Το να ωρύεσαι δεν αρκεί…

Γράφει η Ελένη Κατωπόδη

Λοιπόν, τελευταία ακούγονται παράπονα από παντού για τα πάντα και κατά παντός υπευθύνου. Αδικαιολόγητα; Όχι, δικαιολογημένα ακούγονται. Είναι γνωστό ότι στη γλυκιά μας χώρα το παράλογο είναι καθεστώς και το λογικό/πρακτικό ψάχνει μία γωνίτσα να μπορέσει να υπάρξει κι αυτό το καημένο…

Ωστόσο, φτάνει κάποιος έτσι ξαφνικά στο απόλυτο μπάχαλο; Μπορεί ένα σύστημα να καταρρεύσει από τη μία μέρα στην άλλη αν πατούσε σε γερά θεμέλια; Ασφαλώς όχι. Χρειάστηκαν δεκαετίες καλλιέργειας του παραλογισμού, της προχειρότητας, της ρηχότητας και του ατομισμού μέχρι να κατασκευαστεί αυτό το συνονθύλευμα υποπεριπτώσεων, εξαιρέσεων, ιδιαιτεροτήτων, «ναι μεν αλλά…», «γιατί εγώ κι όχι αυτός…»…
Κυρίως, χρειάστηκαν δυο δεκαετίες μπόλικου «έλα μωρέ τώρα»!

Ενηλικιώθηκα στις αρχές της δεκαετίας του ’90, μία δεκαετία όπου η συντριπτική πλειοψηφία των ελλήνων δεν ζούσαμε ούτε σε ανέχεια, ούτε σε χλιδή. Ζούσαμε απλές ζωές με μπόλικες φυσικές χαρές, γενναίες δόσεις περπατήματος σε πόλεις, χωριά και αμμουδιές, ξενύχτια με ροκ μουσική και ανοιχτούς ορίζοντες μπροστά μας.

Όλα ήταν πολλά υποσχόμενα. Μάλιστα, είχαν ανοίξει και οι πύλες της Ευρώπης στο ευρύ κοινό! Τα ταξίδια ήταν εύκολα, οικονομικά (υπήρχαν πάντα τα τρένα και τα youth hostels), ασφαλή, ήταν μία κουλτούρα αφ’ εαυτού. Οι συγκρίσεις ήταν αναπόφευκτες. Ταυτόχρονα, ο τουρισμός κατέκλυζε την Ελλάδα σε όλα τα παραθαλάσσια μήκη και πλάτη. Και αυτό ήταν άλλη μία αφορμή για συγκρίσεις, ειδικά από όσους είχαν την εμπειρία να βλέπουν όλη την εικόνα, και τους τουρίστες και τις χώρες τους και την Ελλάδα.

Τότε λοιπόν, θυμάμαι μερικές φράσεις πολύ χαρακτηριστικές από πολύ κόσμο κάθε φορά που το έφερνε η συζήτηση για την ελληνική πραγματικότητα, τις δυνατότητες που είχε και τις προκλήσεις που αντιμετώπιζε:

· «έλα μωρέ τώρα, δεν βαριέσαι;»
· «ωχ μωρέ αδερφάκι μου, όρεξη που έχεις»
· «σιγά, καλύτεροι είναι οι ξένοι; τους είδαμε κι αυτούς»
· «αυτά δεν γίνονται στην Ελλάδα, ξέχνα το».

Τι αφορούσαν αυτά; Το περιβάλλον, τις νέες δυνατότητες της τεχνολογίας, τον ορθολογισμό στη χρήση του δημοσίου χρήματος, την αξιοκρατία, τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας, την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που δίνονταν μέσω τόσων πακέτων Delor, ΕΣΠΑ, Leader κλπ.

Ας μην τα πολυλογούμε, όλα αυτά τα θαυμαστά δεν έγιναν έτσι ακριβώς. Θυμάμαι κάποτε, το 2002, είχα μία συζήτηση με μία κυρία που ήταν ένθερμη ψηφοφόρος γνωστού μεγάλου κόμματος που έκανε έργα. Προσπαθούσε να μου εξηγήσει πώς ήταν η κατάσταση παλιά και πόσα πολλά έργα έχουν γίνει και πόση ανάπτυξή ήρθε. Της είχα απαντήσει το εξής: σου δίνεται μία τεράστια, μοναδική ευκαιρία. Μπορείς να αξιοποιήσεις το 30-40% και να είσαι ευχαριστημένος. Μπορείς όμως να αξιοποιήσεις το 80-90% και να είσαι και ευχαριστημένος και να έχεις εξασφαλίσει γερά θεμέλια για το μέλλον. Πού είναι το μεράκι σου; Πού είναι η πνοή; Πού είναι το όραμα για το μέλλον; Όχι πόσες καταθέσεις έχεις στην τράπεζα και με τι αυτοκίνητο μας μοστράρεις, όχι αυτό. Τι δημιούργησες που να είναι όμορφο και άξιο και να είναι κεφάλαιο για τις επόμενες γενιές και όχι βάρος;

Τέλος πάντων, αυτά έγιναν. Ερχόμαστε στο σήμερα. Λοιπόν φίλε μου, δεν μπορείς απλά να γκρινιάζεις γιατί το σαθρό κτίριο κατέρρευσε και πέφτουν μπαλκόνια στο κεφάλι σου και κανείς δεν μπορεί να βγάλει άκρη. Δηλαδή, μπορείς να γκρινιάζεις όσο θες αλλά αυτό δεν πρόκειται να βελτιώσει την κατάσταση και παρότι είναι εκνευριστικό να το ακούς, θα το πω: κάποιοι λίγοι στα έλεγαν εδώ και 25 χρόνια. Αλλά αυτά έγιναν όπως είπαμε και η ζωή είναι ποτάμι και εμείς δεν είμαστε σολομοί να πάμε αντίθετα πίσω στο χρόνο, μπροστά θα πάμε στο μέλλον. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από μερικά απλά πραγματάκια.

Ανήκεις στις προηγούμενες γενιές της μεταπολίτευσης, του μετα-πολυτεχνείου; Ωραία, ξεκίνα από μία βασική παραδοχή: κάτι δεν έγινε σωστά, οκ; Είναι απλό, το βλέπεις, φαίνεται, δεν χρειάζονται θεωρίες, έγινε, το αποτέλεσμα κοιτάμε! Όχι, δεν μιλάω για μεγάλες κοσμοϊστορικές ιδεολογικές κατευθύνσεις και ρεύματα, για απλά πράγματα μιλάω: δεν έχεις νερό το καλοκαίρι, ζεις δίπλα από χωματερή μέσα στην πόλη και τα αυτοκίνητα είναι το μόνιμο πρόβλημά σου, σωστά; Μιλάω για όλα αυτά που γκρινιάζεις μέσα στην απλή σου καθημερινότητα. Χρειάζεσαι δουλειά και εισόδημα. Χρειάζεσαι περίθαλψη και ασφάλεια στον τόπο που ζεις. Ας αφήσουμε τα μεγαλόπνοα, ο κόσμος δεν περιμένει εμάς να του αναλύσουμε την κοσμοθεωρία μας, προχωράει με συσχετισμούς εξωφρενικά μεγαλύτερους τους οποίους δεν πρόκειται να επηρεάσουμε. Άστα εκείνα, ας πιάσουμε αυτά που περνούν απ’ το χέρι μας. Προφανώς πρέπει ν’ αλλάξουμε τρόπο σκέψης, δεν νομίζεις; Δεν αποδίδει ο παλιός, αυτό είναι σίγουρο. Τι θα κάνεις λοιπόν; Θα συνεχίσεις να γκρινιάζεις περιμένοντας κάποιον να κάνει θαύματα;

Αν είσαι νέος, σοβαρά θεωρείς ότι με το να αναπαράγεις μία αποτυχημένη νοοτροπία μπορείς να πετύχεις καλύτερο αποτέλεσμα απ’ ότι η προηγούμενη γενιά, ειδικά μάλιστα όταν ο καιρός της εύκολης ευημερίας πέρασε; Σοβαρά θα συνεχίσεις να μεταθέτεις σε κάποιον άλλον τα προβλήματα, σε κάποιον απώτερο χρόνο; Φίλε μου, δεν έχεις τέτοια πολυτέλεια. Είσαι εδώ και είναι το τώρα. Είναι ή τώρα ή ξέχνα το. Λοιπόν; Ποιο είναι το μέλλον που θέλεις εσύ να χτίσεις; Άσε τι σου έχτισαν άλλοι μέχρι τώρα. Εσύ τι θες από τον τόπο σου και τον εαυτό σου;

Μήπως πρέπει να ξεκινήσει καθένας κόβοντας δικαιολογίες απ’ τον εαυτό του και απαιτώντας να γίνει ο ίδιος λίγο καλύτερος, πιο ευσυνείδητος και πιο αποδοτικός για το σύνολο; Μήπως ο δρόμος του ατομισμού και για να το πω ξεκάθαρα, του παρταλισμού, αποδεδειγμένα δεν αποδίδει; Μπορεί να έχεις καλύτερο αυτοκίνητο αλλά οδηγείς στους ίδιους δρόμους, οπότε τελικά σε συμφέρει συνολικά οι δρόμοι να είναι καλύτεροι, καταλαβαίνεις τι θέλω να πω; Μπορεί να είσαι μάγκας και να τη γλιτώνεις από παραβάσεις του ΚΟΚ αλλά αν τελικά σκοτωθείς δεν θα σε έχει ωφελήσει και πολύ η μαγκιά σου, έτσι; Να το πούμε πιο απλά: θες να βλέπεις γύρω σου ανθρώπους στραβωμένους ή χαρούμενους; Γιατί όσο καλά κι αν είσαι εσύ, έχει σημασία τι γίνεται γύρω σου, πώς είναι οι φίλοι σου και η οικογένειά σου, εκτός κι αν ανήκεις στην ειδική εκείνη κατηγορία των εξαιρετικά προνομιούχων ανθρώπων που δεν συναναστρέφονται τα πλήθη αλλά ζουν σε ένα δικό τους, ξεχωριστό κόσμο. Ωστόσο, αν διαβάζεις αυτές τις σκέψεις, μάλλον δεν ανήκεις εκεί αλλά εδώ, στον πολύ, στον απλό κόσμο με την κοινή μοίρα.

Λοιπόν, μήπως είναι καιρός οι παλιοί να παραδεχτούν τα λάθη και οι νέοι να επαναπροσδιορίσουν νοοτροπίες; Αν αρχίσαμε να αναρωτιόμαστε: αυτό που κάνω, βοηθάει ή ενοχλεί; Το κάνει καλύτερο ή χειρότερο; Σκέφτηκα και τους άλλους ή μόνο εμένα; Τι θα συνέβαινε άραγε;

Μπορούμε να καθίσουμε να γκρινιάζουμε για αιώνες αλλά στην πράξη, η πράξη μετράει.