HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΟι φάσεις της σελήνης στη λαϊκή παράδοση της Λευκάδας

Οι φάσεις της σελήνης στη λαϊκή παράδοση της Λευκάδας

Υπάρχουν αρκετές προλήψεις για τις φάσεις της σελήνης. Μερικές από αυτές είναι οι παρακάτω:

Γιόμιση: η περίοδος από τη νέα σελήνη έως την πανσέληνο
Λιόκριση: πανσέληνος
Χάση: η περίοδος μεταξύ της πανσέληνου και του νέου φεγγαριού

Για τη Γιόμιση:

Στη νέα σελήνη (νιοφεγγιά) δεν κάνει να κόβουμε ξύλα για εργασίες π.χ οικοδομές, γιατί φοινικώνουν, αλευρώνουν. Πρέπει να τα κόβουμε μετά την πανσέληνο.

Όταν, όμως, πρόκειται να καθαρίσουμε τα δέντρα προτιμούμε τη γιόμιση για να καρπίσουν τα δέντρα. Το ίδιο συμβαίνει και στο κέντρωμα. Για το κέντρωμα π.χ. της αχλαδιάς, λένε ότι, όσων ημερών είναι το φεγγάρι κατά την ημέρα του κεντρώματος, τόσα χρόνια θα κάνει να καρπίσει το νέο δέντρο.
Στη γιόμιση κλαδεύουν και τα αμπέλια για να γιομίσουν σταφύλια. Επίσης, φυτεύουν τα σκόρδα.

Εάν μια γυναίκα γεννήσει από τη νέα σελήνη έως την πανσέληνο, λένε πως όσα παιδιά γεννήσει από εκεί και πέρα θα είναι το ίδιο φύλο. Γι΄αυτό, αν κάνουν αγόρι, αυτό το διάστημα, παίρνουν την ευχή στις 40 ημέρες; Αν κάνουν κορίτσι, παίρνουν ευχή στη χάση του φεγγαριού για να μην κάνουν άλλες κοπέλες.

Για τη Λιόκριση:

Όταν έχει πανσέληνο δεν κάνει να βγει κανείς έξω τη νύχτα και να κοιτάει το φεγγάρι –ιδίως όταν ξύνεται γιατί βγάνει λιόκριση- χρυσή. Σε αυτήν την περίπτωση τη γιατρειά την δίνουν οι κουρείς της Χώρας, που «την έκοβαν» με ψαλίδι κάτω από τη γλώσσα. Εκεί παρουσιαζόταν η εστία της ασθένειας σαν κόκκος φακής.

Γιατροσόφι για τη λιόκριση «Περί ικτούρας ήγουν κιτρινάδας, επάρε αψίνθιον και βράσε την με το νερό είς τρίτον και ας πίνει ημέρες 15 κάθε πορνό νηστικός από ένα ποτήρι και υγιαίνει». Υπάρχει και σχετικό ξόρκι για τη λιόκριση (απόσπασμα): «Άγιγοι Ανάργυροι και θαυματουργοί, πρώτοι γιατροί του κόσμου, δωρεάν ελάβετε, δωρεάν δότε ημίς. Κυρία Θεοτόκος και Δέσποινα των απάντων, απάντησε τον Έκτορα και δεν τον εχαιρέτησε, μόνον έστεκε και του έλεγε: Πού πας Νέκτορα, Δίκτορα, κόκκινε, κίτρινε, αδελφέ του Χάροντος και συκύριγε του θανάτου;» Ο δε απεκρίθη «Η γη με είδε και έφριξε…..» […] να πας εις όρη, σε βουνά σε τρία χαμουλαγκάδια….»

Επίσης τις φάσεις τις σελήνης τις χρησιμοποιούσαν σε διάφορες μαγγανείες.

(πηγή:Κοντομίχης Πανταζής, Λεξικό Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος,2001)

Πηγή

Προηγουμενο αρθρο
ΕΛΜ: παρουσίαση του βιβλίου «Απομνημονεύματα» του Πέτρου Στεφανίτση στο Μεσολόγγι
Επομενο αρθρο
Κοπή βασιλόπιτας της Επτανησιακής Συνομοσπονδίας

1 Σχόλιο

  1. ΦΑΙΔΡΑ
    13 Αυγούστου 2022 at 10:20 — Απάντηση

    Xαρά σ’εκειόν που έμαθε τ’αστέρια να ρωτάει
    με το φεγγάρι να μιλεί, τα γνέφη να νογάει.
    Ο καιρός, ο κύκλος του χρόνου, αποτελεί τα μεγαλύτερα και πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του λαϊκού πολιτισμού στην προδρομική μορφή της επιστημονικής γνώσης γύρω από την κοσμογονία και τα φυσικά φαινόμενα
    Με δεδομένο στη λαϊκή αντίληψη ότι τα ουράνια σώματα, όπως ο ήλιος, η σελήνη, τα άστρα, οι γαλαξίες επιδρούν στις ανθρώπινες δραστηριότητες, ανεξάρτητα από θρησκευτικές θεωρίες, ο άνθρωπος παρακολουθεί τις τακτικές και άτακτες κινήσεις τους και προσδιορίζει, προβλέπει, «μαντεύει» τι θα συμβεί στο φυσικό περιβάλλον και στον ίδιο. Η μετεωρολογία και η αστρολογία έχει συνδεθεί με την μαντική και τη μαγεία, ωστόσο οι παρατηρήσεις οδηγούν προς μια εμπειρική γνώση των φαινομένων, με βάση την οποία πορεύονταν οι γεωργικοί, ποιμενικοί και ναυτικοί πληθυσμοί, χωρίς τη χρήση μηχανικών μέσων για χιλιετίες.
    Το φεγγάρι, λοιπόν, λαμπρό ή μαγικό, χάρτινο, αργυρό είλκυε πάντα την προσοχή των κατοίκων της γης. Γιατί μπορεί ο ήλιος να είναι ο πανεπόπτης (πανόπτης) του ηλιακού μας συστήματος και η πηγή της ζωής στη γη, η σελήνη επηρεάζει τις ισορροπίες στην επιβίωση των όντων στο ζωικό και φυτικό βασίλειο..
    Οι κάτοικοι της αγροτικής, περιφέρειας, εκτεθειμένοι στις ποικίλες δυσκολίες απέναντι στη φύση και το περιβάλλον, προσπαθούσαν να συνομιλούν κυρίως με την «κακιά ώρα», όπως έλεγαν, και τόσα άλλα τρομερά και συνάμα γοητευτικά μυθικά όντα, που κατοικούσαν στην πραγματικότητα του καθημερινού προσωπικού και κοινωνικού βίου τους.
    Η προχριστιανική, παραδοσιακή πίστη είναι λοιπόν ζωντανή, ακόμα και μέσα στη χριστιανική λατρεία και παράδοση, υπό όρους και με τον τρόπο της. Παρ’ όλ’ αυτά, αν και οι νεότεροι κυρίως συνηθίζουν να λένε πως οι άνθρωποι δεν πιστεύουν πια σε αυτές τις δοξασίες ή συνήθειες, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει συνήθεια ή δοξασία που να αποδίδεται σε προηγούμενες γενιές και να μην επικυρώνεται από κάποιους από τους νεότερους. Για παράδειγμα, όλοι σχεδόν πιστεύουν ότι τους έχει αγγίξει το κακό μάτι, φορούν αντιβασκάνια, επιζητούν ξόρκια και αποτρεπτικές του κακού επωδές.
    Για το φεγγάρι, τη Σελήνη, τώρα πια ξέρουμε πολλά από τα μυστικά του. Ξέρουμε, κι ας μην μπορούμε να δούμε με γυμνό μάτι ότι υπάρχει καρφωμένη πάνω στο σώμα του η ρωσική και η αμερικανική σημαία. Δεν είναι τα σημάδια που φαίνονται πάνω στο γεμάτο φεγγάρι οι μελανιές από τον ζηλότυπο ήλιο, ούτε το αίμα του Άβελ. Περιορίζεται ολοένα η φαντασία μας μπροστά στα επενδυτικά σχέδια του ανθρώπου. Μπορεί κάποτε να ταξιδεύουν προς τα εκεί οι άνθρωποι. Ως τότε εμείς θα βλέπουμε τη Σελήνη με ρομαντισμό, επιφύλαξη, μελαγχολία και καμιά φορά φόβο.
    Άραγε, «θα επιζήσει το φεγγάρι της Σαπφούς, από το φεγγάρι του Αρμστρονγκ», όπως γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στον Μικρό Ναυτίλο;
    Πάντως, στο σχετικά πρόσφατο βιβλίο του Patrick Cronin «Greek popular Meteorology from Antiquity to the Present» αξιοποιούνται οι σημαντικές ελληνικές πηγές για την μετεωρολογία από την αρχαιότητα, ως τη σύγχρονη εποχή και την προφορική παράδοση, όπως αυτή έχει καταγραφεί και συγκεντρωθεί και στα Αρχεία του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας και του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών, αλλά και από επιτόπια έρευνα του συγγραφέα-ερευνητή.

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.