Οι γυναίκες της Καινής Διαθήκης στο τέμπλο του Ι. Ν. Ευαγγελιστρίας Λευκάδος

Το τέμπλο του Ι. Ν. Ευαγγελιστρίας Λευκάδος

Του Γιάννη Ζαμπέλη*

Οι ενορίτες της Βαγγελίστρας, του Μητροπολιτικού Ναού της Λευκάδας δηλαδή, αντικρύζουμε σε κάθε μας εκκλησιασμό το τέμπλο της ενοριακής μας εκκλησίας. Το νεοκλασσικό, ξυλόγλυπτο εικονοστάσι σχεδίασε ο Χαράλαμπος Γλένης – Πριτελής και το κατασκεύασε ο δεξιοτέχνης ξυλογλύπτης Ευστάθιος Προσαλέντης – Μαϊστράλης.

Το στολίζουν εικόνες δυτικότροπες, καμωμένες από τον χρωστήρα δυο Λευκαδιτών ζωγράφων – αγιογράφων: του Σπυρίδωνα Σταμπόγλη και του Σπυρίδωνα Γαζή. Και οι δύο στα έργα τους δεν ακολουθούν τους κανόνες της Ορθόδοξης αγιογραφίας. Δημιουργούν μάλλον θρησκευτικούς πίνακες, προορισμένους να στολίσουν τα τέμπλα και τις μεγάλες επιφάνειες (τοίχους και οροφές) των ναών της Λευκάδας.

Η τάση αυτή κυριαρχεί λίγο πριν τα μισά του 19ου αιώνα στις λευκαδίτικες εκκλησίες, που ανοικοδομούνται εκ βάθρων οι περισσότερες μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1825. Έχουν προηγηθεί τα έργα του Δοξαρά στον Άγιο Μηνά και άλλες εκκλησίες.

Λευκαδίτες στην Ιταλία

Οι Ενετοί που κυριάρχησαν προηγουμένως μέχρι το 1797 (στη Λευκάδα από το 1684) διευκόλυναν την πρόσβαση των Επτανησίων στη Νύμφη του Αδρία και τις λοιπές πόλεις της ιταλικής χερσονήσου, που λειτούργησαν για αιώνες ως κέντρα των γραμμάτων και των τεχνών, εστίες της Αναγέννησης στις καλές τέχνες, την επιστήμη και τη διανόηση. Αρκετοί ευγενείς ή εύποροι αστοί της Λευκάδας αναζήτησαν ανώτερη μόρφωση στις ιατρικές («ιατροφιλοσοφικές») και τις νομικές σχολές των ιστορικών ιταλικών πανεπιστημίων (Φλωρεντία, Πίζα, Πάντοβα, Μπολόνια κ.ά.). Ακόμη, πρόσωπα με καλλιτεχνική «φλέβα» θέλησαν να καλλιεργήσουν το τάλαντό τους σε φημισμένα εργαστήρια της Δύσης.

Οι επτανησιακές ιδιαιτερότητες

Επίσης, στα πλαίσια της ενιαίας επικράτειας του αγγλοκρατούμενου Ιόνιου Κράτους (1815 – 1864) διευκολύνθηκε ακόμη περισσότερο η διακίνηση των καλλιτεχνικών ρευμάτων ανάμεσα στα Ιόνια Νησιά και σχηματοποιείται οριστικά η ιδιαίτερη φυσιογνωμία των Επτανησίων στη νοοτροπία, την καθημερινή ζωή και τον υλικό πολιτισμό τους. Η (περιορισμένη πράγματι) αυτονομία και η (σχετική) ελευθερία που γεύονταν οι Επτανήσιοι, τουλάχιστον τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, έθεσαν σε αμφισβήτηση την ρωμαίικη παράδοση της Ορθόδοξης Ανατολής και έφεραν πιο κοντά το Ιόνιο στα εξωτερικά γνωρίσματα της «φωτισμένης» Δύσης.

Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα και ως το τέλος της Ενετοκρατίας οι λειτουργοί της εκκλησιαστικής τέχνης δεν απομακρύνονται θεαματικά από τα παραδοσιακά ορθόδοξα πρότυπα. Το μαρτυρούν τα κατάγραφα καθολικά των Μονών μας, τα τέμπλα των Εισοδίων και του Αγίου Μηνά της πόλης, πολλά εξωκλήσια της λευκαδίτικης υπαίθρου. Έσχατο σημείο καλλιτεχνικής ελευθεριότητας και όριο ασφαλείας των προσωπικών παρεμβάσεων των αγιογράφων στα εικονογραφικά πρότυπα παραμένει η λογική της μεταβυζαντινής τέχνης: πιο γλυκιές και πρόσγειες όψεις των προσώπων, περισσότερα ρεαλιστικά στοιχεία, χωρίς όμως να θίγονται στην ουσία τους τα παραδεδομένα πρότυπα της ιερής τέχνης της αγιογραφίας.

Μετά τον Ρούσσο, το Δεβάρη, τον Μπέτζο και τον Καμπίσο – Μπέλο, το έργο της αγιογράφησης των ναών αναλαμβάνουν πρόσωπα, όπως ο Βεντούρας, ο Σταμπόγλης, ο Γαζής, ο Β. Σίδερης -σημαντικές καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες ομολογουμένως- που παράλληλα με την αγιογραφία, είναι θεράποντες και της κοσμικής ζωγραφικής. Παίρνουν ως πρότυπα ακόμη και απλούς, καθημερινούς ανθρώπους –π.χ. θαμώνες της ίδιας ταβέρνας με αυτούς. Αντλούν τα θέματά τους από τα βιβλία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, από τους βίους των Αγίων των ναών ή χρησιμοποιούν ως πρότυπα και αντιγράφουν πίνακες μεγάλων ζωγράφων της ιταλικής Αναγέννησης.

Ναοί και σαλόνια…

Μην ξεχνάμε ακόμη ότι την ευθύνη της οικονομικής διαχείρισης και του ευπρεπισμού των ναών, όπως προέβλεπε ο Σαγρέδειος Νόμος και τα ομοίου περιεχομένου νομοθετήματα που τον διαδέχτηκαν, δεν έχουν κληρικοί, αλλά οι (λαϊκοί) κτήτορες ή οι επίτροποι, αιρετοί εκπρόσωποι των συναδελφών. Οι περισσότεροι αγαπούσαν όντως την ευπρέπεια του οίκου του Θεού. Έλειπε όμως από τους περισσότερους το θεολογικό κριτήριο. Έδειχναν έτσι τον ζήλο, με τον οποίο θα στόλιζαν το σαλόνι του σπιτιού τους. Τόσο όμορφη ήθελαν την εκκλησία τους, ίσως και περισσότερο. Ζήλος όμως «ου κατ’ (εκκλησιαστικήν) επίγνωσιν».

Οι συνέπειες είναι συγκεκριμένες στον χώρο της εκκλησιαστικής τέχνης και ορατές στο εσωτερικό των ναών μας μέχρι σήμερα –και ασφαλώς για πάντα, αφού δεν μπορεί κανείς να διαγράψει μια ιστορική περίοδο του καλλιτεχνικού παρελθόντος μας.

Δεν κρίνω με τα γραφόμενά μου θετικά ή αρνητικά την εξέλιξη της εκκλησιαστικής τέχνης στη Λευκάδα. Δεν θα ‘θελα να πάρω τη θέση του Μεγάλου Ιεροεξεταστή που κρίνει τον El Greco για τα έργα του στην ομώνυμη ταινία, που πρόσφατα απολαύσαμε στις κινηματογραφικές αίθουσες… Απλώς επιχειρώ να διερευνήσω την πραγματικότητα που βίωναν στα τέλη του 19ου – αρχές του 20ού αιώνα ο Σταμπόγλης και ο Γαζής, που αγιογραφούσαν την Ευαγγελίστρια.

Το τέμπλο του Ι. Ν. Ευαγγελιστρίας

Στο τέμπλο, λοιπόν, του Μητροπολιτικού μας Ναού, δεξιά κι αριστερά της Ωραίας Πύλης, σύμφωνα με την τάξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας, βρίσκονται οι δεσποτικές εικόνες: του Χριστού, της Βρεφοκρατούσας Παναγίας, του Προδρόμου και η εικόνα του Αγίου ή του γεγονότος, στο οποίο έχει αφιερωθεί ο Ναός. Εδώ εικονίζεται ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Αυτές οι εικόνες είναι έργα του Σπυρίδωνα Σταμπόγλη.

Ο Σπ. Σταμπόγλης ήταν Λευκαδίτης ζωγράφος, εγκατεστημένος για χρόνια πολλά στη Βενετία. Στην ίδια πόλη διακονούσε ως εφημέριος της ορθόδοξης κοινότητας του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων (San Giorgio dei Greci) ο λόγιος Λευκαδίτης αρχιμανδρίτης Ευγένιος Περδικάρης, μετέπειτα Μητροπολίτης Λευκάδος και Ιθάκης (1900-1905). Με δική του πρόσκληση ο Σταμπόγλης πρέπει να έστειλε στον Μητροπολιτικό Ναό που ανακαινιζόταν εκ βάθρων τα ζωγραφικά – αγιογραφικά του έργα.

Ο υπόλοιπος εικονογραφικός διάκοσμος του Ναού θα πρέπει να αποδοθεί στον σημαντικό και πολύκαρπο, επίσης Λευκαδίτη, ζωγράφο – αγιογράφο Σπυρίδωνα Γαζή. Μποέμ τύπος ο Γαζής, εξοικονομούσε μόλις τα απαραίτητα προς το ζην ζωγραφίζοντας μεγάλες εικόνες και διακοσμώντας καλλιτεχνικά τις εκκλησίες της Λευκάδας και του Ξηρομέρου (Ακαρνανίας).

Στη δίφυλλη, ξυλόγλυπτη θύρα της Ωραίας Πύλης έχουν ιστορηθεί ο Ευαγγελισμός (στο ένα φύλλο ο αρχάγγελος Γαβριήλ, στο άλλο η Παρθένος), οι τέσσερις Ευαγγελιστές και οι Προφήτες Δαβίδ και Σολομών. Στις δύο πλαϊνές θύρες υπογραμμίζουν την ιερότητα του χώρου οι μορφές των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Ο ίδιος ζωγράφος θα φιλοτεχνήσει τους μεγάλους πίνακες που κοσμούν την ουρανία, τις μικρές εικόνες στον άμβωνα και θα αναλάβει την καλλιτεχνική διακόσμηση του ναού (επιχρυσώσεις, κολώνες κτλ.). Σώζονται τα σχετικά συμβόλαια.

Στον Σπυρίδωνα Γαζή θα πρέπει όμως να αποδοθούν και οι υπόλοιπες εικόνες του τέμπλου, δηλαδή οι πέντε μεγάλες εικόνες στο υψηλότερο διάζωμα και οι τέσσερις μικρές εικόνες, στις «καζάνες», κάτω από τα δεσποτικά. Παρόλο που δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες, η τεχνοτροπία του Γαζή και η γνωστή έφεσή του στην πρωτοτυπία, προδίδουν την πατρότητα των έργων.

Εννιά ιστορίες ευσεβών και ασεβών γυναικών των Ευαγγελίων

Εκτιμώ –και νομίζω όχι αβάσιμα- ότι οι εννιά αυτές εικόνες αποτελούν ένα εικαστικό σύνολο, με θέμα πρωτοποριακό για την εποχή. Δύο είναι τα κοινά τους στοιχεία:
1. Αποδίδουν εικονογραφικά γνωστά ιστορίες από την Καινή Διαθήκη, και
2. Και στις εννιά εικόνες – ιστορίες τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν γυναίκες.
O καλλιτέχνης θέλησε πιθανότατα να επισημάνει την παλινόρθωση και την αποκατάσταση της θέσης της γυναίκας από τον Χριστό. Επιλέγει να το εκφράσει αυτό εικαστικά μέσα σ’ έναν ναό, αφιερωμένο στο πρόσωπο της Γυναίκας που κατ’ εξοχήν τιμήθηκε από τον Θεό.

Στο πρόσωπο της Νέας Εύας, της Παρθένου Μαρίας, αποκαταστάθηκε το σφάλμα της προμήτορος Εύας. Μια γυναίκα παράκουσε τότε στην εντολή του Θεού, να μη γευθούν τον απαγορευμένο καρπό της αμαρτίας. Μια γυναίκα τώρα υπάκουσε στην εντολή του Θεού, να γεννήσει Αυτόν που θα λύτρωνε από την αμαρτία τον κόσμο. Όργανο της καταδίκης τότε ο διάβολος, όργανο της σωτηρίας τώρα ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Το σφάλμα εκείνης που έφερε στον κόσμο την αμαρτία διόρθωσε Εκείνη που γέννησε στον (για τον) κόσμο την σωτηρία, τον Χριστό.
Το «ουκ ένι άρσεν και θήλυ» δεν αποσαφηνίζει απλώς την Εκκλησιολογία μας, αλλά προτρέπει τους πιστούς προς στάσεις και πρακτικές που θα σέβονται την ισοτιμία των δύο φύλων –κήρυγμα, που ακόμη και σήμερα δεν μπορεί να θεωρηθεί πάντοτε αυτονόητο.

Μάλλον ο Σπ. Γαζής δεν επέλεξε τυχαία το ναό του Ευαγγελισμού για να αποδώσει αυτήν τη μεγάλη αλήθεια για τη θέση της γυναίκας στη νέα πραγματικότητα που ο Χριστός εγκαινίασε.
Ας δούμε μία – μία τις εικόνες:

1. Ο Ιησούς διδάσκει τη Μάρθα και τη Μαρία

Μας θυμίζει την ευαγγελική περικοπή που ακούμε στη Μεγάλη Παράκληση και στη Θ. Λειτουργία των θεομητορικών εορτών (Λουκ. 10,38-42).

Ο Ιησούς φιλοξενείται στο χωριό Βηθανία, στο σπίτι του Λαζάρου και των αδελφών του, Μάρθας και Μαρίας. Η Μάρθα, γεμάτη έγνοιες για την καλύτερη περιποίηση του μεγάλου φιλοξενούμενου, δούλευε ασταμάτητα. Η αδερφή της όμως, η Μαρία, αντί να βοηθήσει, κάθισε στα πόδια του Ιησού και άκουγε τη διδασκαλία του. Στις διαμαρτυρίες της Μάρθας, που αγωνιούσε αποκλειστικά για τα βιοτικά, ο Χριστός απάντησε επαινώντας την επιλογή της Μαρίας να ασχοληθεί με την σωτηρία της. Είπε: «Μάρθα, Μάρθα, ασχολείσαι κι αγωνιάς για πολλά πράγματα, ενώ ένα μόνο χρειάζεται. Αυτό διάλεξε η Μαρία και δεν πρόκειται να της το αφαιρέσει κανείς».

Στο μέσον της εικόνας είναι καθισμένος ο Ιησούς και διδάσκει. Δεξιά, δίπλα στα πόδια του, κάθεται η Μαρία και ακούει τους λόγους του. Στο αριστερό άκρο μόλις διακρίνεται η διαμαρτυρόμενη Μάρθα. Ο Ιησούς είναι στραμμένος προς το μέρος της και απαντάει στα παράπονά της.

2. Ο Αναμάρτητος και η μοιχαλίδα

Μια φοβισμένη ύπαρξη είναι γονατισμένη από την αμαρτία, το φόβο και τις απειλές των ομοεθνών της στο δεξιό άκρο της εικόνας. Στο μέσον, στέκεται όρθιος ο Χριστός, με πρόσωπο γαλήνιο και διαλλακτικό, μορφή που αποπνέει εμπιστοσύνη και ελπίδα. Μιλάει στους Ιουδαίους, τις άγριες μορφές που στέκονται στα αριστερά του, έτοιμοι να λιθοβολήσουν την ατυχή ύπαρξη.

Ο Αναμάρτητος προστατεύει τη μοιχαλίδα. Λέει στους επίδοξους τιμωρούς της: «Ο αναμαρτητός εξ υμών πρώτος τον λίθον βαλέτω» (Όποιος από εσάς είναι αναμάρτητος, ας ρίξει πρώτος πέτρα πάνω της) (Ιωάν. 8, 1-11).

3. Ο θρήνος της Παναγίας στην Αποκαθήλωση

Μεγαλύτερων διαστάσεων η κεντρική εικόνα του πάνω διαζώματος. Στο κάτω μέρος της εικόνας είναι ξαπλωμένο το νεκρό σώμα του Χριστού. Δέχεται τον θρήνο των Μυροφόρων και των δύο κρυφών Μαθητών. Ο αγαπημένος Μαθητής, ο Ιωάννης, ακουμπάει συντετριμμένος στην κάθετη κεραία του Σταυρού, που χωρίζει σε δύο ίσα μέρη την εικόνα του Επιταφίου Θρήνου.

Όμως το πρόσωπο που δεσπόζει στην εικόνα δεν είναι ο νεκρός Ιησούς, αλλά η Παναγία Μητέρα Του. Σαν ρομφαία διαπερνά την καρδιά της Μεγάλης Μάνας του Θεού ο πόνος, για τον άδικο θάνατο του μονάκριβου Γιου Της.

Πρότυπο θρηνούσας μητέρας η Θεοτόκος, βλέπει να αιχμαλωτίζεται προσώρας από τον θάνατο η Πηγή της Ζωής. Όμως η Ανάσταση του Θριαμβευτή του θανάτου θα διαλύσει κάθε πόνο και θα δώσει την αναστάσιμη προοπτική σ’ όλες τις θρηνούσες μητέρες της ανθρωπότητας!

4. Ο θρήνος των Μυροφόρων

Τρεις γυναικείες μορφές, περίλυπες και σκυθρωπές, βυθισμένες στο πένθος στέκονται μπροστά από έναν βράχο. Η μία στηρίζει με τα δυο της χέρια το κεφάλι της.

Είναι οι Μυροφόρες. Θρηνούν κοντά στον Τάφο του Διδασκάλου, που είναι «λελατομημένον εκ πέτρας» (λαξευμένο σε βράχο). Η γυναίκα που κλαίει είναι μάλλον η Μαρία, η οποία «ειστήκει προς το μνημείον κλαίουσα έξω» (Ιωάν. 20,11).

Τα χρώματα της εικόνας είναι σκούρα, ψυχρά. Δεν έχει ανατείλει ακόμη η ελπίδα της Ανάστασης. Δεν έχουν πάρει ακόμη το χαρμόσυνο μήνυμα οι μαθήτριες και απ’ αυτές οι Απόστολοι.

Στον ορίζοντα αχνοφαίνεται η αυγή. «Όρθρου βαθέος» έφτασαν στο μνήμα του Ζωοδότη. Αρχίζει όμως να αχνοφαίνεται και η προοπτιοκή της Ανάστασης και της αιώνιας ζωής.

5. Οι Μυροφόρες και ο Άγγελος στο Κενό Μνημείο

Η εικόνα αυτή βρίσκεται πρώτη από αριστερά. Θεματικά είναι συνέχεια της προηγούμενης. Μάλλον σε κάποια ανακαίνιση του Ναού της άλλαξαν θέση, ίσως για να τοποθετηθούν συμμετρικά οι εικόνες –οι δύο με τα ψυχρά χρώματα στις άκρες και οι δύο με τα θερμά στη μέση. Λάθος κίνηση.

Οι τρεις Μυροφόρες μπήκαν στο Μνημείο, «φέρουσαι α ητοίμασαν αρώματα» (Λουκ. 24,1). Βρήκαν αποκυλισμένο το λιθάρι που σφράγιζε την είσοδο του Τάφου και προχώρησαν. Μπαίνοντας στο μνήμα, είδαν ένα νεαρό με λευκή στολή να κάθεται στα δεξιά του τάφου και τρόμαξαν (Μάρκ. 16,5).

Ο φόβος και η έκπληξη των Μυροφόρων αποτυπώνεται στις κινήσεις του σώματός τους. Εξαιρετικά εκφραστική η κίνηση της δεύτερης από τις Μυροφόρες. Πιάνει την καρδιά της με το δεξί χέρι –απόλυτα φυσική και ρεαλιστική κίνηση- και με το άλλο δείχνει το σάστισμα και την απορία της μπρος στη θέα του Αγγέλου. Η πρώτη από αριστερά κλίνει το σώμα προς τα πίσω.

Ο νεκρικός θάλαμος καταυγάζεται από το φως της Αναστάσεως!

6. Ο ασπασμός της Ελισάβετ προς την Μαρία

Το περιστατικό αυτό ακούμε στο ευαγγέλιο της Μικρής Παράκλησης και του Όρθρου των θεομητορικών εορτών (Λουκ. 1, 39-56). Αμέσως μετά τον Ευαγγελισμό Της από τον αρχάγγελο Γαβριήλ, η Θεοτόκος έφυγε από τη Ναζαρέτ και πήγε σε μια πόλη της ορεινής Ιουδαίας για να συναντήσει μια ηλικιωμένη και στείρα συγγένισσά της, την Ελισάβετ. Ο Γαβριήλ της είχε μιλήσει γι’ αυτήν, λέγοντάς της ότι είναι έξι μηνών έγκυος.

Πράγματι, με θαυμαστό τρόπο πριν έξι μήνες η Ελισάβετ είχε συλλάβει τον Πρόδρομο και κρατούσε το γεγονός αυτό κρυφό. Μόλις δέχθηκε τον χαιρετισμό της Μαρίας, σκίρτησε το βρέφος στα σπλάχνα της. Έτσι ο Ιωάννης αναδείχθηκε προφήτης και πρόδρομος του Χριστού, όντας ακόμη έμβρυο.

Η Ελισάβετ, πλημμυρισμένη από το Άγιο Πνεύμα, φώναξε: «Ευλογημένη απ’ το Θεό είσαι εσύ, περισσότερο από όλες τις γυναίκες! Ευλογημένο και το παιδί που έχεις στα σπλάχνα σου!… Χαρά σ’ αυτήν που πίστεψε ότι θα εκπληρωθούν τα λόγια που της είπε ο Κύριος».Η Παρθένος Μαριάμ ύμνησε τότε τον Θεό με την «ωδή της Θεοτόκου», που ακούμε καθημερινά στον Όρθρο.Στην εικόνα βλέπουμε την Ελισσάβετ να σπεύδει να συναντήσει την Παρθένο και να δέχεται τον ασπασμό Της.

7. Η Παναγία και ο Ιωσήφ με τον μικρό Χριστό

Κάτω από τη δεσποτική εικόνα της Θεοτόκου, σε μικρό μέγεθος, εικονίζεται μια πολύ τρυφερή και ανθρώπινη σκηνή. Η Παναγία Μάνα κρατάει στην αγκαλιά Της και παίζει με τον μικρό Γιο Της. Δίπλα Της, ο προστάτης και μνηστήρας της, ο Ιωσήφ παρακολουθεί τη σκηνή.
Δεν προκύπτει από κανένα στοιχείο της εικόνας ότι το παιδί αυτό, εκτός από την ανθρώπινη, έχει και τη θεία φύση. Αυτός ο βαθύτατος ρεαλισμός της αναγεννησιακής τεχνοτροπίας συνιστά και το μειονέκτημά της. Οι ιταλότροπες αγιογραφίες μπορεί να είναι συναισθηματικά φορτισμένες και οικείες στον άνθρωπο, δεν μπορούν όμως να διδάξουν το αληθινό δόγμα στον πιστό, όπως οι ορθόδοξες εικόνες…

8. Ο Χριστός και η Σαμαρείτισσα

Η συνάντηση του Χριστού με την αμαρτωλή Σαμαρείτισσα, την κατοπινή αγία Φωτεινή, δίπλα στο πηγάδι του Ιακώβ στη Συχέμ (σημερινή Ναμπλούς) μας είναι γνωστή από το κατά Ιωάννην ευαγγέλιο (Ιωάν. 4, 1-42).
Ο Χριστός δίπλα στο πηγάδι περιμένει να σώσει το απολωλός πρόβατο. Ζητάει νερό από την αμαρτωλή γυναίκα. Η Σαμαρείτισσα διστάζει αρχικά να ευεργετήσει έναν Ιουδαίο. Άσβεστο το φυλετικό μίσος. Ο Χριστός της υπόσχεται το αληθινό νερό, το αθάνατο, που μπορεί να ξεδιψάσει μια για πάντα τις ψυχές των ανθρώπων. Έτσι, μια αμαρτωλή Σαμαρείτισσα γυναίκα ελκύεται στην πίστη και γίνεται κήρυκας της Αλήθειας.
Στο κέντρο της εικόνας βρίσκεται η Σαμαρείτισσα μπροστά από το πηγάδι, κρατώντας το αγγείο της. Στα δεξιά της, ο Χριστός. Η σκηνή μαρτυρεί ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η σωτήρια συνομιλία.

9. Η Σαλώμη λαμβάνει «την κεφαλήν Ιωάννου επί πίνακι»

Μετά τις σεβάσμιες και αξιομίμητες γυναίκες που μας παρουσίασε ο ζωγράφος, κάτω απ’ την εικόνα του Προδρόμου απεικονίζει δυο θλιβερές γυναικείες υπάρξεις, βυθισμένες μέχρι τέλους στην αμαρτία, αδύναμες να κατανοήσουν την ακτινοβολία της μορφής του μεγάλου Προφήτη που επιβουλεύτηκαν.

Η δαιμόνια Ηρωδιάδα, η παράθεσμη σύντροφος του Ηρώδη και η κόρη της, Σαλώμη ετοιμάζονται να παραλάβουν «την κεφαλήν Ιωάννου επί πίνακι». Αυτό συμβούλεψε η άθλια Ηρωδιάδα την προκλητικά όμορφη Σαλώμη να ζητήσει σαν δώρο από τον θείο της και εραστή της μητέρας της.

Ο «σπεκουλάτορας» παραδίδει το φρικτό δώρο, το έπαθλο ενός πορνικού χορού, στις δυο αθεόφοβες γυναίκες, ενώ το σπαθί του στάζει ακόμα νωπό το αίμα του Προδρόμου και Βαπτιστού (βλ. Μάρκ. 6,14-29). Σίγησε έτσι το στόμα του «μείζονος εν γεννητοίς γυναικών» (Λουκ. 7,28).

Έτσι, ακολουθώντας τις καλλιτεχνικές του ιδιαιτερότητες, ο Σπυρ. Γαζής μας παρέδωσε στο τέμπλο του Ι. Ν. Ευαγγελιστρίας ένα εικαστικό σύνολο αφιερωμένο σε γυναίκες των Ευαγγελίων, πρότυπα προς μίμηση ή προς αποφυγήν. Πρόκειται για μια εικονογραφική σύνθεση πρωτότυπη, για μια σύλληψη πρωτοποριακή για την εποχή του και τα ήθη της.

Βιβλιογραφία:
-Π.Γ. Ροντογιάννης, Η Χριστιανική Τέχνη στη Λευκάδα, Επετηρίς Εταιρίας Λευκαδικών Μελετών, 3 (1973), Αθήνα 1974
-Γεράσιμος Ζαμπέλης, πρωτοπρεσβ., Οι Ιεροί Ναοί Εισοδίων και Ευαγγελιστρίας Λευκάδος, Λευκάδα 1991
-Π. Γ. Ροντογιάννης, Η Εκπαίδευση στη Λευκάδα, Αθήνα 1994
-Γεράσιμος Ζαμπέλης, πρωτοπρεσβ., Ενορία Ευαγγελιστρίας Λευκάδος, εκδ. Ενοριακού Πνευματικού Κέντρου Ι. Ν. Ευαγγελιστρίας Λευκάδος, Λευκάδα 2007

Η Εργασία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: «Ενοριακός Λόγος» το 2009 στο τεύχος 95
* Αρχιμανδρίτης  Ιωαννίκιος Ζαμπέλης