HomeΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣΤο ακρωτήριο Λευκάτας μέσα από την λευκαδίτικη ποίηση

Το ακρωτήριο Λευκάτας μέσα από την λευκαδίτικη ποίηση

Λευκάδα – το νησί των ποιητών και των θρύλων

Το ακρωτήριο Λευκάτας ή αλλιώς κάβος της Κυράς, κάβος της Νιράς, αποτελεί το νοτιότερο άκρο του νησιού μας. Την άγρια φυσική ομορφιά, που συνθέτουν τα συνεχόμενα λευκά βράχια, ύψους 60 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας, συνοδεύουν μύθοι και θρύλοι που χάνονται στα βάθη της ιστορίας.
Από εκεί, λέγεται, ότι έπεσε στη θάλασσα η λέσβια λυρική ποιήτρια Σαπφώ, παρασυρμένη από τον χωρίς ανταπόκριση έρωτά της για το θαλάσσιο δαίμονα Φάωνα. Η «συνήθεια» να πέφτουν οι ερωτευμένοι στη θάλασσα από τα βράχια αυτά, προέρχεται από την εποχή που εκεί έκτισαν οι Κορίνθιοι το ναό του Απόλλωνα Λευκάτα (7ος ή 8ος αι.), απ΄όπου, κατά μία εκδοχή, πήρε το όνομά του και ολόκληρο το νησί.

Λέγεται, επίσης, πως στα απόκρημνα βράχια γινόταν και θυσίες ζώων κάθε Άνοιξη, μια μέρα πριν την έναρξη των αγώνων που πραγματοποιούνταν προς τιμήν του Απόλλωνα…. Τα πιο αρχαία χρόνια, περίπου το 1.200 π.Χ. πιστεύεται πως οι Φοίνικες θυσίαζαν από τον βράχο ανθρώπους για να κατευνάσουν την οργή των θεών και να γαληνεύει η θάλασσα. Στα ιστορικά χρόνια από τα βράχια της Λευκάδας έριχναν τους καταδίκους. Μάλιστα λέγεται πως τους άλειφαν με πούπουλα και φτερά πουλιών και όσοι προσγειωνόντουσαν δίχως να σκοτωθούν, έπαιρναν αμνηστία.

Αυτά είναι λίγο ως πολύ γνωστά και αναλυτικά δημοσιευμένα από ερευνητές, ιστορικούς και αρχαιολόγους. Η απαράμιλλη, άγρια ομορφιά, αλλά και οι θρύλοι γύρω από αυτούς τους βράχους, που πάνω τους σήμερα δεσπόζει ο Φάρος, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τους ποιητές από την αρχαιότητα έως και τις μέρες μας.
Ο Όμηρος στην Οδύσσεια (ω 11 -14) αναφέρει:

unnamed-1Η «Λευκάς Πέτρη» πιθανολογείται ότι είναι τα βράχια του Λευκάτα.

Αλλά και ο μεγαλόπνευστος, εθνικός και πανανθρώπινος ποιητής Σικελιανός θα γράψει:

file-page1«Kαι είπα, όλα γύρω βλέποντας:
Nησί,
αβασίλευτη στο πέλαο δόξα,
ω ριζωμένο
στο πολύβοο διάστημα,
και στου Oμήρου το στίχο
λουσμένο,
βυθισμένο στον ύμνο !»

 

Αυτό όμως, το οποίο θέλω να αναδείξω εδώ, είναι παλιοί ή και νεότεροι λευκαδίτες ποιητές, λιγότερο γνωστοί στο ευρύ κοινό, όπως αυτοί έχουν καταγραφεί στο βιβλίο του Γ. Βουκελάτου «Ανθολογία Λευκαδίων Ποιητών 1787-1983» και πως αυτοί εμπνεύστηκαν από την ιστορία, τους θρύλους και την ομορφιά του Κάβου της Κυράς.

Χριστόφορος Σαμαρτσίδης (Λευκάδα 1843 – Κωνσταντινούπολη 1900)

(Ο πατέρας του ήταν γιατρός και η μητέρα του ποιήτρια και δημοσιογράφος. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Υπηρέτησε ως καθηγητής, γυμνασιάρχης και επιθεωρητής όλων των σχολείων της Θράκης. Υπήρξε συνδιευθυντής του περιοδικού «Παρνασσός».)

unnamed-2

ΩΔΗ  Ι

«Εθλίβην το Αιόλιον διαχαράσσων κύμα,

Με της νηός την εύθρυπτον και ταχυδρόμον σκάφην,

Εθλίβην ότ΄εστράφην,

Και είδον εις το Σίγειον του ήρωος το μνήμα, Και έλουσα τας παρειάς,

Με του δακρύου τας ροάς,

Οπόταν με προσέβαλεν η όχθη η Λεσβώα,

Και την Σαπφώ γλυκυθρηνών ο Ζέφυρος εβόα

   Εις τας οθόνας τας λευκάς.

Ήτις το άλμα έφερεν όθεν τρανή υψούται, Η πέρτα η λευκάς,

Εκεί όπου ή άγριος κυματαγή ογκούται».

 

Νικόλαος Ι. Σταματέλος

(Γεννήθηκε το 1861 στη Λευκάδα. Φοίτησε στη Νομική Σχολή Αθηνών. Το 1863 τύπωσε τη μοναδική του ποιητική συλλογή « Στιχουργήματα». Αλλά η ζωή του ήταν σύντομη και, όπως σημειώνει ο Νιρβάνας, «πέθανε φθισικός» το 1884).

unnamed-3

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΦΙΛΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΛΕΥΚΑΔΑ

( Κατά την αυτόθεν αναχώρησίν μου, 11.9. 1882)

…………

Και μέσα σταις ανάμνησαις να βλέπω τα΄ακρογιάλι,

Που μώδειξε περήφανη, βαρειά ανεμοζάλη,

Να βλέπω τόσα κύματα να πέφτουν αφρισμένα

Να προσκυνάνε πάντοτε χώματα δοξασμένα,

Και του Λευκάτα να ΄χουνε το βράχο ουρανό τους,

Καθώς μια μέρα οι άνθρωποι τον είχανε Θεό τους.

…………….

Δημήτριος Σωκρ. Σταμπόγλης

(Γεννήθηκε το 1881 στη Λευκάδα. Εργάστηκε στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και για μεγάλο διάστημα υπηρέτησε στην Κέρκυρα. Πήρε μέρος ως αντάρτης στον Μακεδονικό Αγώνα. Για πολλά χρόνια υπήρξε πρόεδρος του Συλλόγου Λευκαδίων Αττικής με αξιόλογη δράση. Έγραψε ποιήματα που εκδόθηκαν σε δύο τόμους. Πέθανε στην Αθήνα το 1953.)

unnamed-4 ΛΕΥΚΑΤΑΣ
(απόσπασμα)

«Ο ξασπρισμένος βράχος σου από μακρυά χωρίζει
Κι η θάλασσα σαν σε θωρεί, αγριεύεται κι αφρίζει.
……………….
Χιλιάδες χρόνια πέρασαν – (τ΄ειν΄τα γραφτά της μοίρας!)
Π΄ακούγονταν στα βράχια σου γλυκοί σκοποί της λύρας,
Π΄έπαιζ΄ η όμορφη Σαπφώ μ΄ένα υπέργειο οίστρο,
Χαρίζοντας τους τόνους της στ΄αγέρι, στο μαϊστρο,
Για να τους φέρει στις στεργιές κι΄αγέρας να τους πάει,
Σ΄όποια καρδιά αγάπησε κι απ΄έρωτα πονάει,
Με τα΄άκουσμα της μελωδιάς να γλυκαθεί ο πόνος,
και την καρδιά που πόνεσε, να βαλσαμώσ΄ ο τόνος.
Μα τώρα η λύρα κοίτεται στα βάθη σου Λευκάτα,
Και χάθηκαν μαζί μ΄αυτήν γλυκοί σκοποί και νειάτα!»

Σπύρος Φίλιππας – Πανάγος

unnamed-5(Γιος του γιατρού και πολιτευτή Πέτρου Φίλιππα- Πανάγου.
Γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1906…
Σπούδασε στη Νομική Σχολή και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Τον κέρδισε η ποίηση, αλλά έγραψε και δυο θεατρικά έργα.)

 

ΝΕΑ ΣΑΠΦΩ

«Του Λευκάτα αποσταμένα
Τα γαλάζια τα νερά,
για ΄να πάλαιμα πιασμένα
με του βράχου τα πλευρά,
Μια βαρκούλ΄αργοκυλούνε
Για να βγει σ΄ακρογιαλιά,
Κάποια νύφη που χρωστούνε
Από χρόνια στη στεριά.
Ένας Φάων δικασμένος
Σε μια μάταιη προσμονή,
εις το βράχο καθισμένος
την αγάπη του θρηνεί.
Κι αγάπη συγχωρήτρα
Ανεβαίνει στο βουνό,
να γενεί παρηγορήτρα
εις τον πόνο τον τρανό.
Τα πουλιά τη χαιρετούνε,
Σε χαρούμενο σκοπό,
κι όλα γύρω τραγουδούνε:
«Φάων, Φάων, σ΄αγαπώ»
Τώρα ο Κάβος δε βογγάει,
Και τις νύχτες πώχουν φως,
Λένε, ακούνε ν΄αντιχάει
Γέλιο ο βράχος της Σαπφώς!
Ποιος περίμενε το θάμα
Πως στην ίδια τη σκηνή
Το παλιό, τ΄αρχαίο δράμα
Ευτυχία θα γενεί!»

Γιώργος Μ. Φίλιππας

(Γεννήθηκε στον Άγιο Νικήτα το 1912. Σπούδασε γεωπονία και εργάσθηκε ως στέλεχος βιομηχανίας, αλλά ασχολήθηκε και με τη λογοτεχνία. Δημοσίευσε ποιήματα και κάποια πεζά έργα του, αλλά σημαντικό μέρος της δουλειάς του έχει μείνει ανέκδοτο.)
unnamed-6

ΠΑΤΡΩΑ ΓΗ
(απόσπασμα)

«Απάτητοι βράχοι, σπηλιές πελαγίσιες
Λευκά περιστέρια και γλάροι
Και φλοίσβοι απαλοί σ΄αμμουδιές παραδείσιες
Και νύχτες γεμάτες σιωπή και φεγγάρι.
Το Ιόνιο γαλάζια λεωφόρος του ονείρου
Μεγαλόπρεπο θάμπος κι αγέραστα νιάτα

Ανάερες πέρα οι κορφές κολυμπούν της Ηπείρου
Κι ασπρίζουνε πίσω οι βράχοι του γέρο – Λευκάτα.»

 

 

 

Δημήτρης Μαραγκός

unnamed-7(Γεννήθηκε το 1929 στο Σύβρο. Τελείωσε τη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία Ιωαννίνων και υπηρέτησε ως δάσκαλος σε διάφορα χωριά της Λευκάδας. Πήρε ενεργό μέρος στο συνδικαλισμό δασκάλων Λευκάδας. Δημοσίευσε άρθρα και παιδαγωγικές μελέτες σε περιοδικά. Ασχολήθηκε και με την ποίηση. Όμως το μεγαλύτερο μέρος του έργου του παραμένει ανέκδοτο. Πέθανε πρόωρα το 1968)

 

ΛΕΥΚΑΤΑΣ

«Τ΄απόβραδο καταχνιασμένο και θολό
Αργανασαίνει της Κατεβατής τ΄ανάερο χάδι
Και μολυβόχρωμο περνά απ΄αρμό σ΄αρμό
Μες την ανείπωτη σιωπή το κρύο σκοτάδι.
Απόψε δε λαλούν σουραύλια μαγικά
Και στ΄ακροπόταμου την άσπρη γάζα
Δεν ψιθυρίζει η ασημόφυλλη ιτιά.
Την πλάση αγκαλιασμένη έχει η Σιωπή
Κι όπθια η ψυχή της παραστέκει μυστικά
Το άφωνο ξόδι το Απολλώνιο ν΄ακουστεί
Απάνου απ΄του Ιόνιου τα νερά.
Μυστήριο! Οι ουρανοί κατακλυσμένοι
Και μόνο μια μικρή τους γρίλια ειν΄ανοιγμένη
Κι όλου του ουράνιου θόλου η λάμψη
Είναι δοσμένη στον Αποσπερίτη
Που ο Φοίβος για καντήλι έχει κρεμάσει
μ΄άϋλο νήμα
απάνω από το ρείπιο του ναό,
απάνου απ΄της Σαπφούς το μνήμα
κεροδοσά για το τρισάγιο το διπλό.»
————-

Πηνελόπη Κοψιδά

7896541
Πηγές:
1)Μηχανή του χρόνου
2)Γιάννης Βουκελάτος «Ανθολόγιο Λευκαδίων ποιητών 1787 – 1983»
Έκδοση περιοδικού «Λευκαδίτικη Εστία» – Αθήνα 1983

Προηγουμενο αρθρο
Δυο μέτρα και δυο σταθμά για τον πρόεδρο του ΔΣ και η εμπάθεια του Δημάρχου
Επομενο αρθρο
Πετώντας πάνω από τη γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου – Μαγευτικό βίντεο

2 Σχόλια

  1. Αναγνώστης
    24 Ιανουαρίου 2024 at 21:58 — Απάντηση

    Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879)
    Στιχούργημα Γ΄
    Ο Λευκάτας

    Τα θολωμένα κύματα οι άνεμοι ξεσχίζουν,
    οι κεραυνοί γογγύζουσι και σβήνονται και τρίβουν, *
    ο νεφελώδης ουρανός την φύσιν όλην θάπτει·
    και μ’ όλον τούτο τ’ είν’ εκεί που φαίνετ’ ότε αστράπτει;
    Δεν είναι τάχα οι αφροί κυμάτων οργισμένων
    κατά σκοπέλων και πετρών σκληρώς συντριβομένων;
    Είν’ ο Λευκάτας κάτασπρος από τα γηρατεία,
    είν’ ο Λευκάτας σοβαρός ως είν’ η ερημία.
    Εις τα γυμνά τα στήθη του το φως αντανακλάται
    της αστραπής, αλλά αυτός νεκρός ήδη κοιμάται.
    Τα κύματα συντρίβονται, γογγύζουν αφρισμένα,
    απ’ τα ξηρά του τα πλευρά φεύγουσι συντριμμένα,
    φέροντα πάντοτε μαζί την κόνιν των οστών του,
    και ο Λευκάτας ούτε καν ταράττει τον λαιμόν του.
    Στο φαλακρόν του μέτωπον αι χείρες των αιώνων
    την ιστορίαν έγραψαν αναριθμήτων χρόνων.
    Αλλά το ύδωρ των ναών, * η μαύρη τρικυμία,
    αι χάλαζαι και η χιών, η άσπλαχνος δουλεία
    την κυρτωμένην ράχιν του ήρχισαν να ραπίζουν
    και με ρυτίδας και πληγάς σκληρώς να στιγματίζουν
    το κατηφές του μέτωπον.
    Εσβέσθη η πνοή του·το ιερόν του έπεσεν· έκλιν’ η κεφαλή του.
    Πώς; δεν εκάθησ’ επί σου ο Ζευς ερωτευμένος
    με τας φλογώδεις του αετού πτέρυγας ενδυμένος;
    Και τώρα, τώρα επάνω σου κάθηνται
    τυλιγμένοι ποιμένες εις τας χλαίνας των,
    πτωχοί και πεινασμένοι.
    Την πολιάν δεν έστρεψαν άλλοτε
    κορυφήν σου πολίχνη και ναός θεού;
    και τώρα εις την γην σου τί άλλο παρά σκόπελοι
    φαίνονται και θαμνίσκοι;
    Λοιπόν κι η δόξα είναι θνητή, κι η δόξα αποθνήσκει!
    Ο ναύτης όταν έπλεε στα μαύρα κύματά σου,
    μόλις σε έβλεπε μακράν στ’ αχόρταγα νερά σου,
    επρόσφερε γονυπετής δεήσεις και θυσίαν
    και συ σκληρός σ’ ανταμοιβήν έπεμπες τρικυμίαν. *
    Τώρα επέρασ’ ο καιρός, ο ναύτης δεν τρομάζει,
    κι όταν περνά πλησίον σου σχεδόν δεν σε κοιτάζει.
    Ματαίως συ ταράττεσαι, θολώνεσαι, αφρίζεις,
    ματαίως τον αιθέρα σου ταράττεις και
    σκοτίζεις τα κύματά σου θολερά, ψυχρά και πεινασμένα
    επάνω σου κρημνίζονται, σε τρώγουν λυσσασμένα.
    Ο ναύτης φεύγων μειδιά, δεν σε τρομάζει πλέον,
    γνωρίζει ότ’ εγήρασεν ο άγριος ο λέων.
    Ότ’ η ποιήτρια Σαπφώ έπεσε προ ποδών σου,
    από συμπάθειαν και συ έκλινες τον λαιμόν σου,
    και έκτοτε εφύλαξες το μέτωπον σκυμμένον, *
    τα ύδατά σου θεωρών με όμμα δακρυσμένον,
    τα ύδατά σου τα σκληρά, που ίσως οργισμένα
    γλείφουν ακόμη με χαράν οστά ερωτευμένα.
    Αχ, τώρα πλέον δεν πατεί κανείς τα χώματά σου,
    κανείς πλέον δεν σέβεται τα ιερά νερά σου.
    Στην κορυφήν σου, όπ’ άλλοτε
    ηκούοντο γλυκείαι των ιερέων σου αι φωναί,
    περιστεραί αγρίαι ενίοτε ακούονται να κλαίουσι, να τρίζουν.
    Λευκάτα! ώς και τα πτηνά στον τάφο σου γογγύζουν!
    Κοιμήσου τώρα ήσυχος·
    ίσως θα έλθει η ώρα αγέρωχος να υψωθεί η δυστυχής σου χώρα·
    κι αντί ν’ ακούσεις τους κλαυθμούς περιστεράς αγρίας,
    ίσως θ’ ακούσεις άσματα, φωνάς ελευθερίας.

    «ΣΤΙΧΟΥΡΓΗΜΑΤΑ – Αριστοτέλους Βαλαωρίτου Λευκάδιου» Έκδοση: Εν Αθήναις, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως Έτος έκδοσης: 1847

    Το βιβλίο «Στιχουργήματα» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, που εκδόθηκε το 1847, περιέχει τα εξής ποιήματα: Στιχούργημα Α΄: Ο κλέφτης, Στιχούργημα Β΄, Στιχούργημα Γ΄: Ο Λευκάτας, Στιχούργημα Δ΄: Ο κατάδικος.
    Το «Στιχούργημα Α΄: Ο Κλέφτης» αρχίζει έτσι: «Καθώς στέκει στην άκρη του βράχου / Το γεράκι σαν είν’ πεινασμένο, / Και κοιτάζει με μάτι αναμμένο / Μες τα σύγνεφα κάτι να ιδή · / Ξετροχίζει τα μαύρα του νύχια, / Τα φτερά του τινάζει ‘ς τ’ αέρι, / Η καρδιά του ανάφτει και χαίρει, / Γιατί αίμα ζεστόν θα να πιή· / Έτζι ο Κίτζος στην άκρη του βράχου / Στέκει ορθός και τριγύρω κοιτάζει. / Πες μου συ τ’ είν’ εκείνο που στάζει / Απ’ τα μάτια του που είναι φωτιά; / Είναι τάχα τς’ αυγής η δροσούλαις / Που τα μαύρα του βλέφαρα βρέχουν;… / Όχι, όχι, ‘ς τα μάτια του τρέχουν / Δάκρυα, δάκρυα και τρέχουν θερμά».

  2. aromatikos
    29 Ιανουαρίου 2017 at 12:11 — Απάντηση

    Συγχαρητήρια,ωραιο θεμα μου αρεσε πολυ.
    Ποιητικο και ενημερωτικο.
    Απο χθες το εχω κοινοποιησει σε φιλους μου που ζουν χρονια στο εξωτερικο.
    Ειμαι σιγουρος πως διαβαζοντας τα ποιηματα για τον Λευκατα ,ριγη συγκινησης και νοσταλγιας θα αισθανθουν για την ιδιαιτερη πατριδα τους(νοστιμον ημαρ)που γνωριζω πως αγαπανε και ελπιζουν στην ημερα της επιστροφης τους μετα την συγχρονη Οδυσσεια τους σε χωρες μακρινες.

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.