Θεόδωρος Στάμος: ένας «οξύθυμος» της μεγάλης τέχνης στη Λευκάδα

Βιολέττα Σάντα • 2 Αυγούστου 2017

Η έκθεση έργων του Θεόδωρου Στάμου στην ομώνυμη αίθουσα Τέχνης του Πνευματικού Κέντρου στο Μαρκά, αποτελεί όχι μόνο την σημαντικότερη εκδήλωση της χρονιάς αλλά και όλων των τελευταίων χρόνων.

Φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου Ελληνοαμερικανού, Λευκαδίτη στην καταγωγή, ζωγράφου Θεόδωρου Στάμου και οι γιορτές Λόγου και Τέχνης είναι αφιερωμένες στον ίδιο.

Την Δευτέρα το απόγευμα έγιναν τα εγκαίνια και άνοιξε για το κοινό έκθεση με οκτώ έργα του μεγάλου ζωγράφου τα οποία παραχώρησε ο συλλέκτης έργων Τέχνης, Ζαχαρίας Πορταλάκης.

Η αίθουσα Τέχνης «ντύθηκε» στα κόκκινα. Οκτώ πρωτότυπα έργα από τη σειρά «Ατέρμονα Πεδία» που ο καλλιτέχνης δημιούργησε στο τελευταίο στάδιο της ζωής του (1986-1994) δεν μπορούν να αφήσουν ασυγκίνητο τον επισκέπτη. Εκτίθεται μάλιστα και το τελευταίο -ημιτελές- έργο του ζωγράφου (1995).

Τα έργα είναι: Σειρά Ιερουσαλήμ (1991), σειρά Ιερουσαλήμ. Η άκρη της Φλεγόμενης Βάτου (1986). Τα υπόλοιπα έξι είναι από τη σειρά Λευκάδα τα έτη 1992, 1993, 1995.

Όπως αναφέρει ο συλλέκτης Ζαχαρίας Πορταλάκης:

«Ήταν μια αποκάλυψη όταν, το 1989, τον επισκέφθηκα στο εργαστήριό του στη Λευκάδα. Κόκκινα, μόνο κόκκινα, ακόμα και η φόρμα που φορούσε. Στην απορία μου, το θαυμασμό μου και την ερώτησή μου για το τι συμβολίζει η καινούρια του δουλειά, πήρα μια μονολεκτική απάντηση: «Αίμα». Εννοώντας αίμα ζωής και όχι θανάτου. Ήταν η δύναμη της ψυχής του να ζήσει και να δημιουργήσει μια καινούργια σειρά εξίσου σημαντική με τις προηγούμενες. Κεντρική θέση στους τελευταίους πίνακες της ζωής του έχουν τα χρώματα κόκκινο και μαύρο, που τα συνδέει συνειρμικά με τα συναισθήματα, τα συμβολικά γεγονότα, τους τόπους, τα νοήματα και πάνω απ’ όλα με τη φύση και τη ζωή του.

Ο Θεόδωρος Στάμος με τον Ζαχαρία Πορταλάκη στο εργαστήριό του καλλιτέχνη στη Λευκάδα, 1993.

»Το 1988, ο Στάμος σε ηλικία εξήντα πέντε ετών, είναι φορτωμένος με τη δεξαμενή των αποθεμάτων του, αχόρταγος αναγνώστης, με προτιμήσεις που καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα περιεχομένων, στα οποία συμπεριλαμβάνεται ο μυστικισμός, η φιλοσοφία, η ιστορία, οι βιογραφίες, το μυθιστόρημα και η ποίηση.

»Τα έργα αυτά συμβολίζουν τις επιλογές του και συνυπάρχουν με την αγωνία του για τη ζωή, την πόλη του με το θάνατο αμέσως μετά τον κλονισμό της υγείας του.

»Οι φυσιογνωμίες των πινάκων του αλλάζουν και εξελίσσονται, καθώς το πνεύμα φτάνει πιο βαθιά. Είναι διασταυρωμένοι με τους συνειρμούς μιας ολόκληρης ζωής, ζωντανοί με το πήγαιν’ έλα του εαυτού του, που αγωνίζεται συνεχώς μετά από ένα άγγιγμα θανάτου, που αποτέλεσε την άμεση πηγή έμπνευσής του για τους καινούργιους πίνακες. Τα έργα αυτής της περιόδου λάμπουν με μια φωτεινότητα που έρχεται από μέσα.

»Αρχικά σε γοητεύουν με ένα χρώμα, μια υφή, μια εικόνα, τα ίχνη ενός ταξιδιού. Σε συναντούν χωρίς τρόπους. Σου ζητούν να τα πλησιάσεις διαισθητικά, όχι να τα προσδιορίσεις αλλά να βυθιστείς, να συλλογιστείς, και να συμμετέχεις…»

Ο αντιπρόεδρος του πνευματικού Κέντρου Σπύρος Αρβανίτης στην ομιλία του, στη διάρκεια των εγκαινίων, μεταξύ άλλων κατέθεσε μνήμες και βιώματα από την ζωή του Θεόδωρου Στάμου στη Λευκάδα.

«Το Π.Κ του Δήμου Λευκάδας αποφάσισε να αφιερώσει τις φετινές Γιορτές Λόγου & Τέχνης, στον διάσημο αυτόν δημιουργό των τελών του περασμένου αιώνα, το σύντομο χρονικά πέρασμα του οποίου από την Λευκάδα άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της τέχνης του και σημάδεψε, για την ακρίβεια επαναπροσδιόρισε τις τάσεις πολλών από τους ντόπιους εικαστικούς καλλιτέχνες, έτσι όπως ένας δυνατός μαγνήτης στοιχίζει τα ρινίσματα μετάλλου γύρω από του πόλους του.

»Ποιός δεν θυμάται τη χαρακτηριστική του παρουσία, με το μεγάλο μουστάκι, την κάπως αλέγκρα ένδυσή του, το χωριάτικο σακκούλι στον ώμο, τις μετακινήσεις του στην πόλη συνοδευόμενος από τον αχώριστο εξαδελφό του Θεοδόση Σταματέλο, πάνω στο τρίκυκλο zudapp του τελευταίου.

»Τυχεροί όσοι θαύμασαν -και ήμουν ένας από αυτούς- την καταπληκτική έκθεση των μεγάλων σε μέγεθος έργων του: «Λευκάδα» και «Ατέρμονα πεδία», που έγινε στην αίθουσα «ΧΑΡΑ» στην οδό Μητροπόλεως, που άφησε εποχή και οι συζητήσεις έδιναν και έπαιρναν.

»Ας θυμηθούμε όμως και τις θεματικές εκθέσεις σε αυτόν εδώ το χώρο, «Το κόκκινο και το μαύρο» ή τη «Μια λέξη» στα μέσα της δεκαετίας του 80, όπου αυτός με την οιονεί άτυπη σχολή των ντόπιων καλλιτεχνών περί αυτόν (Γλένης, Θεριανός, Μαλακάσης, Πανάγος, Σίδερης, Σταματέλος) παρήγαγε εξαιρετικά έργα, που κέντρισαν το ενδιαφέρον του κοινού της ωραίας εκείνης εποχής και τελικά σε πολλούς από αυτούς, άφησαν τα σημάδια τους στις κατοπινές τους δημιουργίες.

»Είχα την τύχη να είμαι παρών σε μια συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου όπου είχε κληθεί ο τιμώμενος να παραλάβει από τον τότε Δήμαρχο την τιμητική πλακέτα της ανακήρυξής του σε επίτιμο δημότη Λευκάδας. Ήρθε ο Στάμος συνοδευόμενος με τον εξάδελφό του τον Θεοδόση, δεν δέχτηκε προσφωνήσεις, όλα έγιναν τόσο απλά και τόσο γρήγορα, παρέλαβε την πλακέτα, την έβαλε στο χωριάτικο σακούλι, ευχαρίστησε, έφυγε. Δεν του άρεσαν οι φανφάρες. Χαρακτήρας απλός και ντόμπρος μα και snob. Εκρηκτικός και ανήσυχος. Λαϊκός μα και απρόσιτος…»

Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι τις 10 Αυγούστου.