Μια φωτογραφική διαδρομή στο Πέραμα της Λευκάδας

Σε τούτο δω το κάστρο, μες στην μπούκα, ίσα μπροστά στα στήθια του, ξανοίγει τ’ αυλάκι – μια μικροφλεβάτη θαλασσονεριά, που χωρίζει τη Λευκάδα απ’ τη [Λευκάδα]. Μια φλέβα με θαλασσινό νερό, κοντόθωρη, στενασόκακη – μια στάλα θαλασσοπέραμα. Απ’ τη μια άκρη ίσαμε την άλληνε δυο απλωσιές τόπος, δυο απλωσιές, μα το θεό!

Εξέλιξη του περάματος μέσα στο χρόνο

Φωτογραφία Wilhelm Dorpfeld  του 1900: Εικονίζεται ο δίαυλος και στη θέση του περάματος μια βάρκα.

Όπως αναφέρει ο ιστορικός Πάνος Ροντογιάννης:

«Το πέρασμα από τη Λευκάδα στη Στερεά (Ακαρνανία) γινόταν με το «Πέραμα» ή «Περαταριά». Αφ’ ότου, κατά το 1846-47  οι Άγγλοι άνοιξαν δυτικά του κάστρου της Αγία Μαύρας μια διώρυγα, όσο στενή κι αν ήταν αυτή (10 μέτρα κατά μια μαρτυρία) και σύνδεσαν την πόλη της Λευκάδος με τον εξωτερικό λιμένα, που οι ίδιοι είχαν κατασκευάσει το 1843, ΒΔ. του κάστρου, και με την ανοιχτή θάλασσα προς αυτό το μέρος, χρειάστηκε κάποια γέφυρα, οπωσδήποτε κινητή, για να συνδέη τη δυτική με την ανατολική πλευρά αυτής της διώρυγος, και τη Λευκάδα με το Κάστρο της Αγίας Μαύρας και με τη Στερεά, αλλά και να επιτρέπη το πέρασμα των πλοίων από τη διώρυγα.

Πώς ακριβώς ήταν η πρώτη κινητή γέφυρα και πώς λειτουργούσε, δεν έχω καμμιά πληροφορία. Θα πρέπη όμως να ήταν κάτι πολύ πρόχειρο. Ίσως μια κάποια μαούνα που πιθανόν εκινείτο…  Γιατί βέβαια νεωτερισμός πρέπει να ήταν και σαν κάτι καλύτερο και ασφαλέστερο πρέπει να κατασκευάστηκε το πορθμείο, που έφκιασε για τις στρατιωτικές ανάγκες το 1881 ο λοχαγός Πέτρος Λυκούδης, το οποίο «ήτο πλωτή πρόσκαιρος γέφυρα διά καταστρώματος επί βυτίων κινητή ελευθερούσα την διώρυγα προς διάπλουν».

Τον Ιούνιο του 1909 τοποθετείται το πρώτο πορθμείο

Διαβάζουμε σε εφημερίδα της εποχής:

«Ερυμουλκήθη το από μηνών αγορασθέν πορθμείον το οποίο θα χρησιμεύει για την από Λευκάδα προς Άκτιο και τανάπαλιν συγκοινωνία, για την μεταφορά εμπορευμάτων, υποζυγίων κάρων και άλλων φορτίων. Θα εκτελεί χρέη γέφυρας. Έχει μήκος 10 μέτρα και πλάτος 4 1/2 μέτρα. Το κατάστρωμά του θα προσεγγίζει την ακτή για την παραλαβή εμπορευμάτων. Δύναται να φορτώνεται ολόκληρο κάρο με το άλογο. Όταν δε θα φτάνει στην απέναντι ακτή το κάρο συρόμενο από το άλογο θα βγαίνει στην ξηρά και θα συνεχίζει το δρόμο του. Από την μια ακτή στην άλλη θα προσδεθούν σε τροχαλίες δυο σύρματα κάτω από τα οποία θα βρίσκεται το πορθμείο. Από αυτά τα σύρματα θα δένεται το πορθμείο και με μηχανή η οποία βρίσκεται μέσα σε αυτό, θα σύρεται από τα σύρματα στην απέναντι ακτή χωρίς την χρήση κουπιών ή άλλης κινητηρίου δύναμης. Στα πλευρά του φέρει μεγάλες ξύλινες πτέρυγες οι οποίες χρησιμεύουν ως αντισήκωμα στην περίπτωση μεγάλου βάρους. Τέτοια μέσα μεταφοράς χρησιμοποιούνται στα μεγάλα ποτάμια. Το σχέδιό του είναι όμοιο με αυτό που χρησιμοποιείται στον ποταμό Βόλγα στη Ρωσία. Η κυβέρνηση είχε μελετήσει την κατασκευή γέφυρας αλλά λόγω της μεγάλης δαπάνης αποφάσισε να χρησιμοποιήσει προς το παρόν το μέσον αυτό της συγκοινωνίας το οποίο στοιχίζει 12 χιλιάδες δραχμές.»

«Μ’ αυτή τη γέφυρα εξυπηρετήθηκε η συγκοινωνία επί 20 χρόνια, ως την εποχή δηλ. που διαπλατύνθηκε ο δίαυλος ανάμεσα στο 1895 -1903. Από την εποχή αυτή κι έπειτα το πορθμείο ξέρομε πως ήταν ένα αρκετά μεγάλο ορθογώνιο σιδερένιο πλεούμενο, ίσιο από κάτω και με επίπεδο εντελώς κατάστρωμα, που κινούνταν πολύ αργά, κατά μήκος ενός χοντρού συρματόσχοινου, που ήταν δεμένο από τη μια και την άλλη πλευρά της διώρυγος σε δύο παλιά κανόνια του κάστρου μπηγμένα στο κρηπίδωμα. Ένας ή δύο «περατατζήδες» κινούσαν το «Πέραμα» τραβώντας με τα χέρια το τανυσμένο συρματόσχοινο. ‘Ετσι δούλεψε τούτη η πλωτή γέφυρα που είχε το όνομα «Περαταριά» ως το 1950, που τοποθετήθηκε απάνω στην «Περαταριά» ένα βίντσι, που μ’ αυτό ευκολώτερα σι περατατζήδες μάζευαν πια το συρματόσχοινο και κάπως ανετώτερα μετακινούσαν το «Πέραμα».

Η επόμενη χρονολογικά φωτογραφία που έχουμε έχει ημερομηνία 1956 υπάρχει μάλιστα και σε επιχρωματισμένη έκδοση.

«Κείνο τ’ αυλάκι… για καιρούς τόσους, ίσαμε τώρα κοντά, το γεφύρωνε το πέραμα, μια καλαφατισμένη σχεδία από σίδερο και ξύλο, που πήγαινε κι ερχόταν ολημερίς, ολονυχτίς κι ολοχρονίς. Πήγαινε κι ερχόταν, κρεμασμένο από ‘να συρματόσχοινο, δεμένο γερά δώθε κείθε στις όχθες του στενού πορθμού. Πήγαινε κι ερχόταν, κινούμενο από μια τροχαλία που για χρόνους τόσους τηνε γύριζαν μπράτσα ανθρώπινα. Την εγύριζαν την τροχαλία κι εκείνη με γερά γρανάζια αργοκινούσε το πέραμα πέρα δώθε. Μπράτσα γερά θέλανε κείνα τα χοντρά γρανάζια να κινήσουν το πέραμα. Και που να τα βρούνε τα μπράτσα τα γερά τ’ αγανάχτηστα;»

«Ένα – δυο στοιχειά για κάμποσα χρόνια ήτανε που σημάδεψαν το πέραμα, τους περαματάρηδες και ούλο το νησί και τον τόπο. «Η Βέρα και ο Καρότος. Μια γυναίκα κυρά της θάλασσας, μάνα κι αδελφή του περάματος. Κι ο Φίλιππος ο Καρότος. Κι εκειός εκεί, ομόσιτος μιας Βέρας, αϊταριά της, παράμπρατσο της. Μα προπαντός εκείνη, η Βέρα. Μια κοπέλα που για χρόνια κέρδιζε τον επιούσιο σαν επαγγελματίας περαματάρης σ’ αυτό το θαλασσαύλακο του απάνεμου Ιονίου, εκεί που σμίγουν οι ιστορίες με τους θρύλους, οι παραδόσεις με τους μύθους.

Η Βέρα. Φιγούρα που πέρασε στις μνήμες και στη συνείδηση του Λευκαδίτικου λαού, μα κι όλων των διαβατάρηδων σε τούτα δω τα μέρη. Σπαθάτη κοπέλα, χειροδύναμη… Μια γυναίκα να βαστάει στα μπράτσα της την κίνηση, το διάβαιμα ολάκερου του νησιού, χιλιάδων και χιλιάδων επισκεπτών του, ιδιαίτερα τα καλοκαίρια, όταν φούσκωναν τα τουριστικά ρέματα κι ας μην ήταν τότε η Λευκάδα τόσο τουριστική όσο σήμερα.»

Από το 1960 το «Πέραμα», που ήταν τώρα μεγαλύτερο, αλλά ίδιο στο σχέδιο με τα προηγούμενα, έγινε ηλεκτροκίνητο. Δούλευε, όμως όπως και τα προηγούμενα. Γιατί και πάλι εκινείτο με το τράβηγμα μιας αλυσίδας διπλής, που όπως γινόνταν και πρωτύτερα, αφηνόταν χαλαρή στη θάλασσα, όταν ήταν να περάση τη διώρυγα κάποιο πλεούμενο.

Στο τέλος της δεκαετίας του 1960 σύμφωνα με τους δικούς μας υπολογισμούς και πληροφορίες η ξύλινη πλατφόρμα αντικαταστάθηκε από σιδερένια.

Η ανθρωπινή προσπάθεια μειώθηκε κατά πολύ και μάλιστα σε εποχές που τα αυτοκίνητα έκαναν δυναμικά την παρουσία τους καθώς επίσης και οι άνθρωποι άρχισαν να ταξιδεύουν.

Εγκαίνια πορθμείου Λευκάδας 1973

Όπως διαβάζουμε στα Επίκαιρα της εποχής, από όπου και οι εικόνες και το βίντεο που ακολουθεί, στις 07/04/1973 έγιναν τα εγκαίνια του πορθμείου της Λευκάδας.

«Ο Υφυπουργός Εσωτερικών-Περιφερειακός Διοικητής Ηπείρου Πέτρος Κωτσέλης εγκαινιάζει στη Λευκάδα το νέο ηλεκτροκίνητο και από ξηράς συρόμενο πορθμείο που ενώνει τη Λευκάδα με την Αιτωλοακαρνανία.

Περιγραφή

Άποψη ακτής της Λευκάδας και του εγκαινιαζόμενου πορθμείου που ενώνει το νησί με την Αιτωλοακαρνανία. Στον χώρο όπου είναι εγκατεστημένο το ηλεκτροκίνητο και από ξηράς συρόμενο πορθμείο, συγκεντρωμένος κόσμος παρακολουθεί ιερείς που τελούν αγιασμό. Ο Υφυπουργός Εσωτερικών-Περιφερειακός Διοικητής Ηπείρου Πέτρος Κωτσέλης κόβει την κορδέλα των εγκαινίων πλαισιωμένος από τοπικούς εκκλησιαστικούς παράγοντες και άλλους παρισταμένους. Εργαζόμενοι ενώ χειρίζονται τον συρόμενο μηχανισμό του πορθμείου.»

Το βίντεο των εγκαινίων

Όπως θυμούνται οι παλιότεροι πριν την τοποθέτηση της πλωτής γέφυρας το 1986 υπήρξε ένα διάστημα που λειτουργούσαν ταυτόχρονα δυο ίδια με το παραπάνω πορθμεία.

Το πορθμείο που με μεγάλες τυμπανοκρουσίες εγκαινιάστηκε 13 χρόνια πριν, είχε ξεπεραστεί. Το νησί τραβούσε την «ανηφόρα».Οι ουρές των αυτοκινήτων τα καλοκαίρια έφταναν στο κάστρο του Γρίβα.

Η Πλωτή γέφυρα 1986

Τον Μάρτιο του 1985 το νομαρχιακό συμβούλιο Λευκάδας ενέκρινε την κατασκευή της, με προϋπολογισμό 100.000.000 δραχμές (σε τιμές της εποχής εκείνης). Η μελέτη / σχεδιασμός της έγινε από Έλληνες τεχνικούς και έγινε προσπάθεια να μην αλλοιώσει το περιβάλλον (βενετσιάνικο κάστρο κ.λπ.). Η κατασκευή της ανατέθηκε στην ελληνική εταιρία “Ναυπηγεία Ελευσίνας” και ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1986. Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε στον δίαυλο της Λευκάδας όπου και τοποθετήθηκε, στη θέση “Κάστρο” της Λευκάδας. Στις 4 Οκτωβρίου 1986, παραδόθηκε στην κυκλοφορία.

Η γέφυρα έχει μήκος 70 μ., διαθέτει οδόστρωμα πλάτους 9 μ., πεζόδρομους πλάτους 1,4 μ. σε κάθε πλευρά, συνολικό πλάτος 11,8 μ., μπορεί να δεχτεί βάρος οχημάτων μέχρι 60 τόνους. Από τα 70 μ. του μήκους της, τα 50 μ. αποτελούν το μεσαίο τμήμα της, ενώ οι δύο καταπέλτες έχουν μήκος 10 μ. ο καθένας. Το όλο έργο κόστισε τελικά 180.000.000 δραχμές (σε τιμές της εποχής εκείνης) μαζί με τα απαραίτητα λιμενικά έργα που εκτελέστηκαν στην περιοχή. Για τη διέλευση μεγάλων πλοίων η γέφυρα περιστρέφεται (χάρη στο ειδικό προωστήριο σύστημα που διαθέτει), ενώ για τη διέλευση μικρών πλοίων σηκώνονται οι δύο καταπέλτες (με υδραυλικό μηχανισμό), οι οποίοι απέχουν 2 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Αυτό επιτρέπει σε πολύ μικρά σκάφη (με μέγιστα έξαλα τα 2 μ.) να διέρχονται χωρίς καμία διαδικασία. Στο μέσο της γέφυρας υπάρχει καμπίνα ελέγχου με κονσόλα, όπου ελέγχονται όλα τα συστήματα της γέφυρας. Οι εντολές για την ενεργοποίηση των μηχανισμών δίνονται με τηλεχειρισμό. Με την κατασκευή της πλωτής γέφυρας κατέστη δυνατό να διέρχεται δεκαπλάσιος αριθμός οχημάτων (600 ανά ώρα) σε σχέση με το παλαιότερο σύστημα (60 ανά ώρα).

Παρακολουθείστε στο βίντεο που ακολουθεί τη λειτουργία και μια περιστροφή της πλωτής γέφυρας.

Την πρώτη χρονιά που λειτούργησε η γέφυρα, συνέχιζε και το Πορθμείο τα δρομολόγια του, μεταφέροντας μεγάλα φορτηγά και λεωφορεία. Σύντομα όμως επιτράπηκε η διέλευση από τη γέφυρα σε κάθε τροχοφόρο, οπότε το Πορθμείο παροπλίστηκε.

Για όσους αναρωτιούνται τι απόγινε, τους πληροφορούμε πως παραμένει στη θέση του, αφού μετακινήθηκε απέναντι κάποιες φορές για διάφορες εργασίες. Παραμένει στην αχρηστία, αχρησιμοποίητο να σκουριάζει, λες και δεν είχε ούτε οικονομική ούτε συναισθηματική αξία για το νησί.

Η πλωτή γέφυρα συμπληρώνει 33 χρόνια συνεχούς λειτουργίας, πλην των μικρών διαστημάτων που λείπει για τις τακτικές επισκευές της. Στα χρόνια που μεσολάβησαν το νησί μας έγινε αγνώριστο, αχόρταγο και ανικανοποίητο…