HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΟ χάρακας ή το Κουτσό

Ο χάρακας ή το Κουτσό

Παιχνίδια και… Παιγνίδια

Γράφει ο Νίκος Βαγενάς

Το επί εδάφους παιγνίδι του «χάρακα», απ’ ό,τι είναι γνωστό στο νησί, επαίζετο με δυό-τρεις διαφορετικούς τρόπους. Ως επί το πλείστον επαίζετο από τα κορίτσια, πλην του ενός τρόπου διεξαγωγής του, όπου ήτο δυνατόν να παίξουν μαζί αγόρια και κορίτσια, αλλά ποτέ δεν το έπαιζαν τα αγόρια μεταξύ των. Στο παρόν σημείωμα θα γίνη η περιγραφή εκείνου του τρόπου δια του οποίου επετρέπετο η μεικτή συμμετοχή αγοριών και κοριτσιών. Η συμμετοχή των παιδιών (αγόρια + κορίτσια) δεν συνιστούσε ομαδοποιήσεις αλλά το καθένα, έπαιζε για λογαριασμό του. Το παιγνίδι διεξάγετο ακόμη και από δύο άτομα, η δε συμμετοχή μπορούσε να φθάση έως και τέσσερα ή πέντε άτομα. Κατά βάσι όμως ένας αριθμός άνω των τεσσάρων ατόμων καθΙστούσε την διαδικασία βαρετή ως προς την εναλλαγή των προσώπων κατά σειρά προτεραιότητος.

Το μοναδικό αντικείμενο για την διεξαγωγή του παιγνδιού ήτο η νωστή μας, από άλλα παιγνίδια, «αμάδα» ή κατά την τοπική εκφορά «ομάδα», με τη διαφορά όμως ότι δεν ήτο κοινή, αλλά το κάθε παιδί (αγόρι ή κορίτσι) είχε την δική του. Η αμάδα σ’ αυτήν την περίπτωσι αντιστοιχούσε σ’ ένα κομμάτι κεραμίδι 8 x 8 εκατοστά περίπου, όσο το δυνατόν επιπεδοποιημένο και στρογγυλεμένο στις γωνίες του. Το κεραμίδι ήτο το προτιμότερο παντός άλλου υλικού, επειδή είχε το ιδανικό βάρος, αφού το παιγνίδι απαιτούσε την μετακίνησί του, προς τα εμπρός ή πλάγια, με μικρές έως μέτριες «κοφτές κλωτσιές» επί του εδάφους με την μύτη ή τα πλάγια του παπουτσιού.

παιχνιδια

Το παιγνίδι του χάρακα, απαιτούσε την χάραξι (εξ’ ου και η ονομασία του) επί του εδάφους ένος ορθογωνίου παραλληλογράμμου διαστάσεων 0,80 x 2,20 μέτρα περίπου, διαιρεμένο εγκαρσίως σε τρεις ισομεγέθεις χώρους (Σχέδιο Α). Εάν το παιγνίδι θα εξελίσσετο σε τσιμεντοστρωμένη αυλή ή διάδρομο (κάτι σπάνιο εκείνα τα χρόνια) τότε το σχήμα εχαράζετο (στην τοπική έκφρασι: το «ανάβανε») με κιμωλία, με σπασμένο κεραμίδι ή με ένα κομμάτι από την καρβουνιασμένη άκρη ενός ξύλου, από ’κείνα που άναβε η μάννα στην αυλή για την παρασκευή του φαγητού.

Η σειρά προτεραιότητος, των παικτών, στο παιγνίδι καθωρίζετο δια κλήρου. Όσο για την διεξαγωγή του παιγνιδιού αυτή συνετελείτο σε διάφορα στάδια, όπου και για την καλυτέραν εννόησι της εξελίξεώς της, θα γίνεται η παραπομπή στα αντίστοιχα κατατοπιστικά σχεδιάκια. Συνεπώς οδηγούμαστε στο Α΄ στάδιο, το οποίο υποδιαιρείτο σε τρεις φάσεις.

Το παιγνίδι άρχιζε με το ρίξιμο της αμάδας στο πρώτο τετράγωνο (Α΄ φάσι). Το αγόρι (ή το κορίτσι) εισερχόμενο στο πρώτο τετράγωνο εστηρίζετο στο ένα πόδι κάνονας την έναρξι του «κουτσού» αναπηδητού, το οποίο αναπηδητό δεν συνετελείτο από ένα και μόνο «κουτσό βήμα» αλλά από μικρότερα, υπό την προϋπόθεσι, ότι το πέλμα του ποδιού δεν θα πατούσε σε καμμία εγκαρσία γραμμή.

206

Η έναρξι του «κουτσού» αναπηδητού ήτο δυνατόν να γίνη από οιοδήποτε σημείο του τετραγώνου και το μόνο που ενδιέφερε, ήτο η τήρησις της πορείας δια μέσου των λοιπών τετραγώνων η οποία στο παρόν σχεδιάκι, σημειούται με βελοφόρο εστιγμένη γραμμή. Πραγματοποιώντας, λοιπόν, ο παίκτης την «κουτσή» διαδρομή, έφθανε σχεδόν εν επαφή, στην αμάδα. Αφού εστέκετο για λίγο ισορροπώνας, με μια γρήγορη, συρτή, ώθησι με την μύτη ή το πλάι του παπουτσιού, πετούσε την αμάδα έξω από το τετράγωνο. Εάν κατά την προσπάθεια εξωθήσεως της αμάδας αυτή δεν μετεκινείτο επαρκώς από την θέσι της, τότε ο παίκτης (πάντοτε στο ένα πόδι) είχε το δικαίωμα να επιχειρήση εκ νέου την προσπάθεια, κι’ αυτό όσες φορές απαιτούσε η ολοκλήρωσι της εξωθήσεως. Κατά την περίπτωσι όμως που η αμάδα εφάπτετο επί της γραμμής της εισόδου-εξόδου, τότε ο παίκτης ελογίζετο ως «χαμένος» και παρεχώρει την θέσι του στον επόμενο. Το αυτό ίσχυε εάν η αμάδα ακινητοπιείτο τόσο επάνω στην γραμμή εισόδου-εξόδου όσο και επί των πλαϊνών.

Μετά το επιτυχές πέρας της πρώτης φάσεως, η αμάδα ερρίπτετο στο δεύτερο τετράγωνο και επανελαμβάνετο η ίδια «κουτσή» διαδρομή, όπου φθάνοντας ο παίκτης στο δεύτερο – και κεντρικό – τετράγωνο εξωθούσε την αμάδα του προς το πρώτο τετράγωνο, έτσι όπως σημειούται στη Β΄ φάσι. Κατά παρόμοιο τρόπο με τα προηγούμενα η μετακίνησις της αμάδας προς το πρώτο τετράγωνο ήτο δυνατόν να γίνη με μικρότερα «κουτσά» βήματα ή με μία μόνη εξώθησι. Το αυτό ίσχυε και για την έξοδο της αμάδας, δηλαδή: Ήτο δυνατόν η αμάδα από το δεύτερο τετράγωνο μέχρι και την έξοδο αυτής, να πραγματοποιηθή με δυό εξωθήσεις, μία προς το πρώτο τετράγωνο και μία (απευθείας) προς την έξοδο.

Όμως: επειδή η αμάδα κατά την ρίψι στα τετράγωνα ή κατά τις εξωθήσεις με το παπούτσι ωδηγείτο σε απρόβλεπτα και δύσκολα σημεία των τετραγώνων (όπως για παράδειγμα στη θέσι Χ του μεσαίου τετραγώνου ή στη θέσι Ψ του πρώτου τετραγώνου), οι κανόνες του παιγνιδιού επέτρεπαν αριθμό περισσοτέρων «κουτσών» αναπηδημάτων, ούτως ώστε να επιτευχθή η μετακίνησις των αμάδων, είτε προς το πρώτο τυετράγωνο είτε προς την έξοδο.

Στις υποτιθέμενες θέσεις Χ και Ψ, υπεισέρχετο η δυσκολία της μετακινήσεως της αμάδας καθ’ ότι δεν επετρέπετο το πάτημα των γραμμών με το πέλμα αλλά και φαντάζει αδύνατον η όποια μετακίνησις να επιτευχθή (προς το πρώτο τετράγωνο ή προς τα έξω) με μία και μόνον εξώθησι. Συνεπώς πάτημα της γραμμής ή επαφή της αμάδας με οποιαδήποτε γραμμή, ισούτο με το «κάψιμο» του παίκτη. Επίσης ο παίκτης ελογίζετο ως «χαμένος» ή «καμένος» όταν: α) Όταν με υπερβολική εξώθησι η αμάδα έβγαινε απ’ ευθείας έξω, δίχως την ενδιάμεσο στάσι στο πρώτο τετράγωνο, η οποία στάσι ήτο υποχρεωτική όπως εμφαίνεται στη διακεκομμένη τροχιά στο σχέδιο της Β΄ φάσεως. β) Όταν ο παίκτης στην προσπάθειά του να μετακινήση την αμάδα από τη θέσι Χ και Ψ την έβγαζε από την πλάγια γραμμή και όχι από εκείνη της εισόδου-εξόδου. Το αυτό ίσχυε και εάν η αμάδα από την θέσι του πρώτου τετραγώνου έβγαινε πλαγίως όπως εμφαίνεται δια Φ-Ω.

43

Μετά την Β΄ φάσι, ακολουθούσε η Γ΄ φάσι του αυτού Α΄ σταδίου, με την ρίψι της αμάδας στο τρίτο τετράγωνο. Υπενθυμίζεται ότι η αμάδα από το τρίτο τετράγωνο, έπρεπε να οδηγηθή προς την έξοδο, πραγματοποιώντας ο παίκτης τις υποχρεωτικές ενδιάμεσες στάσεις των λοιπών τετραγώνων. Συνεπώς εάν η αμάδα διέσχιζε ολόκληρο το δεύτερο – και μεσαίο – τετράγωνο και ακινητοποιείτο στο πρώτο, τότε ο παίκτης ελογίζετο, ομοίως «καμμένος». Το αυτό ίσχυε και όταν η αμάδα διέσχιζε… «απνευστί» και τα δυό τετράγωνα, πραγματοποιώντας, απευθείας την έξοδο. Επίσης τόσο το πάτημα των γραμμών όσο και η επαφή των αμάδων σε οποιαδήποτε γραμμή, ελειτουργούσαν ανασταλτικά στην συνέχισι του παιγνιδιού από τον ίδιο παίκτη.

Κλείνοντας το Α΄ στάδιο του παιγνιδιού θα πρέπει να σημειωθή η διευκόλυνσις που παρείχετο στον παίκτη, όταν εκουράζετο από τα συνεχή «κουτσά» αναπηδήματα ή προς την στιγμιαία διατήρησι της ισορροπίας του. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, ήτο δυνατόν το ανασηκωμένο (ή διπλωμένο) πόδι να κατέβη, αλλά να μην ακουμπήσει στο έδαφος, παρά με την μύτη του παπουτσιού, να στηριχθή απάνω στο παπούτσι του ποδιού εκείνου με το οποίο ο παίκτης πραγματοποιούσε τα πηδήματα.

206 001

Το επόμενο Β΄ στάδιο διαιρείτο κι’ αυτό σε τρεις φάσεις, οι οποίες προσωμοίαζαν αρκετά με τις αντίστοιχες του Α΄ σταδίου. Έτσι, ο παίκτης, αφού έρριπτε την αμάδα του στο πρώτο τετράγωνο με «κουτσά» αναπηδήματα την προωθούσε προς το δεύτερο – και μεσαίο – τετράγωνο και εν συνεχεία στο τρίτο. Κατόπιν στρίβοντας (πάντα στο «κουτσό») εξωθούσε την αμάδα τετράγωνο προς τετράγωνο έως ότου την οδηγήσει εκτός.

Η επομένη φάσι του Β΄ σταδίου ήτο η ρίψις της αμάδας στο μεσαίο τετράγωνο. Ακολουθούσε η αυτή διαδκασία με την διαφορά ότι η εκτέλεσις των κουτσών βημάτων άρχιζε, ήδη, από το πρώτο τετράγωνο και όχι από το δεύτερο που φιλοξενούσε την αμάδα. Η τελευταία φάσι άρχιζε με την αμάδα να ρίπτεται στο τρίτο τετράγωνο και από εκεί προς τα έξω. Μια ματιά στην Γ΄ φάσι του προηγουμένου σταδίου, αποκαλύπτει ότι τόσο η Γ΄ φάσι του Α΄ σταδίου όσο και η αντίστοιχη Γ΄ φάσι του Β΄ σταδίου ήσαν πανομοιότυπες στις μετακινήσεις των αμάδων.

206 002

Ακολουθούσε το Γ΄ στάδιο βάσει του οποίου ο παίκτης άρχιζε από το πρώτο τετράγωνο και προωθούσε την αμάδα του προς το δεύτερο και μετά προς το τρίτο τετράγωνο. Στη συνέχεια ωδηγούσε, κατ’ αντίστροφη φορά την αμάδα προς το πρώτο τετράγωνο και τανάπαλιν προς το τρίτο τετράγωνο. Από το τρίτο τετράγωνο και ούτω καθ’ εξής μέχρι την έξοδο, δηλαδή 3 φορές μπρος-πίσω.

Αντίγραφο από 206 002

Ακολουθούσε το Δ΄ στάδιο, στο οποίο επιβάλετο η εξής ιδιαιτερότητα: Η αμάδα να μην εισέλθει μέσα στο δεύτερο τετράγωνο, ει μη μόνον να το διασχίσει. Έτσι αφού ο παίκτης, έρριπτε την αμάδα του στο πρώτο τετράγωνο, με μεγαλύτερη εξώθησι, την ωδηγούσε απ’ ευθείας προς το τρίτο τετράγωνο δίχως την ενδιάμεση στάσι στο δεύτερο τετράγωνο. Την απόστασι από το πρώτο τετράγωνο, μέχρι το τρίτο ο παίκτης ώφειλε να διασχίση πάντα με «κουτσά» αναπηδήματα με την διαφορά όμως ότι φθάνοντας στο μέσον του δευτέρου τετραγώνου άπλωνε, προς τα πλάγια το διπλωμένο πόδι του, μέχρις ότου εγγίξει το χώμα με την μύτη του παπουτσιού. Μετά από αυτή την στιγμιαία στάσι, εμάζευε πάλι το πόδι και συνέχιζε την «κουτσή» πορεία μέχρι το τρίτο τετράγωνο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο επαναλαμβάνετο η διαδρομή μπρος-πίσω τρεις φορές συνολικά. Μάλιστα το στάδιο Δ΄ έφερε την περίεργη ονομασία: «Μπακλαβάδια».

Αντίγραφο (2) από 206 002

Το παιγνίδι έκλεινε με το στάδιο Ε΄. Το στάδιο αυτό εχαρακτηρίζετο από την απουσία της αμάδας στο παιγνίδι και αντ’ αυτής τον βασικότερο ρόλο είχαν τα… βήματα και δη τα πατήματα των ποδιών. Όπως δεικνύει το σχεδιάκι που συνοδεύει το στάδιο Ε, ο παίκτης ήτο υποχρεωμένος να σταθή στο μέσον περίπου του πρώτου τετραγώνου σε στάσι προσοχής, να υψώση ψηλά και προς τα πίσω το κεφάλι, ώστε να μην βλέπει τις γραμμές του χάρακα και μετά με πλάγιο βήμα να σταθή εκ νέου στο μέσον του δευτέρου τετραγώνου. Το αυτό έκανε και προς το τρίτο τετράγωνο. Με την ίδια πάντα διαδικασία ωδηγείτο προς το πρώτο τετράγωνο και πάντοτε υπό τον φόβο πατήματος μιας οποιασδήποτε γραμμής, γιατί θα… «εκαίγετο»! Συνολικά η μπρος-πίσω διαδρομή, με ψηλά το κεφάλι, κατ’ άλλους επραγματοποιείτο σε μία μόνον φορά και κατ’ άλλους σε δύο φορές. Ως συνήθως οι δυο φορές ήταν οι επικρατέστερες, αλλά όμως εάν το παιγνίδι έπρεπε να δυσκολεύση του παίκτες, εγένετο, συμφωνία ακόμη και για τρίτη φορά, έστω και εάν το βήμα εξόδου ήτο το… 13ο.

Κατά την έναρξι του πλαγίου βηματισμού, ο παίκτης έχοντας ψηλά το κεφάλι αριθμούσε τα βήματα ερωτώντας: «Πατώ; μία – πατώ; δύο – πατώ; τρεις, κ.α.». έτσι, ανάλογα με τις μπρος-πίσω φορές ο αριθμός εξόδου άλλαζε, όπως, για παράδειγμα, στην μία φορά μπρος-πίσω η 5η αρίθμησι αντιστοιχούσε στην έξοδο, όπως: πατώ; μία – πατώ; δύο –πατώ; τρεις – πατώ; τέσσερις – πεντε και βγαίνω!

bgenaw1

Στην δεύτερη πορεία μπρος-πίσω ο αριθμός εξόδου, ήτο: Εννέα και βγαίνω, ενώ στην Τρίτη πορεία, ο αριθμός όπως ήδη σημειώθηκε ήτο: Δεκατρία και βγαίνω! Πάντως ο αριθμός των μπρος-πίσω διαδρομών ήτο πάντα σε συνάρτηση με τον αριθμό των συμμετεχόντων παιδιών,δηλαδή αυτό που ίσχυε και σε άλλα παιγνίδια, η συντόμευσι προκειμένου να παίξουν όλα, ή η παράτασι προκειμένου να αναλωθή περισσότερη ώρα στο παιγνίδι. Το αυτό ίσχυε και όταν ο παίκτης που έχανε, δηλαδή εάν θα συνέχιζε το παιγνίδι, όταν θα ήρχετο η σειρά του πάλι, ή θα εξικνούσε πάλι από την αρχή. Κανόνας όμως για ν’αρχίση το παιγνίδι από την φάσι που έχασε, ήτο να χάσουν όλοι μετά απ’ αυτόν. Στην αντίθετη περίπτωσι εάν κάποιος παίκτης (μετά από αυτόν) κατώρθωνε να τερματίση το παιγνίδι, τότε όλοι ξεκινούσαν από την αρχή.

Τώρα όσον αφορά τους άλλους τρόπους διεξαγωγής του παιγνιδιού, υπήρχαν εκείνοι που εξετυλίσσοντο με το σύμμεικτο σχήμα του χάρακα με κύκλους και τετράγωνα καθώς και με το συμπληρωματικό εμπόδιο ενός τεντωμένου σχοινιού, χαμηλωμένο κοντά στο έδαφος, σε τρόπον ώστε να δίδη την δυνατότητα στα κορίστια να το υπερπηδούν με μικρά, σχεδόν επιτόπια, πηδήματα. Οι δυό παραπάνω παραλλαγές, εκτελούντο αποκλειστικά από τα κορίτσια και γι’ αυτό η περιγραφή των δεν μπορεί να γίνη στο παρόν σημείωμα, όχι για τίποτε άλλο, αλλά επειδή δεν έχει καταγραφεί στη μνήμη των αγοριών, ως μη συμμετέχοντα σε τρόπους παιγνιδιών που δεν άρμοζαν αποκλειστικά στην φύσι των.

vagenas

Θα ήτο ευχής έργον εάν κάποια κυρία θα μπορούσε να περιγράψη, στην παρούσα στήλη, τον τρόπο διεξαγωγής εκείνων των «κουτσών» ή «χαράκων» προς περαιτέρω εμπλουτισμό του κύκλου των παιδικών παιγνιδιών και μάλιστα να επεκταθή και στα άλλα κοριτσίστικα παιγνίδια. Βεβαίως για όσους από ’μας που συμμετείχαμε κάποτε σ’αυτά τα παιγνίδια, απλώς μας ξυπνούν αναμνήσεις, ξεχασμένα πρόσωπα, ξεχασμένες στιγμές παιγνιδιού και τίποτα παραπάνω, αλλά η αποτροπή των προς το μονοπάτι της λήθης είναι επιβεβλημένη. Και κάτι για τους παλαιοτέρους: Μεταξύ μας – μεταξύ μας, μπήκαμε ποτέ στον κόπο να τα μεταφέρομε στα, μεγάλα τώρα, παιδιά μας ή στα εγγόνια μας;

Προηγουμενο αρθρο
Ανοιξιάτικες εικόνες
Επομενο αρθρο
Ανακοίνωση ΔΑΣ ΟΤΑ Λευκάδας για απεργία 7/4/2016

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.