μ αυτόν τον μεξικανοαμερινοιρλανδό ηθοποιό!  Τον Άντονι Κουίν! Ίσως όσο με κανένα άλλον. Πολλοί πίστεψαν ότι είναι όντως Έλληνας έτσι όπως ενσάρκωνε στην οθόνη τον «Αλέξη Ζορμπά». Νιώσαμε και περήφανοι που αυτός ο τόσο αρρενωπός ηθοποιός ενσάρκωσε τον Ελληνάρα με τα πάθη και τα λάθη του, όπως όλοι μας. Όπως όλοι θα θέλαμε να’μαστε σαν αυτόν. Μποέμ, γυναικάδες, ασυμβίβαστοι, άφραγκοι κι ευτυχισμένοι..

Ο Αλέξης Ζορμπάς (πραγματικό όνομα Γεώργιος Ζορμπάς, 1865 – 1941) ήταν Έλληνας και ήταν ένας οικογενειάρχης πολύτεκνος. Στην πολυτάραχη ζωή του ήταν κατά καιρούς κτηνοτρόφος, υλοτόμος, σιδεράς, γανωματής, σταβλίτης, μεταλλωρύχος, επιχειρηματίας. Έγινε γνωστός ως ήρωας του μυθιστορήματος του Νίκου Καζαντζάκη Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά. Γεννήθηκε στο Λιβάδι Κολινδρού του Νομού Πιερίας ή κατά άλλους στο Καταφύγι Βελβεντού τώρα του Νομού Κοζάνης το 1865 ή 1869.

Όταν ενηλικιώθηκε έφυγε για τη Χαλκιδική, όπου στο Παλαιοχώρι έζησε τα πιο κρίσιμα χρόνια της ζωής του. Το 1915 φεύγει για το Άγιο Όρος με την απόφαση να γίνει καλόγερος. Εκεί θα γνωριστεί με τον Καζαντζάκη και μια δυνατή φιλία θα αρχίσει να δένει τους δυο άντρες. Ακολουθεί τον Καζαντζάκη ως απεσταλμένου του Ελληνικού Κράτους στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου το 1920, μετά την Ποντιακή γενοκτονία, όπου διέσωσε περίπου 100.000 Πόντιους, μεταφέροντάς τους στη Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με τα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας. Ο Νίκος Καζαντζάκης κατά την παραμονή του στην Αίγινα έγραψε το έργο του “Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά”.

Η ταραγμένη ζωή του θα σταματήσει στα Σκόπια, όπου εγκαταστάθηκε μαζί με την κόρη του Κατίνα (Κατερίνα). Εκεί ξαναπαντρεύτηκε, έκανε και άλλα παιδιά και νέα οικογένεια. Ασχολήθηκε με την εξορυκτική δραστηριότητα. Πέθανε το 1941 από τη φυσική εξασθένηση της υγείας, τις κακουχίες και τη πείνα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο των Σκοπίων στον Δήμο Μπούτελ. Δισέγγονός του ήταν ο Παύλος Σιδηρόπουλος.

 Η ταινία Αλέξης Ζορμπάς (Zorba the Greek) είναι βρετανική-ελληνική ταινία του 1964, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη με τους Άντονι Κουίν, Άλαν Μπέιτς που ερμήνευσε τον συγγραφέα, η Ειρήνη Παππά την ελκυστική και επιθετική χήρα και ο Γιώργος Φούντας τον Μαυραντώνη. Για το ρόλο της μαντάμ Ορτάνς επελέγη στην αρχή η Σιμόν Σινιορέ αλλά μόλις χρειάστηκε να προσθέσει χρόνια με ειδικό μακιγιάζ πανικοβλήθηκε και αποχώρησε. Τυχερή στάθηκε η αντικαταστάτριά της Λίλα Κέντροβα που την επόμενη χρονιά τιμήθηκε με Όσκαρ για την ερμηνεία της.

Η ταινία απέσπασε τρία βραβεία Όσκαρ το 1964, με σημαντικότερο το Όσκαρ β’ γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της Λίλα Κέντροβα, στο ρόλο της Μαντάμ Ορντάνς. Τη μουσική της ταινίας την οποία έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης έγινε παγκοσμίως γνωστή ως Συρτάκι, χορός που έκανε διάσημη την Ελλάδα κι ακόμα την κάνει αφού ο πιο δημοφιλής χορός για κάθε ξένο είναι το συρτάκι. Οι σκηνές της ταινίας γυρίστηκαν στην Κρήτη.

“Ο Άντονι Κουίν, μονοκόμματος, πελώριος και αξύριστος, είναι ένας τέλειος Ζορμπάς”, έγραψε ο Φρέντυ Γερμανός στις ¨Εικόνες¨ σε ρεπορτάζ του από τα γυρίσματα της ταινίας. Στα Χανιά και στις γύρω περιοχές εκτυλίχθηκε, την άνοιξη του 1964, η ιστορία του “Αλέξη Ζορμπά” όπως την εμπνεύστηκε ο Νίκος Καζαντζάκης και τη μετέφερε στην οθόνη ο Μιχάλης Κακογιάννης. Από τους δημοφιλέστερους λογοτεχνικούς ήρωες ο Ζορμπάς ταυτίστηκε κινηματογραφικά με τον Άντονι Κουίν.

Όμως, “Η αποκάλυψη της ταινίας είναι οι Κρητικοί κομπάρσοι”, υποστήριξε ο Μιχάλης Κακογιάννης που χαρακτήρισε τον Αλέξη Ζορμπά “αναρχική κωμωδία”.

Όσο για τον Άντονι Κουίν, διασημότερος ρόλος του ήταν αυτός του Ζορμπά, στην ομώνυμη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη Αλέξης Ζορμπάς (1964), ενώ πρωταγωνίστησε, μεταξύ άλλων, στις ταινίες Λώρενς της Αραβίας (Lawrence Of Arabia, 1962), Τα Κανόνια του Ναβαρόνε (The Guns Of Navarone, 1961) και Λα Στράντα (La Strada, 1954). Γεννήθηκε στην πόλη Τσιουάουα του Μεξικού το 1915 και μεγάλωσε στο Λος Άντζελες. Εμφανίστηκε σε περισσότερες από 150 ταινίες σε διάστημα 50 ετών και βραβεύτηκε με Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου το 1952 στην ταινία “Βίβα Ζαπάτα” (Viva Zapata!) ως συμπρωταγωνιστής του Μάρλον Μπράντο.

Για εμάς, ο Αλέξης Ζορμπάς του Καζαντζάκη αλλά και ο Αλέξης Ζορμπάς του Κακογιάννη, μας έμαθε συρτάκι, μας έμαθε ν ανασκουμπώνουμε τα μανίκια, να σκάμε τα δάχτυλα, να βρίζουμε, να’μαστε… χύμα, να χαιρόμαστε τις κακοτυχίες μας, να διαχειριζόμαστε με χιούμορ το όποιο στραβοπάτημα και να βλαστημάμε την τύχη μας ακόμα κι όταν φταίμε για όλα εμείς και τα πάθη μας. Είναι όμως και ο ανοιχτόκαρδος με το χαμόγελο στα χείλη, λίγο αγροίκος, πρώτος στο να ξοδεύει τα λεφτά των άλλων, έχει το καταφερτζίδικο δαιμόνιο του Ελληνα αλλά και την τσαπατσουλιά του. Λέει σοφές κουβέντες, δεν απελπίζεται ποτέ, είναι πολυλογάς, γυναικάς, χορευταράς, εκφράζει τον πόνο και τη χαρά μέσα από το τραγούδι, το χορό, το πιοτό και το σαντούρι του. Προστάτης ανυπεράσπιστων γυναικών, θεωρεί μεγαλύτερη αμαρτία το να μη δώσεις σημασία σε μια γυναίκα που σε θέλει, περιπλανώμενος και τυχοδιώκτης, είναι η ενσάρκωση του μεσογειακού πάθους. 
Στο youtube υπάρχει ένα  video Mikis Theodorakis & Anthony Quinn – Munich, όπου ο Άντονι Κουίν συναντάται με τον Μίκη Θεοδωράκη σε συναυλία στην Γερμανία και χορεύουν μαζί, το χορό του Ζορμπά. Δείτε το.

Παναγιώτης Σκληρός                                                     2021