Ο Λευκαδιτικος Γαμος – Τα καρφώματα και τα κρεβάτια

Την Πέμπτη γιομίζουν τα στρώματα, τα προσκέφαλα και τις προσκεφαλάδες. Για το σκοπό αυτό καλούν στο σπίτι της νύφης μια γυναίκα επιτήδεια στο ράψιμο, που δεν είναι και εύκολη δουλειά, ιδίως για τα στρώματα. Την ίδια ώρα καταφθάνουν εκεί και πολλές γυναίκες συγγένισσες της νύφης και του γαμπρού. Αρχή για το γιόμισμα κάνουν 2-3 σερνικά παιδιά, αμφιθαλή πάντα, γειτονόπουλα ή συγγενικά, που σωστά ορμηνευμένα, παίρνουν λίγα μαλλιά και τα ρίχνουν συμβολικά μέσα στο στρώμα ή τα στρώματα, αν είναι δύο, μα ποτέ δε βάνουν κορίτσια ν’ αρχίσουν το γιόμισμα, γιατί τότε το νιόφωτο θα κάνει «όλο κοπέλες». Ύστερα οι γυναίκες γιομίζουν τα στρώματα, τα μαξιλάρια και τις προσκεφαλάδες. Όταν γιομίσουν καλά τα στρώματα, τότε η μάνα παίρνει βελόνι και κλωστή και κάνει την αρχή του ραψίματος, το οποίο συνεχίζει η γυναίκα που ήρθε γι’ αυτό το σκοπό.

Η προετοιμασία και η τακτοποίηση των προικιών συνεχίζεται και τελειώνει την άλλη μέρα Παρασκευή, που θεωρείται σαν ημέρα που καρφώνουν τα προικιά, Οι καλεσμένοι τώρα είναι κατά κανόνα γυναίκες. Άντρες δεν πολυπηγαίνουν. Το σπίτι γιομίζει από γυναίκες και κυρίως παιδιά (απ’ όλο το χωριό), που βρίσκουν πολύ διασκεδαστική την τελετή των καρφωμάτων.

Όταν μαζευτεί το συμπεθεριακό, ρίχνουν στη μέση του σπιτιού ένα μεγάλο ρούχο, ντρεμίδι, καρπέτα, απλάδι, μαντανία κ.λπ. Ενώ δίπλα έχουν συγκεντρωμένο όλο το ρουχισμό της προίκας. Μαζεύονται όλοι κυκλικά γύρω από το στρωμένο υφαντό και γιομάτοι συγκίνηση, αλλά και περιέργεια, αναμένουν την καταμέτρησή. Ο γαμπρός τότε βγάζει από την τσέπη του το ληγατοχάρτι και διαβάζει ένα-ένα τα καταγραμμένα σ’ αυτό προικώα.

Πρόκειται για μια τελετουργική επαλήθευση της γονικής υπόσχεσης, που βέβαια κρύβει έναν ανεπίτρεπτο και ωμό, θα λέγαμε, υπολογισμό. Εντούτοις η εθιμική καθιέρωσή του θεωρείται αναπόσπαστο μέρος της τελετής των καρφωμάτων και το πράγμα δεν είναι «προς κακοφανισμόν κανενός». Αντίθετα μάλιστα, η παράλειψή του από ορισμένους «καλούς» γαμπρούς δημιουργούσε εντύπωση και σχολιαζόταν δυσάρεστα για τη νύφη. Κι ενώ, λοιπόν, ο γαμπρός στέκεται με το χαρτί στο χέρι, μια γυναίκα της νύφης παρουσιάζει ένα-ένα τα λιανά και τα χοντρά ρούχα, ονοματίζοντας το καθένα και μετρώντας τα συγχρόνως κατά τη γνωστή μέθοδο της αριθμητικής των δακτύλων.

Με το πρώτο ρούχο που θα πέσει, οι ευχές έρχονται από όλους κι από παντού: «Καλορίζικα και καλοφούρτουνα να ‘ναι». Τελικά ο γαμπρός βεβαιώνει γελώντας πως «δεν τον γελάσανε» και αρχίζουν τα κεράσματα. Εννοείται πως κατά την ώρα της αποθέσεως των προικιών στο στρωσίδι, δε λείπει από τους καλεσμένους και το σχετικό «ξετίμωμα». Δηλ. αν είναι ή όχι καλά τα προικιά, πρώτης ποιότητας ή κατίβα, ψιλοϋφασμένα ή κροκιδίσια, κεντημένα ή σκέτα, λίγα ή πολλά κ.λ.π. Κι αυτό θα αποτελέσει αργότερα θέμα κουτσομπολιού στις γειτονιές. Εντούτοις, σα να το διαισθάνονται και το περιμένουν όλοι αυτό το «ξετίμωμα», το αποδέχονται φιλοσοφημένα λέγοντας τη γνωστή παροιμία: «Μοίρα να ‘χουν τα προικιά κι ας είν’ κι από κροκίδια»

Όταν ριχτούν τα ρούχα κάτω, ένας αρσενικός, που να ‘χει μάνα και πατέρα, αρχίζει πρώτος να καρφώνει τα ρούχα με κόκκινη κλωστή και κατόπιν συνεχίζουν το κάρφωμα οι γυναίκες, στις οποίες η νύφη μοίρασε λίγο πριν από ένα βελόνι με κόκκινη κλωστή. Όταν λέμε κάρφωμα εννοούμε τη σήμανση των προικώων με μια κόκκινη βελονιά που μπαίνει σαν σημάδι, για το καλό, σε κάθε ρούχο, αλλά και με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην ξεδιπλώνεται.

Γιατί το κάρφωμα δεν έχει βέβαια την έννοια του ραψίματος. Είναι πιο πολύ συμβολικό. Συμβολίζει την ευλογημένη σύζευξη των δύο νέων και το ευχετικό σημάδεμα του νοικοκυριού τους απ’ το συγγενολόι που ρίχνει σ’ αυτό αφειδώλευτα τις ευχές του. Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει ακόμα τη νέα ζωή που αρχίζει με ομορφιά, λεβεντιά και νοικοκυρωσύνη

Η τελετή των καρφωμάτων παίρνει τέλος με το μοίρασμα δώρων από τη νύφη σε όλους τους συμπεθέρους. Τα δώρα είναι απλά και συμβολικά, πιο πολύ, κάλτσες και μαντίλια σ’ όλους και στους πιο στενούς συγγενείς άντρες πουκάμισα.

Κατόπιν αρχίζει η διαδικασία των κρεβατιών. Κρεβάτια λέμε το φόρτωμα και το επιμελημένο στήσιμο των προικιών πάνω στα άλογα, σε σχήμα κρεβατιού και τη μεταφορά τους στο σπίτι του γαμπρού, στο ίδιο ή και σ’ άλλο χωριό. Για το σκοπό αυτό φτάνουν εγκαίρως στην αυλή του σπιτιού δύο άλογα σταλμένα από το γαμπρό. Τώρα πρώτη τους δουλειά είναι να κάμουν τα ρούχα «κόμπους» (μπόγους). Και φκιάνουν συνήθως δύο:

Στον ένα βάνουν τα προσωπικά ρούχα της νύφης: πουκάμισα, φορέματα κ.λπ., και στον άλλον τα σεντόνια, τα μαξιλάρια, τις πετσέτες κ.λπ. Μπόγους ή κόμπους δηλ. κάνουν μόνον τα λιανόσκουτα. Τα χροντρόσκουτα, σκεπάσματα κ.λπ. δεν τα κάνουν μπόγο αλλά τα φορτώνουν πόστες-πόστες, ένα-ένα και διπλωμένα κανονικά. Μέσα σε κάθε κόμπο σκορπάνε ρύζι, μύγδαλα, καρύδια, κουφέτα, για το καλό, αλλά και για ευχάριστο εύρημα απ’ τους σπιτικούς του γαμπρού.

Όταν ετοιμάσουν τους «κόμπους» αρχίζει το φόρτωμα στα καλοταϊσμένα άλογα. Πρώτα φορτώνουν τα στρώματα και τους μπόγους. Στο ένα άλογο βάνουν τα δυο –συνήθως- στρώματα και στο άλλο τους δύο μπόγους. Τα χοντρόσκουτα τα τοποθετούν δεξιά και αριστερά στο κάθε ζώο, ισομερώς, διπλωμένα κανονικά και βαλμένα σε πόστες. Όλα αυτά τα σκεπάζουν με το πιο όμορφο υφαντό τους, που καλύπτει σ’ όλη του την έκταση το φορτίο. Πάνω σ’ αυτό τοποθετούν τα μαξιλάρια, συνήθως τέσσερα, και τα μαξιλαράκια του καναπέ. Πολλές φορές τα λιανά ρούχα, μαξιλάρια, προσκεφαλαδιές κ.λπ. τα πετούν από το παράθυρο στην αυλή για ευκολία, αλλά και για επίδειξη Κατά μήκος και στην κορυφή απλώνουν από μια προσκεφαλάδα. Έτσι δίνεται μορφή κρεβατιού στα απιθωμένα πάνω στ’ άλογα προικιά.

Κι όταν όλα ετοιμαστούν, και προτού ξεκινήσει η πομπή, βγαίνει η μάνα, ραντίζει τα κρεβάτια με νερό, πετάει σκόρπια απάνω ζάχαρη και ρύζι και εύχεται καλορίζικα. Την ευχή την επαναλαμβάνουν όλοι οι συναγμένοι και τότε η μάνα πετάει το πιάτο και το σπάει.

Αλλά τ’ άλογα δεν ξεκινάνε αμέσως περιμένουν να ετοιμαστούν και οι γυναίκες που θα μεταφέρουν, στο κεφάλι τους πάντα, τα έπιπλα και τα χαλκώματα. Και δεν αργούν• σε λίγο να τες κι αυτές παρατεταγμένες στην αυλή. Και καθώς στερνά θα σιγοβαδίζουν μπροστά-μπροστά τα δύο ζώα, πίσω τους θα ακολουθεί μια θαυμάσια πομπή νέων γυναικών, που συμμετέχουν ολόψυχα στη χαρά του ζευγαριού και των δικών του. Τ’ άλογα τα κυβερνούν, ή μάλλον τα σέρνουν, δύο καλοντυμένοι συγγενείς του γαμπρού στους οποίους δίνουν δώρα από το σπίτι της νύφης από ένα κουλούρι, που το κρεμάνε στα ζωνάρια τους.

Στη γραφικότατη αυτή παρέλαση συμμετέχουν 20-30 γυναίκες καλοστολισμένες, με ολόισια κορμοστασιά και λεβέντικη περπατησιά, που κουβαλούν στο κεφάλι τους τα έπιπλα και τα κουζινικά. Τα πρώτα, φυσικά, τα αποσυνδέσουν. Τα έπιπλα που μεταφέρουν ως προικώα είναι τα εξής: Κασέλα, μια ή δύο, κασελοπούλα μία, φορτσέρι ένα, καναπές (σπάνια), καναβέτα μία, αρμάρι ένα μικρό και ένα μεγαλύτερο, και κομός, που είναι το πιο νέο παραδοσιακό έπιπλο. Πάντως, γενικά, υπερέχουν σε εμφάνιση οι κασέλες και οι κομοί.

Στα έπιπλα, τέλος, που μεταφέρονται, συγκαταλέγεται και ο καθρέφτης, ένα κομψό και μικρό έπιπλο, που αποτελείται, ουσιαστικά, από ένα μόνον συρτάρι. Πάνω σ’ αυτό το συρτάτι, ανάμεσα από δύο κομψότατες κολονίτσες, μπαίνει ένας κορνιζαρισμένος καθρέφτης. Τούτο το έπιπλο χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τη νύφη, για να βάνει τα χρυσαφικά της.

Βέβαια, όλες οι νυφάδες δεν έπαιρναν όλα αυτά τα έπιπλα. Ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των γονιών της, ήταν και τα έπιπλα. Αν π.χ. έπαιρνε κασέλα, κανονικά δεν έπαιρνε και κομό. Και το αντίστροφο. Η πλούσια επίπλωση -στα μέτρα της εποχής- ήταν σπάνιο φαινόμενο.

Πίσω από τα έπιπλα βαδίζουν άλλες γυναίκες με τα χαλκώματα, στο κεφάλι τους κι αυτά. Τα συνηθισμένα χαλκώματα που έπαιρναν, είναι: ταψιά μικρά και μεγάλα, τσεντζερέδες, πρώτη και δεύτερη, καζάνια και καζανόπουλα, σουβλιά, πυροστιές, σαγάνια, τηγάνια, νταβάδες, παδέλες ή πινιάτες, καφόμυλοι, χαβάνια (γουδιά), χουλιάρες και χουλιάρια (κουτάλες, κουτάλια), πηρούνια, κακάβια, μπρίκια, μαχαίρια.

Σχετικά με τις γυναίκες της πομπής των κρεβατιών υπάρχει σε πολλά χωριά μια πρόληψη: Δεν επιτρέπεται κατά τη μεταφορά να γυρίσουν πίσω το κεφάλι τους να κοιτάξουν, γιατί θα πεθάνει η νύφη και τα προικιά θα γυρίσουν πίσω στο σπίτι της.

Διαβάστε το Α΄ Μέρος: Ο Λευκαδίτικος Γάμος
Διαβάστε το Β΄ Μέρος: Τα προξενιά και το ληγατοχάρτι
Διαβάστε το Γ΄ Μέρος: Οι Αρραβώνες
Διαβάστε το Δ΄ Μέρος: Το πλύσιμο των μαλλιών
Διαβάστε το Ε΄ Μέρος:  Τα προζύμια

* «Ο Λευκαδίτικος Γάμος»: Πανταζή Κοντομίχη, Εκδόσεις Γρηγόρη. Αθήνα 1999. ISBN: 960-333-209-7