HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΤο εκκλησάκι του αγίου Γεωργίου στο χωριό Τσουκαλάδες

Το εκκλησάκι του αγίου Γεωργίου στο χωριό Τσουκαλάδες

Του Αντώνη Γ. Περδικάρη

Tο εκκλησάκι αυτό θεωρώ ότι αποτελεί ένα από σημαντικότερα θρησκευτικά μνημεία του νησιού μας και η παρουσίαση αυτή ελπίζω να συμβάλει στην αναγνώριση της αξίας του, ώστε να ενεργοποιηθούν οι αρμόδιες κρατικές και θρησκευτικές αρχές προς την κατεύθυνση της καταγραφής της πολιτισμικής κληρονομιάς, την οποία περικλείει μέσα στους τοίχους του και της διάσωσής της –όσο αυτό είναι δυνατό- από την φθορά του χρόνου.

Ο ναός, βρίσκεται περίπου 3 χιλιόμετρα ΝΑ΄ του χωριού Τσουκαλάδες Λευκάδας, στην κορυφή ενός λόφου που φέρει το όνομα του Αγίου. Εορτάζει στις 23 και 24 Απριλίου, αλλά αν οι ημερομηνίες αυτές πέφτουν την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, μεταφέρονται την Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα αντίστοιχα. Φαίνεται ότι ο αρχικός ναός ήταν πιό μικρός και κάποια στιγμή επεκτάθηκε προς τα Δυτικά, παίρνοντας τις σημερινές του διαστάσεις. Υπέρ της άποψης για ένα αρχικά μικρότερο ναό, συνηγορεί και το σωζόμενο σήμερα, πέτρινο τέμπλο του, το οποίο φερει 2 μόνον θύρες, την θύρα της «Πρόθεσης» και την «Ωραία Πύλη», κάτι που συναντάται και σε άλλες εκκλησίες της περιοχής(1). Ο ναός πρέπει να έχει υποστεί πολλές ανακαινήσεις, με τη τελευταία γνωστή ανακαίνισή του, να λαμβάνει χώρα το 1953, αφού είχε υποστεί ζημιές στο σεισμό του 1948.

Εικόνα 2: Το δίθυρο λίθινο τέμπλο του ναού του αγίου Γεωργίου στις Τσουκαλάδες

Ο Π. Ροντογιάννης (2), στηριζόμενος σε επιγραφές που βρέθηκαν στα τοιχώματα της εκκλησίας, την συνδέει με την οικογένεια Σταματέλου(3) και τοποθετεί την αρχική κατασκευή της στα τέλη του 18ου αιώνα ή το πολύ, μεχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Ομοίως ο Χ. Σολδάτος(4) ο οποίος μελέτησε τις τοιχογραφίες του ναού, θεωρεί ότι αυτές ανάγονται στα τέλη του 18ου αιώνα και μαλιστα υποστηρίζει, ότι έγιναν από καλιτέχνες που δεν προέρχονταν από το νησί της Λευκάδας. Τέλος, η Α.Κόρτζη-Τζαβίδη(5) παρ’ όλο που θεωρεί κάποιες τοιχογραφίες είναι πολύ πρόσφατες (μέχρι και των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα), υποστηρίζει ότι οι παλαιότερες εξ αυτών (εκείνες των προφητών εν μεταλλίω και των ημίσωμων αγίων, κάτω από την δεσποτική εικόνα της Παναγίας) αντιστοιχούν στα καλλιτεχνικά ρεύματα του ύστερου 18ου αιώνα.

Εικόνα 3: Οι “ημίσωμοι άγιοι” κάτω από την δεσποτική εικόνα της Παναγίας, στο λίθινο τέμπλο. Πιθανότατα από τις παλαιότερες τοιχογραφίες του ναού αυτού

Ωστόσο θεωρώ, ότι ο χαρακτηρισμός του ναού ως μνημείο του 1800, είναι λάθος, καθώς τόσο το λίθινο τέμπλο του(6), όσο και οι εκτεταμένες φθορές στις εικόνες του παραπέμπουν σε παλαιότερες εποχές. Ο ναός πιθανότατατα είναι 100 χρόνια παλαιότερος, ένα μνημείο της εποχής του 1700, καθώς πολλές από τις τοιχογραφίες του μπορούν να χρονολογηθούν από τότε(7), αλλά και διότι την περίοδο αυτή (αρχές Ενετοκρατίας στο Νησί) χρονολογείται η πρώτη οργανωμένη παρουσία ανθρώπων στη περιοχή, με την εμφάνιση του χωριού «Τσουκαλάδες», ένα χωριό το οποίο δεν υπήρχε εκεί την περίοδο της Τουρκοκρατίας(8).

Σήμερα είναι γνωστό, ότι το χωριό αυτό ιδρύθηκε τότε, σε περιοχή αρχαιότερου χωριού, με την ονομασία «Σφακιώτες», όταν ορισμένοι κατοίκοι του τελευταίου, μετακινήθηκαν προς τα ΒΔ΄και εγκατασταθηκαν στη θεση αυτή(9). Η οικογένεια «Σταματέλου» -οι οποίοι κατά τον Ροντογιάννη(10) είναι κτήτορες του ναού και ζούσαν τον 20ο αιώνα στις Τσουκαλάδες- επί Τουρκοκρατίας καταγράφονται ως κάτοικοι Σφακιωτών(11).

Είναι συνεπώς πολύ πιθανό, ο ναός του αγίου Γεωργίου να χτίστηκε από την οικογένεια Σταματέλου, την περιοδο μετακίνησής της από τις Σφακιώτες στις Τσουκαλάδες. Ο Ροντογιάννης μάλιστα αναφέρεται και σε κάποιο Αντώνιο Σταματέλο του οποίου το όνομα το ανακάλυψε σε μισοσβησμένη επιγραφή στην πρόθεση του ναού(12) και σήμερα είναι γνωστό ότι το όνομα αυτό καταγράφεται ως κάτοικος Σφακιωτών, το έτος 1642 επί Τουρκοκρατίας, στα κατάστιχα απογραφής του Φαΐκ Μπέη, υπεύθυνου αξιωματούχου των Οθωμανών για την απογραφή στο Μοριά(13).

Σε κάθε περίπτωση, η υπόθεση ότι ο ναός είναι αρχαιότερος του 1800 επαληθεύεται και από τις ιστορικές πηγές, καθώς ο ναός του αγίου Γεωργίου στις Τσουκαλάδες, εμφανίζεται σε χάρτη του Βενετσιάνου μηχανικού Girolamo Delanges ο οποίος χαρτογράφησε το νησί της Λευκάδας, στα μέσα του 18ου αιώνα(14).

Εικόνα 4: Ο ναός του αγίου Γεωργίου (S. Zorzi), ανάμεσα στους οικισμούς των Τσουκαλάδων (V. Zucalades), Φρυνίου (V. Frini), Απόλπαινας (V. Appolpena) και Σφακιωτών (V. Sfachiotes). Τμήμα του χάρτη του Girolamo Delanges (Βενετία 1757)

Επι πλέον παρατηρώντας προσεκτικότερα τον χάρτη αυτό, διαπιστώνουμε ότι ενώ ο υφίσταται ο ναός του αγίου Γεωργίου, οι Τσουκαλάδες φαίνεται να μην έχουν ολοκληρωθεί ως οικισμός την περίοδο αυτή (1757), καθώς και ο αριθμός των οικιών σ’ αυτόν ειναι μικρός σε σχέση με τα γύρω χωριά και επι πλέον εμφανίζεται μόνο μια εκκλησία εντός αυτού, ενώ γνωρίζουμε ότι σήμερα διαθέττει δύο (Υ. Θ. Εισόδια – Αγία Αναστασία), οι οποίες υπήρχαν επι Ενετοκρατίας, αφού καταγράφονται στην απογραφή των Ενετών το 1789(15).

Εικόνα 5: Οι δεσποτικές εικόνες του Χριστού και της Παναγίας (:ένθρονη Πλατυτέρα) στο λίθινο τέμπλο του ναού. Οι σελίδες του Ευαγγελίου στην εικόνα του Χριστού αναγράφουν «ΔEUTE ΠΡΟCME ΠΑΝΤΕC OIKOΠΙΩΝΤΕC KE ΠΕΦΟΡΤΙCMEN …” (δεξιά σελίδα) «ΚΑΓΟ ΑΝΑΠΑUCO IMAC APATE TON ZH» (αριστερή σελίδα)
Εικόνα 6: Η εικόνα του (έφιππου, δρακοκτόνου) αγίου Γεωργίου και η εικόνα του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, στο κτιστό τέμπλο του ναού

Συνεπώς, ο ναός του αγίου Γεωργίου, προηγείται της ίδρυσης του οικισμού των Τσουκαλάδων. Αν πρέπει να τοποθετηθούν αυτά τα γεγονότα στο χρόνο, θα πρέπει, η μεν ίδρυση του ναού να τοποθετηθεί περί το 1700 -όπως αναφέρθηκε- η δε ίδρυση του χωριού μετά το 1730 καθώς στο παλαιότερο χάρτη του 1726, του επίσης Βενετσιάνου μηχανικού Santo Semitecolo(16), οι περιοχή νότια των Τσουκαλάδων εμφανίζεται να ανήκει στο χωριό Σφακιώτες, γεγονός που -κατά την άποψή μου- αποδεικνύει ότι δεν υπήρχε το χωριό Τσουκαλάδες το 1726.

Εικόνα 8: Απόσπασμα από τον χάρτη του Santo Semitecolo (1726). Οι περιοχές στο βόρειο τμήμα του σημερινού κόλπου του Αγίου Νικήτα, υπάγονται στο χωριό Σφακιώτες

Στη σημερινή εποχή βεβαίως, τα δεδομένα είναι διαφορετικά. Ο άγιος Γεώργιος είναι ένα εγκαταλελειμμένο εξωκκλήσι (λειτουργιέται μια-δύο φορές το χρόνο) σε ένα από τους μεγάλους οικισμούς του Νησιού (Τσουκαλάδες), μια περιοχή με μεγάλη τουριστική ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες. Δεν θα έπρεπε ο πολιτιστικός αυτός θησαυρός, να καταγραφεί, να συντηρηθεί και να καταστεί επισκέψιμος, τουλάχιστο από το τμήμα εκείνο των επισκεπτών, που ενδιαφέρεται να δει κάτι περισσότερο από τις (πραγματικά υπέροχες) ακτές μας;

Εικόνα 9: Τρίμορφο (δέηση). Τοιχογραφία από το λίθινο τέμπλο του αγίου Γεωργίου στις Τσουκαλάδες.

1) Βλ. Βοσκοτόπουλος Λ., Δημητρακοπούλου Π., Ρηγάκου Δ., Τριανταφυλλοπουλος Δ.Δ., Χουλιάρας Ι.Π. (2018), σελ.: 165
2) Βλ. Ροντογιάννης Π.Γ. (1974), σελ. 89-92
3) Γνωστότερο μέλος της οικογενείας αυτής υπήρξε ο λόγιος Ιωάννης Ν. Σταματέλος (1822-1881), στενός φίλος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.
4) Βλ. Σολδάτος Χ. (1999), σελ. 169-174
5) Κορτζή-Τζαβίδη Α. (2017), σελ.192-194
6) Βλ. Μαϊλης Α. (2016)
7) Ευχαριστώ τον κ. Σταμάτιο Θ.Χονδρογιάννη (Δρα αρχαιολογίας) για την χρονολόγηση των τοιχογραφειών του ναού
8) Βλ.Κολοβός Η.(2013) σελ.: 78
9) Επειδή οι πρώτοι μετακινηθέντες είχαν το επίθετο «Τσουκαλάς», το νέο χωριό ονομάστηκε Τσουκαλάδες- Βλ.Κολοβός Η.(2013) σελ.:199-
10) Ροντογιάννης Π.Γ. (1974), σελ.: σελ. 89-92
11) Βλ.Κολοβός Η.(2013) σελ.:199
12)Ροντογιάννης Π.Γ. (1974), σελ.: σελ. 91-92
13) Βλ.Κολοβός Η.(2013) σελ.:199
14) Βλ. Μοσχονάς Ν.Γ. (1980)
15) Βλ. Καρύδης Σ.Χ. (2019), σελ. 63

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βοσκοτόπουλος Λ., Δημητρακοπούλου Π., Ρηγάκου Δ., Τριανταφυλλοπουλος Δ.Δ., Χουλιάρας Ι.Π. (2018): «Ευρετήριο Βυζαντινών Τοιχογραφιών της Ελλάδος/ Ιόνια Νησιά» (Ακαδημία Αθηνών. Κέντρο Έρευνας Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης) Αθήνα.
Καρύδης Σ. Χ. (2019):«Η Λευκάδα και οι Ηπειρωτικές Πόλεις του Βενετικού Stato da mar στην απογραφή ναών και μονών του 1788-1789», Περί Ιστορίας, 9, σελ. 51-165 (εκδ.: Ιονιος Εταιρεία Ιστορικών Μελετών) Κέρκυρα
Κολοβός Η (2013): «Οθωμανικες πηγές για τη νεωτερη ιστορία της Λευκάδας» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) Ηράκλειο
Κορτζή-Τζαβίδη Α. (2017): «Οι εικονογραφημένοι ναοί και τα ναΰδρια της Λευκαδίτικης υπαίθρου», Πρακτικά ΚΑ΄ Συμποσίου με θέμα «Η Εκκλησία της Λευκάδας, η Κοινωνία και η Τέχνη», Πνευματικό Κέντρο Δ. Λευκάδας, Γιορτές Λόγου & Τέχνης 2016. (εκδ. Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών) Αθήνα, σελ.:187-275
Μαϊλης Α. (2016): «Τα χτιστά τέμπλα της Κρήτης (14ος-15ος αιώνας). Επαρχιακή λύση ή ομολογία πίστεως;» Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 36, 111-144.
Μοσχονάς Ν.Γ. (1980): «Χειρόγραφος τοπογραφικός χάρτης Λευκάδας και Αμβρακικού του 18ου αιώνα στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας» Κερκυραϊκά Χρονικά 23, 274-279
Ροντογιάννης Π.Γ. (1974): «Η Χριστιανική Τέχνη στη Λευκάδα», Επετηρίς της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, τ.Γ΄ (Αθήνα)
Σολδάτος Χ. (1999): «Χριστιανική Ζωγραφική. Η Μεταβυζαντινή και Επτανησιακή Τέχνη στις Εκκλησίες και τα Μοναστηρια της Λευκάδας (15ος-20ος αιώνας)» (εκδ. Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών) Αθήνα

Προηγουμενο αρθρο
Απόκριες στο Μαραντοχώρι - Καμίνι 2020
Επομενο αρθρο
Απινιδωτής (AED) στο 2ο Γυμνάσιο και Λύκειο Λευκάδας

4 Σχόλια

  1. μακης μελας
    28 Φεβρουαρίου 2020 at 02:35 — Απάντηση

    Κε Περδικαρη , στους Τσουκαλαδες απο το 1625 εχουμε αναφορα για την εκκλησια της Αγιας Αναστασας . (Π. Ροντογιαννης: Εργασια για σεισμους , ιστορικα του χωριου Τσουκαλαδων , κλπ.) Ο χαρτης δεν ειναι ακριβης και εμφανιζει την Φανερωμενη πριν τα χωρια Φρυνι και Απολπαινα. Σε εγγραφο του 1695 4 Μαιου οι γεροντες του χωριου σφακιωτες γιανουτζος γεργακης , χριστοδουλος χαλκιας και γιακουμης βλαχος , επειδη δεν ηξεραν γραμματα εβαλαν και υπογραψε για λογαριασμο τους ο παπα ιωαννης γεργακης … Το 1712 στο χωριο Τζουκαλαδες οι γιωργουλας σταματελος και αντωνης ροντογιαννης εχουν στο τοπο Φλαμπουλαρι ιδιοκτησιες και συνορευουν με ιδιοκτησια της μονης της Αγιας Αναστασας χαρισμενη απο την ποτε ανθουλα , της οικογενειας ποτε ανδρεα νικοπολιτη , ετερα μερη και τοπο αγριο…Την ιδιοκτησια της μονης χαρισμενη απο την ποτε ανθουλα του ποτε ανδρεα νικοπολιτη την παιρνει ο κυρ Ιωαννης σταματελος….. Τα συμπερασματα σας;

    • ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΠΕΡΔΙΚΑΡΗΣ
      1 Μαρτίου 2020 at 01:54 — Απάντηση

      Ευχαριστώ κ. Μελά!
      Έχετε δίκιο για το ότι ο χάρτης του G. Delanges δεν είναι ιδιαίτερα ακριβής. Η μη αμφισβητήσιμη πληροφορία όμως που μας δίνει στην προκειμένη περίπτωση, είναι ότι ο ναός του αγίου Γεωργίου υπήρχε το 1757, άρα ιδρύθηκε πιθανόν στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα και άρα δεν είναι ναός του 19ου αιώνα όπως παρουσιαζόταν μέχρι σήμερα. Οι τοιχογραφίες του μάλιστα πιθανόν μας παραπέμπουν και στα τέλη του 17ου αιώνα, συνεπώς είναι ένα πολύ πιο αξιόλογο μνημείο πολιτισμού της περιοχής μας από ό,τι εκτιμήθηκε αρχικά, το οποίο αξίζει την προσοχή μας και την φροντίδα μας.
      Ο χάρτης επίσης μας πληροφορεί ότι το χωριό Τσουκαλάδες υπήρχε το 1757. Υπήρχαν σπίτια, υπήρχε επίσης τουλάχιστον μία εκκλησία. Δεν ξέρουμε ποιά εκκλησία, αλλά μία υπήρχε. Πιθανόν η αγία Αναστασία. Μπορεί ο χαρτογραφος να μην ήξερε ότι υπάρχουν δύο εκκλησίες και έβαλε μόνο μία. Αν έχετε στην διαθεσή σας αντίγραφο του χάρτη, ρίξτε μια ματιά στο χωριό Εξανθεια. όπου θα δειτε 2 εκκλησίες. Είναι τυχαίο; Ίσως. Εγώ νομίζω οτι αν είχε την πληροφορία υπαρξης περισσοτέρων της μιας εκκλησιών τις εμφανιζε στο χάρτη. Η δεύτερη εκκλησία στις Τσουκαλάδες επομένως το 1757 ή δεν υπήρχε ή δεν την ήξεραν οι Βενετσιάνοι αξιωματούχοι. Μήπως γιατί ο οικισμός τότε αναπτυσσόταν;
      Εδώ πρέπει να βάλουμε και ένα άλλο ερώτημα. Ποιά χρονική στιγμή θεωρούμε ότι ιδρύεται ένας οικισμός; Όταν εμφανισθεί μια ονομασία στο χάρτη; Ο γνωστός σε όλους μας “χάρτης του Coronelli” για τη Λευκάδα του 1688 πράγματι, περιγράφει μια θέση ως “Zucalades” (=Τσουκαλάδες) εντός της “Συνάφειας των Σφακιωτών” (Pertinenza di Sfachiotes). Σημαίνει αυτό ότι υπήρχε τότε το Χωριό, η απλά ήταν μια θέση με την ονομασία αυτή; Rίξτε άλλη μια ματιά στο απόσπασμα του χάρτη του Delanges στο παρόν άρθρο. Θεωρείτε ότι ο χαρτογράφος με τον όρο S. Nichita, αναφέρεται στο ομώνυμο χωριό; Όχι φυσικά αφού αυτό εμφανίστηκε σαν οικισμός, μετά το 1830 (επί Αγγλοκρατίας). Η δημιουργία ενός οικισμού, είναι μια μακροχρόνια διαδικασία που πρέπει να συμφωνήσουμε ποιο είναι το σημείο μηδεν, για να λέμε το ίδιο πράγμα. Με βάση αυτή τη λογική εγώ τοποθετώ πρώτο στο χρόνο το εκκλησάκι και δεύτερο τον οικισμό ερμηνεύοντας κάποιες πληροφορίες του χάρτη. Ωστόσο, επειδή όπως είπατε και εσείς, ο χάρτης δεν χαρακτηρίζεται για την ακρίβειά του, ενδεχομένως το συμπέρασμά μου να είναι λάθος

  2. Αντώνης Περδικαρης
    26 Φεβρουαρίου 2020 at 23:33 — Απάντηση

    Συμφωνώ απόλυτα μ’ αυτά που λέτε. Κάτι δεν καταλάβατε καλά. Δεν ισχυρίζομαι ότι οι Σφακιωτες βρίσκονταν παλιότερα σε άλλη θέση και μετακινήθηκαν. Ήταν πάντοτε εκεί που ήταν. Απλά όταν οι συνθήκες ασφαλείας το επέτρεψαν, κάποιο κάτοικοι των Σφακιωτών άρχισαν να καλλιεργούν και τα πιο παραλιακά κομμάτια γης, μετά να κτίζουν εκκλησίες και εκεί και στο τέλος κάποιοι μετεγκατασταθηκσν, δημιουργωντας νέο οικισμό, στη προκειμένη περίπτωση τις Τσουκαλάδες

  3. ΘΟΔΩΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ
    26 Φεβρουαρίου 2020 at 21:02 — Απάντηση

    Κάποιες επισημάνσεις σχετικά με την εκκλησία αυτή του Αγίου Γεωργίου, τους Τσουκαλάδες και τους Σφακιώτες.

    Πρώτον. Στο βιβλίο της πρώην προϊσταμένης του ΓΑΚ Λευκάδος Ελένης Γράψα με τίτλο: Γεώργιος Μπαρμπαρίγος. Δημόσιος Νοτάριος Αγίας Μαύρας, Σελίδα 129, υπάρχει καταχωρημένη Συμβολαιογραφική πράξη του 1709 στην οποία ο άρχοντας Αντώνιος Τσουκαλάς, προφανώς κάτοικος Λαζαράτων, έχει στην κατοχή του την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, η οποία βρίσκεται στα Λαζαράτα ανάμεσα στις εκκλησίες του Αγίου Σπυρίδωνα και του Αγίου Διονυσίου, την οποία εκκλησία των Αποστόλων, η οποία διατηρείται και σήμερα σε άριστη κατάσταση την μεταβιβάζει με την συμβολαιογραφική πράξη στον παπά Ιωάννη Γεωργάκη!!!
    Ο Αντώνιος Τσουκαλάς φεύγει απ’ τα Λαζαράτα, γιατί στη συνέχεια δεν ανευρίσκεται το επίθετο αυτό ούτε φτάνει μέχρι των ημερών μας, όπως συμβαίνει με όλα τα επίθετα του χωριού.
    Αν δημιούργησε τους Τσουκαλάδες; Πιθανόν…
    Πρώτη απόδειξη έστω και με επιφυλάξεις ότι οι Τσουκαλάδες προήλθαν απ’ τα χωριά των Σφακιωτών.

    Δεύτερον. Ο Πάνος Ροντογιάννης στο βιβλίο του Η Εκπαίδευση στη Λευκάδα 1613 – 1950, στη σελίδα 200, αναφέρεται σε αλληλοδιδακτικό σχολείο που δημιούργηθηκε στα Λαζαράτα στις 15 Ιουλίου 1831, παραθέτει μάλιστα το συνυποσχετικό που υπογράφουν οι ενδιαφερόμενοι γονείς, μεταξύ των οποίων είναι και ο Ανδρέας Σταματέλος απ’ τον Κάβαλλο! Άρα στον Κάβαλλο υπάρχουν Σταματελαίου ακόμη και στα 1830!!!

    Τρίτον. Ο Πάνος Ροντογιάννης στο βιβλίο του ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΛΕΥΚΑΔΟΣ. ΤΟΜΟΣ Α,, ΣΕΛΙΔΑ 414, αναφέρεται σε συμφωνητικό του 1739, στο οποίο εμφανίζονται οι κάτοικοι του Καβάλλου με το επίθετο Ζαμπέλης και οι επίσης κάτοικοι του Καβάλου με το επίθετο Ροντογιάννης να έχουν συναδελφικό το ναό του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται και σήμερα σε άριστη κατάσταση στον Κάβαλλο.

    Τα ανωτέρω γραπτά στοιχεία σαφέστατα και φανερώνουν πως οι Τσουκαλάδες είναι δημιούργημα κυρίως των Σφακιωτών και σε καμία περίπτωση δεν ευσταθεί η ΄άποψη πως οι Σφακιώτες ήταν πέριξ του παρουσιαζόμενου ναϊσκου Αγίου Γεωργίου και μεταφέρθηκαν Βορειοδυτικά!!! Πιθανόν το εν λόγω εκκλησάκι να είναι όντως παμπάλαιο, και να ήταν ξωκλήσι των Σταματελαίων του Καβάλλου, αφού τα δυο χωριά έχουν στενότατες επαφές από παλιά, έχουν κοινή αγροτική περιοχή τον Περίφημο Καλαβρό, αλλά και άπειρες παντρειές μεταξύ των! Ο δε καθηγητής Ξενοφώντας Βεργίνης έχει τονίσει δημόσια πως όταν οι Τσουκαλαδιώτισσες παλιά παντρεύονταν σε άλλο χωριό, τότε έκλαιγαν στον γάμο, γιατί θεωρούσαν ότι πάει… στα ξένα… Αντίθετα όταν παντρεύονταν στον Κάβαλλο η χαρά τους ήταν μεγάλη…

    Αυτά είναι τα δικά μου στοιχεία για Σφακιώτες και Τσουκαλάδες καλοπροαίρετα και χωρίς καμιά πρόθεση αντιδικίας…

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.