Η Βρύση μας η Αχύρενα

Ενός, περίπου, χιλιόμετρου απόσταση από την πλατεία μας (Πλατεία Φωτεινού στα Λαζαράτα), του δρόμου που πάει προς Αλέξανδρο. είναι η βρύση μας η Αχύρενα (ίσως την είπανε έτσι γιατί κάποτε το Καλοκαίρι στερεύει και δεν κρατάει νερό, ούτε… άχυρα!).

Βρίσκεται στ’ αριστερά του δρόμου, στο βάθος της πρώτης μεγάλης βόλτας. Ακριβώς απέναντί της -ο δρόμος χωρίζει- είναι ο γέρο πλάτανος, τριακοσίων χρόνων, ποιος να το ξέρει; Σακατεμένος απ’ τα χρόνια και τ’ αστροπελέκια, στέκει εκεί, ίδιο στοιχειό της βρύσης μας.

Κούφια η ρίζα του κι έγινε με τον καιρό μια μεγάλη κουφάλα σαν πορτόνι, που θα μπορούσε να περάσει αμάξι, αν κι από την άλλη τη μεριά ήτανε ίσωμα• όμως αυτό είναι αδύνατο γιατί σύρριζα με τον πλάτανο είναι μια λιθιά ψηλή ως δύο μέτρα….

Πόσες φορές πιτσιρικάδες δεν τρυπώσαμε εδώ μέσα σ’ αυτήν την κουφάλα, άλλοτε παίζοντας κι άλλοτε για να γλυτώσουμε τις άγριες χειμωνιάτικες βροχές, τους αγέρηδες, τα χαλάζια… Κάποτε και τις ξαφνικές ανοιξιάτικες μπόρες.

Και τι ανατριχίλα που νοιώθαμε καθώς κοιτάζοντας απάνω βλέπαμε τις πελώριες κατάμαυρες κουφάλες της σάπιας ρίζας, που συνεχιζόντανε το ίδιο μεγάλες και κατάμαυρες στο εσωτερικό των πελώριων κλώνων του, γιατί, βλέπεις, εδώ μέσα η παιδιάστικη φαντασία μας σ’ αυτές τις κουφάλες ήθελε να πιστεύει πως είχανε τη φωλιά τους όλα τα στοιχειά και τα φαντάσματα κι εδώ μέσα κατοικούσε ο Δράκος που φύλαγε τη βρύση μας.

Φύλαγε τη βρύση μας. Ναι! Κι ας λέγανε χαιρέκακα, τάχα για πλάκα, κάποιοι χωριανοί μας:
– Τι να τον κάνει τον δράκο η Αχύρενα αφού έχει το Σπυραντώνη συνορίτη!
Κι αυτό γιατί ο Σπυραντώνης ήτανε παράξενος.

Με ερτές πελεκητές ήτανε η βρύση μας χτισμένη (πριν την ασχημίσουμε με τα τσιμέντα). Λένε πως την χτίσανε σι Τούρκοι που φυτέψανε και τον πλάτανο. Παλαιότερα (πριν από την ανακατασκευή της), στην πρόσοψή της στη μεσιανή έρτα, στην πρώτη σειρά στην κορυφή, ήταν χαραγμένα μέσα σε κύκλο: «Ι.Λ. 1910». Ήτανε τα αρχικά του μαστρο-Γιάννη Λάζαρη-Μπάγια, που πελέκησε τις έρτες και τον κορίτο, καθώς κι η χρονολογία της ανακατασκευής οπότε έγινε μάλιστα και η μετατόπισή της δύο μέτρα προς τον όχθο, τον όχθο με τ’ απομεινάρια κάποιου κυκλώπειου τείχους που σήμερα είναι θαμμένα μέσα στ’ αγριοπούρναρα που θρασέψανε πια — η παλιά η βρύση ήτανε σύρριζα στο δρόμο.

Δυο κανάλια είχε η βρύση μας, ένα για να γεμίζουν τις βαρέλες και τις τσετσερέδες οι γυναίκες και το άλλο έτρεχε μες τον κορίτο για να πλένουν τα ρούχα και τα πόδια τους και να ποτίζονται τα ζώα. Μετά το Δεντρολίβανο, που ήτανε τότε το κέντρο του χωριού, μετά τις Εκκλησιές στις γιορτές και τις Κυριακές, και μετά τα μαγαζιά, η βρύση μας ήταν το πιο πολυσύχναστο μέρος του χωριού μας.

Εδώ ερχόντανε σι χωριανές μας δυο και τρεις φορές τη μέρα, ακόμη και τις Κυριακές, με τις τσετσερέδες και τις βαρέλες στο κεφάλι ή και φορτωμένες στα ζώα για νερό κι άλλοτε να πλύνουν τα ρούχα τους και κάποτε μόνον για να πλύνουν τα λάχανά τους.

Συχνά, βέβαια, όλα αυτά ήτανε προσχήματα για να έρθουν μόνον για ξούλτο, γιατί εδώ μαθευόντανε και σχολιαζόντανε όλα τα νέα της μικρής μας κοινωνίας (καμιά φορά και τα… παλιά).

Εδώ μπορούσε σ κάθε νέος να δει τη διαλεχτή της καρδιάς του, αλλά κι οι κοπελιές να δούνε κι αυτές τους νέους που πηγαίνανε πότε για νερό και πότε -πιο συχνά- για να ποτίσουν τα ζώα τους.

Κι είχανε πολλά να λένε και να γελάνε, εκτός από τους μόρτες που πηγαίνανε να χαζέψουν σαν πλένανε τα πόδια τους ή σαν το πάθημα του μπάρμπα-Αντρία, που κόντεψε να πνιγεί ο άνθρωπος, αφού χαζεύοντας στον κορίτο έπεσε μέσα στα βουρκονέρια και χώθηκε ως τα γόνατα.

Από δω βγαίνανε και κάποιες άλλες ιστορίες και μυστικά από τουςπονηρούς που κρυβόντανε στις κουφάλες του πλάτανου κι ακουρμενόντανε τι λέγανε μεταξύ τους σι γυναίκες σαν ξέμεναν δυο-τρεις…

Απόσπασμα από το ομώνυμο κείμενο του Φίλιππου Π. Λαζάρη. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο: «Μια φορά κι έναν καιρό». Εκδόσεις Δήμος Σφακιωτών, 2010.