Ένα αναπάντεχο μήνυμα – Δυό φίλοι στο στρατό

Δυό φίλοι στο στρατό

Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε
την πίκρια της ζωής. Όντας βυθήση
ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήση,
μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και να ‘ναι.

Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε
στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση•
μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίση,
α’ στάξη γι’ αυτές δάκρυ όθε αγαπάνε.

Κι αν πιούν θολό νερό ξαναθυμούνται,
διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδίλι,
πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται…

A’ δε μπορής παρά να κλαις το δείλι,
τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν:
θέλουν – μα δε βολεί να λησμονήσουν.

Λορέντζος Μαβίλης (1860-1912)
νεκρός στο Α΄ Βαλκανικό πόλεμο

Του Αντώνη Γ. Περδικάρη

25/03/2020: Σήμερα έλαβα ένα διαφορετικό μήνυμα, με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.
«Καλησπέρα,
Αναζητώντας σήμερα στο διαδίκτυο το όνομα “Ανδρέας Περδικάρης” βρήκα το άρθρο σας
Έχουμε ένα βιβλίο του προπάππου μου στο οποίο μέσα έχει ζωγραφίσει και έχει υπογράψει κάποιος Ανδρέας Περδικάρης “εκ Λευκάδος” . Γράφει “Ταύτα τα έγραψα τας 4/1/1912 Καθ’ην στιγμήν ήμουν τιμορία” . Σας στέλνω και μια φωτογραφία μιας από τις ζωγραφιές.
Από οικογενειακές ιστορίες έχω μάθει ότι ο προπάππους “έψελνε” βυζαντινή μουσική. Καταγωγή είχε από Θεσσαλία και πέθανε στους βαλκανικούς πολέμους κάπου στην Τουρκία σε ηλικία περίπου 27 χρονών. Λογικά ήταν φίλοι με τον Ανδρέα Περδικάρη.
Πήρα το θάρρος να σας στείλω σε περίπτωση που γνωρίζεται κάτι για το όνομα αυτό. Το 1912 αν ήταν κοντά σε ηλικία με τον προπάππου μου πρέπει να ήταν απο 18 εως 25 χρονών ?
Ευχαριστώ πολύ για το χρόνο σας.
Με Εκτίμηση,
Ελένη Μ.»

-Δυό φίλοι, συμπολεμιστές το 1912. Ο ένας λάτρης της Βυζαντινής Μουσικής (κουβαλούσε στο μέτωπο το βιβλίο του) και ο δεύτερος, ταλέντο ζωγραφικής, καλός χειριστής της γλώσσας, αν και λίγο ανορθόγραφος. Εικοσάχρονα παιδιά που έπαιζαν τη ζωή τους κορώνα γράμματα χωρίς να γκρινιάζουν γι αυτό, που απασχολούνταν δημιουργικά τις δύσκολες ώρες της αποστολής τους, με αρκετό διαθέσιμο χιούμορ απέναντι στο ριζικό του ανθρώπου, που –αργά ή γρήγορα- θα τον πάρει ο θάνατος, αφήνοντας εδώ πέρα, μόνο τα έργα του..
01/04/2020: Επίθετο «Περδικάρης» στη Λευκάδα, είχε στο Καλαμίτσι, στον Άγιο Νικήτα και στη Πόλη της Λευκάδας, αν και στη τελευταία μένουν συνήθως κάποιοι που έλκουν την καταγωγή τους από τα δύο αυτά χωριά. Αν η ηλικία του Ανδρέα Περδικάρη το 1912, ήταν 18-25 χρονών, οι εβδομηντάρηδες κάτοικοι στα μέρη αυτά, ίσως τον θυμούνται. Ας ξεκινήσουμε από κεί.
Τηλέφωνα σε γνωστούς, αλλά.. τίποτα. Κανείς δεν θυμάται κάτι. Μήπως ο Ανδρέας Περδικάρης δεν ήταν Λευκαδίτης τελικά; Από που προκύπτει;
Έτσι έλαβα το δεύτερο σχέδιο:

Η παρέα μεγαλώνει, τώρα έχουμε τέσσερα ονόματα:
Αντρέας Περδικάρης εκ Λευκάδος
Γεώργιος Σταματέλος εκ Λευκάδος (πιθανότατα από Τσουκαλάδες)
Κωνσταντίνος Καββαδίας εκ Κεφαλληνίας
και φυσικά ο ιδιοκτήτης του βιβλίου:
Γεώργιος Μάνθος εκ Ραψάνης Ολύμπου

-Τέσσερα παλικάρια στη πρώτη γραμμή, έτοιμα να δώσουν τη ζωή τους για την πατρίδα τους, μια καινούρια πατρίδα –αποκλειστικά δικιά τους- αφού ήταν οι πρώτοι από το σόι τους που είχαν γεννηθεί ως Έλληνες υπήκοοι.

10/04/2020: Γιατί όμως δεν θυμάται κανείς στην Λευκάδα, τον Αντρέα Περδικάρη; Πέθανε νέος; Μήπως χάθηκε κι αυτός σε κάποια μάχη όπως ο σύντροφός του Γεώργιος Μάνθος; Όσοι «τυχεροί» Έλληνες ήταν στρατιώτες στους Βαλκανικούς Πολέμους, σπίτι τους έγινε ο Στρατός, γιατί μετά ακολούθησε η επιστράτευση του Βενιζέλου. Ήταν το 1916 (στη Β΄ Ελλάδα) και το 1917 (στη Ν΄ Ελλάδα), που η Ελληνική νεολαία, ξεκίνησε ξανά για τις μάχες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στο πλευρό των Συμμάχων. Τελικά, όλοι αυτοί πήραν απολυτήριο, το 1922- μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Δέκα χρόνια στρατιώτες!

Μια ιδέα θα ήταν η έρευνα στα αρχεία των νεκρών στρατιωτών, στη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού.

12/04/2020: Τζίφος.. Δεν υπάρχει τέτοιο όνομα.
Τα αρχεία ωστόσο αυτά, είναι γεμάτα από ανακρίβειες. Προσπάθησα-για επαλήθευση- να βρώ σ’ αυτά το όνομα του νεκρού συντρόφου του Αντρέα Περδικάρη. Δεν υπήρχε κάτι. Είχε τρεις εγγραφές παραπλήσιες αλλά, αλλού ήταν λάθος το επίθετο, αλλού το όνομα και αλλού το πατρώνυμο.

23/04/2020: Έρευνα σε παλιούς εκλογικούς καταλόγους και μητρώα αρρένων, του Δήμου Λευκάδας, της Κοινότητας Αγίου Νικήτα και της Κοινότητας Καλαμιτσίου.

Τίποτα στα δύο πρώτα.

Στη Κοινότητα Καλαμιτσίου δεν βρέθηκε εγγραφή «Περδικάρης Αντρέας» την περίοδο που μας ενδιαφέρει. Υπήρχαν ωστόσο δύο πρόσωπα που πιθανόν συνδέονται μ’ αυτόν:

Ο Περδικάρης Θεοφάνης, γεν. το 1863 (πιθανόν πατέρας) και ο Περδικάρης Ανδρέας, γεν. το 1834 (πιθανόν παππούς).

25/04/2020: Επιτέλους! Επιβεβαίωση ότι ο Περδικάρης Αντρέας ήταν κάτοικος Καλαμιτσίου το 1910. Αντιγράφω από τα αρχεία του πλοίου «Πατρίς» που εκτελούσε τότε το δρομολόγιο Πάτρα-Νέα Υόρκη:

-Ενα παιδί εικοσάχρονο, που ζούσε μέχρι τότε στο Καλαμίτσι, βρέθηκε ένα πρωί του Οκτώβρη του 1910, στην Ανατολική ακτή των Η.Π.Α., με μόνη περιουσία… τα χέρια του. Ήταν ένας μετανάστης, διωγμένος-ουσιαστικά- από την πατρίδα του, λόγω της φτώχειας και της δυστυχίας. Κι’ όμως αν και διωγμένος -στην άλλη άκρη της Γης- παράτησε το μεροκάματό του -δύο χρόνια αργότερα- για να γυρίσει πίσω, να βοηθήσει τη «πατρίδα του» να νικήσει τον Τούρκο. Και το σημαντικότερο είναι πως δεν ήταν ο μόνος. Κι έτσι κερδίσαμε το πόλεμο..

26/04/2020: Είναι όμως αυτός; Αφού δεν σκοτώθηκε στο πόλεμο τι απέγινε; Γύρισε πάλι στην Αμερική ως μετανάστης; Γιατί δεν φαίνεται το όνομα του ξανά στους καταλόγους μεταναστών; Γύρισε στο Καλαμίτσι και έκανε (τι άλλο;) τον αγρότη; Γιατί δεν φαίνεται σε κανένα αρχείο της εποχής και δεν τον θυμούνται οι παλοί κάτοικοι;

Εδώ χρειάστηκε να ψάξω λίγο περισσότερο:
To πλοίο «Giuseppe Verdi», Ιταλικών συμφερόντων, εκτελούσε από το 1914 δρομολόγια από την Νάπολη στη Ν.Υόρκη. Αντιγράφω από το αρχείο των επιβατών του:

Φυσικά δεν γνωρίζουμε πως εξελίχθηκε ακριβώς η ιστορία. Μπορούμε να κάνουμε όμως μερικές υποθέσεις: Το 1916, ήταν μια από τις χειρότερες χρονιές για το «Βασίλειο της Ελλάδος». Η χώρα είχε χωριστεί στα δύο:

Την Βόρεια Ελλάδα με πρωτεύουσα την Θεσσαλονίκη υπό τον Πρωθυπουργό Ε. Βενιζέλο και τη Νότια Ελλάδα, με πρωτεύουσα την Αθήνα, υπό τον Βασιλέα Κωνσταντίνο το Α΄. Η Ανατολική Μακεδονία, είχε παραδοθεί στους Βουλγάρους, με απόφαση της Κυβέρνησης των Αθηνών, η ίδια η Αθήνα βομβαρδιζόνταν από τα συμμαχικά πλοία και η Κέρκυρα ενώ είχε καταληφθεί -προσωρινά αρχικά- από τους Γάλλους, γρήγορα τους φορτώθηκαν και οι Ιταλοί, οι οποίοι την είχαν σαν επαρχία τους. Παράλληλα στο Νότιο Ελληνικό κράτος (όπου υπαγόταν και η Λευκάδα, καθώς τα σύνορα ήταν κάπου στον Αμβρακικό Κόλπο) ξεκίνησαν μαζικές διώξεις κατά των Δημοκρατικών πολιτών, με το πρόσχημα ότι ήταν οπαδοί του «προδότη» Ε. Βενιζέλου.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, την ώρα που ο συμπολεμιστής του, Γεώργιος Μάνθος, καλούνταν πάλι να υπηρετήσει στο Στρατό -ως έφεδρος Λοχίας αυτή τη φορά- καθώς ζούσε στη Βόρειο Ελλάδα, ο Αντρέας Περδικάρης έβλεπε από το Καλαμίτσι Λευκάδας, εκείνη την πατρίδα για την οποία έχυσε το αίμα του, «να διαλύεται εις τα εξ ων συνετέθη» και παράλληλα να καταδιώκει και να φυλακίζει, τα δικά της παιδιά. Έτσι –βρέθηκε τελικά καποιος τρόπος, η φύλαξη άλλωστε των νέων «συνόρων» δεν θα ήταν πολύ αυστηρή- πέρασε απέναντι στη Κέρκυρα.

Δεν ήταν σίγουρα ο μοναδικός. Αναφέρονται και άλλοι δημοκρατικοί Λευκαδίτες, που -όταν ο Βενιζέλος κήρυξε επιστράτευση- πήγαν στο Βορρά και κατατάχθηκαν.

Ο Αντρέας Περδικάρης, όμως δεν σκεφτόταν αυτό. Από την Ιταλοκρατούμενη Κέρκυρα, πέρασε εύκολα στη Νάπολη και από κεί στην Αμερική. Και δεν ξαναγύρισε…

-Πήγε αργά.. Μάλλον έχει δίκιο ο Μαβίλης. Είναι κάποιες ώρες που και οι νεκροί θυμούνται. Μήπως τότε είναι που μας ενοχλούν; Στέλνοντάς μας ίσως μηνύματα από το παρελθόν, όπως αυτοί οι δυό φίλοι, ο Γιώργος και ο Αντρέας;
Ας τους αφήσουμε τώρα να αναπαυθούν..
-«Αιωνία τους η μνήμη»

Πληροφορίες για τα αναφερόμενα πρόσωπα